Олаф Брок: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др →‎Спасылкі: вікіфікацыя з дапамогай AWB
clean up з дапамогай AWB
Радок 25: Радок 25:
}}
}}
{{цёзкі2|Брок}}
{{цёзкі2|Брок}}
'''Олаф Брок''' ({{lang-no|Broch Olaf}}; {{ДН|4|8|1867}}, г. [[Горад Хортан|Хортан]], [[Нарвегія]] — {{ДС|28|1|1961}}, г. [[Горад Осла|Осла]]) — нарвежскі [[філолаг]], [[славіст]], [[перакладчык]], [[гісторык]], заснавальнік апісальнай [[Фанетыка|фанетыкі]] [[Славянскія мовы|славянскіх моў]]<ref name="БС">{{кніга
'''Олаф Брок''' ({{lang-no|Broch Olaf}}; {{ДН|4|8|1867}}, г. [[Хортан]], [[Нарвегія]] — {{ДС|28|1|1961}}, г. [[Осла]]) — нарвежскі [[філолаг]], [[славіст]], [[перакладчык]], [[гісторык]], заснавальнік апісальнай [[Фанетыка|фанетыкі]] [[Славянскія мовы|славянскіх моў]]<ref name="БС">{{кніга
|аўтар =
|аўтар =
|частка = Брок Олаф
|частка = Брок Олаф
Радок 42: Радок 42:
|isbn =
|isbn =
|тыраж =
|тыраж =
}}</ref>. Член [[Акадэмія Навук Нарвегіі|АН Нарвегіі]] ([[1896]]), замежны член-карэспандэнт [[Пецярбургская акадэмія навук|Пецярбургскай АН]] ([[1916]], з [[1917]] — [[Расійская акадэмія навук, 1917-1925|РАН]], з [[1925]] — [[АН СССР]])<ref name="Словарь">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/es/10021/%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%BA Энциклопедический словарь. Брок Олаф]</ref>. Акадэмік Украіны (1924), Сербіі, Аўстрыі, Чэхіі, Польшчы, Балгарыі. Замежны член {{нп3|Навуковае таварыства імя Тараса Шаўчэнкі|Навуковага таварыства імя Тараса Шаўчэнкі|ru|Научное общество имени Тараса Шевченко}} ([[1914]]).
}}</ref>. Член [[Акадэмія Навук Нарвегіі|АН Нарвегіі]] ([[1896]]), замежны член-карэспандэнт [[Пецярбургская акадэмія навук|Пецярбургскай АН]] ([[1916]], з [[1917]] — [[Расійская акадэмія навук (1917—1925)|РАН]], з [[1925]] — [[АН СССР]])<ref name="Словарь">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/es/10021/%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%BA Энциклопедический словарь. Брок Олаф]</ref>. Акадэмік Украіны ([[1924]]), Сербіі, Аўстрыі, Чэхіі, Польшчы, Балгарыі. Замежны член {{нп3|Навуковае таварыства імя Тараса Шаўчэнкі|Навуковага таварыства імя Тараса Шаўчэнкі|ru|Научное общество имени Тараса Шевченко}} ([[1914]]).


== Біяграфія ==
== Біяграфія ==
Олаф Брок нарадзіўся ў [[1867]] годзе ў [[Хортан]]е ([[Нарвегія]])<ref name="БС"/>, у [[1893]] годзе скончыў універсітэт у [[Горад Осла|Хрысціяніі]] (Осла). Яго братам быў заолаг {{нп3|Яльмар Брок||en|Hjalmar Broch}}, а сястрой — сацыяльны работнік {{нп3|Нана Брок|Нана Брок|no|Nanna Broch}}.
Олаф Брок нарадзіўся ў [[1867]] годзе ў [[Хортан]]е ([[Нарвегія]])<ref name="БС"/>, у [[1893]] годзе скончыў універсітэт у [[Осла|Хрысціяніі]] (Осла). Яго братам быў заолаг {{нп3|Яльмар Брок||en|Hjalmar Broch}}, а сястрой — сацыяльны работнік {{нп3|Нана Брок|Нана Брок|no|Nanna Broch}}.


Навуковую дзейнасць пачаў [[1895]] годзе па вывучэнні складанай і адначасова цікавай моўнай сітуацыі тагачаснай Венгрыі. Яго першая праца «Zum Kleinrussischen in Ungarn» («Аб пытаннях пра маларасійскую мову ў Венгрыі») быў апублікаваны ў двух нумарах часопіса «[[:de:s:Archiv für slavische Philologie|Archiv für Slavische Philologie]]» (1895, №&nbsp;17; [[1897]], №&nbsp;19). Тады ж публікуе сваю манаграфію пра узаемаўплыў славацкага і ўкраінскага дыялектаў ва ўсходняй частцы Венгрыі «Studien von der Slovakisch&nbsp;— Kleinrussischen Sprachgrenze im östlichen Ungarn» («Вывучэнне славацка-маларасійскай моўнай мяжы ва ўсходняй Венгрыі», т. 1-2, 1897 г., [[1899]]).
Навуковую дзейнасць пачаў [[1895]] годзе па вывучэнні складанай і адначасова цікавай моўнай сітуацыі тагачаснай Венгрыі. Яго першая праца «Zum Kleinrussischen in Ungarn» («Аб пытаннях пра маларасійскую мову ў Венгрыі») быў апублікаваны ў двух нумарах часопіса «[[Archiv für slavische Philologie|Archiv für Slavische Philologie]]» (1895, №&nbsp;17; [[1897]], №&nbsp;19). Тады ж публікуе сваю манаграфію пра ўзаемаўплыў славацкага і ўкраінскага дыялектаў ва ўсходняй частцы Венгрыі «Studien von der Slovakisch&nbsp;— Kleinrussischen Sprachgrenze im östlichen Ungarn» («Вывучэнне славацка-маларасійскай моўнай мяжы ва ўсходняй Венгрыі», т. 1-2, 1897 г., 1899).


Увесну [[1895]] Брок некаторы час знаходзіўся ў с. [[Вёска Убля|Убля]], дзе назіраў і вывучаў асаблівасці гэтай гаворкі, вынікам стала даследаванне «Уграрускае прыслоўе вёскі Ублы Земплінскага камітэту» ([[1899]]). У працы прадстаўлена дэталёвае апісанне фанетыкі гэтага {{нп3|Бойкаўскі дыялект|бойкаўскага дыялекту|ru|Бойківський говір}} [[Украінская мова|ўкраінскага мовы]].
Увесну [[1895]] Брок некаторы час знаходзіўся ў с. [[Вёска Убля|Убля]], дзе назіраў і вывучаў асаблівасці гэтай гаворкі, вынікам стала даследаванне «Уграрускае прыслоўе вёскі Ублы Земплінскага камітэта» ([[1899]]). У працы прадстаўлена дэталёвае апісанне фанетыкі гэтага {{нп3|Бойкаўскі дыялект|бойкаўскага дыялекту|ru|Бойківський говір}} [[Украінская мова|ўкраінскага мовы]].


З [[1896]] года дацэнт [[Універсітэт Осла|універсітэта Хрысціяніі]], з [[1902]] — прафесар славянскіх моў. Займаўся вывучэннем [[Славістыка|славістыкі]] у [[Лейпцыгскі ўніверсітэт|Лейпцыгскім універсітэце]], прыязджаў у [[Расія|Расіі]], дзе слухаў лекцыі расійскіх навукоўцаў: [[Аляксей Аляксандравіч Шахматаў|А. А. Шахматава]] і {{нп3|Філіп Фёдаравіч Фартунатаў|Ф. Ф. Фартунатава|ru|Фортунатов, Филипп Фёдорович}}<ref name="Звукообразование">[http://urss.ru/cgi-bin/db.pl?lang=Ru&blang=ru&page=Book&id=32170 Олаф Брок. Звукообразование славянской речи. 1910. 2-е изд.: М.: КД Либроком, 2010]</ref> (пасля стаў вучнем Фартунатава, паслядоўнікам [[Маскоўская лінгвістычная школа|Маскоўскай (фартунатаўскай) лінгвістычнай школы]]<ref>[http://homepages.tversu.ru/~ips/Hist_08.htm Сусов И. П. История языкознания. 1999]</ref><ref>[http://www.tapemark.narod.ru/les/317a.html Языкознание. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. Н. Ярцева. М. Советская энциклопедия, 1990. — 2-е изд. — М. Большая Российская энциклопедия, 2000. Статья Московская фортунатовская школа]</ref>), а таксама лекцыі гісторыка [[Васіль Восіпавіч Ключэўскі|В. В. Ключэўскага]].
З [[1896]] года дацэнт [[Універсітэт Осла|універсітэта Хрысціяніі]], з [[1902]] — прафесар славянскіх моў. Займаўся вывучэннем [[Славістыка|славістыкі]] ў [[Лейпцыгскі ўніверсітэт|Лейпцыгскім універсітэце]], прыязджаў у [[Расія|Расіі]], дзе слухаў лекцыі расійскіх навукоўцаў: [[Аляксей Аляксандравіч Шахматаў|А. А. Шахматава]] і {{нп3|Філіп Фёдаравіч Фартунатаў|Ф. Ф. Фартунатава|ru|Фортунатов, Филипп Фёдорович}}<ref name="Звукообразование">[http://urss.ru/cgi-bin/db.pl?lang=Ru&blang=ru&page=Book&id=32170 Олаф Брок. Звукообразование славянской речи. 1910. 2-е изд.: М.: КД Либроком, 2010]</ref> (пасля стаў вучнем Фартунатава, паслядоўнікам [[Маскоўская лінгвістычная школа|Маскоўскай (фартунатаўскай) лінгвістычнай школы]]<ref>[http://homepages.tversu.ru/~ips/Hist_08.htm Сусов И. П. История языкознания. 1999]</ref><ref>[http://www.tapemark.narod.ru/les/317a.html Языкознание. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. Н. Ярцева. М. Советская энциклопедия, 1990. — 2-е изд. — М. Большая Российская энциклопедия, 2000. Статья Московская фортунатовская школа]</ref>), а таксама лекцыі гісторыка [[Васіль Восіпавіч Ключэўскі|В. В. Ключэўскага]].


Вывучаў славянскія [[дыялект]]ы ў [[Расія|Расіі]], [[Сербія|Сербіі]], на тэрыторыі сучаснай [[Славакія|Славакіі]]. Працаваў у {{нп3|Маскоўская Дыялекталагічная камісія|Маскоўскай Дыялекталагічная камісіі|ru|Московская диалектологическая комиссия}}<ref>[http://russkiyyazik.ru/789/ Энциклопедия русского языка. Русистика]</ref>. Перакладаў [[Руская літаратура|рускую літаратуру]] на [[нарвежская мова|нарвежскую мову]]<ref name="Звукообразование"/>. У [[1916]] годзе быў абраны членам-карэспандэнтам [[Пецярбургская акадэмія навук|Пецярбургскай акадэміі навук]]<ref>{{Супрацоўнік РАН|49681|Олафа Брока}}</ref>. У [[1923]] годзе ён выпусціў кнігу «Proletariatets diktatur. Seet og tænkt fra forsommeren 1923» (''Пралетарская дыктатура''), выдадзеную ў [[Горад Осла|Осла]], а таксама ў шведскім перакладзе ў [[1924]] годзе ў [[Горад Стакгольм|Стакгольме]] і па-французску ў [[1925]]<ref>[http://www.ihst.ru/projects/sohist/diary/Oldenburg.htm Мы не нищие…: к истории 200-летнего юбилея Российской Академии наук (из дневника Е. Г. Ольденбург)]</ref>, у якой былі выкладзены яго ўражанні ад наведвання Расіі ў 1923 годзе<ref name="Служебная записка">[http://www.ihst.ru/projects/sohist/books/cosmopolit/90.htm Служебная записка сектора науки агитпропа ЦК Д. Т. Шепилову по вопросу исключения из АН СССР троих её иностранных членов]</ref>.
Вывучаў славянскія [[дыялект]]ы ў [[Расія|Расіі]], [[Сербія|Сербіі]], на тэрыторыі сучаснай [[Славакія|Славакіі]]. Працаваў у {{нп3|Маскоўская Дыялекталагічная камісія|Маскоўскай Дыялекталагічная камісіі|ru|Московская диалектологическая комиссия}}<ref>[http://russkiyyazik.ru/789/ Энциклопедия русского языка. Русистика]</ref>. Перакладаў [[Руская літаратура|рускую літаратуру]] на [[нарвежская мова|нарвежскую мову]]<ref name="Звукообразование"/>. У [[1916]] годзе быў абраны членам-карэспандэнтам [[Пецярбургская акадэмія навук|Пецярбургскай акадэміі навук]]<ref>{{Супрацоўнік РАН|49681|Олафа Брока}}</ref>. У [[1923]] годзе ён выпусціў кнігу «Proletariatets diktatur. Seet og tænkt fra forsommeren 1923» (''Пралетарская дыктатура''), выдадзеную ў [[Осла]], а таксама ў шведскім перакладзе ў [[1924]] годзе ў [[Стакгольм]]е і па-французску ў [[1925]]<ref>[http://www.ihst.ru/projects/sohist/diary/Oldenburg.htm Мы не нищие…: к истории 200-летнего юбилея Российской Академии наук (из дневника Е. Г. Ольденбург)]</ref>, у якой былі выкладзены яго ўражанні ад наведвання Расіі ў 1923 годзе<ref name="Служебная записка">[http://www.ihst.ru/projects/sohist/books/cosmopolit/90.htm Служебная записка сектора науки агитпропа ЦК Д. Т. Шепилову по вопросу исключения из АН СССР троих её иностранных членов]</ref>.


Олаф Брок таксама займаўся вывучэннем гісторыі, ён уваходзіў у склад Спецыяльнага камітэта па вывучэнні савецкіх архіваў, што тычыліся узаемаадносін [[Скандынаўскія краіны|скандынаўскіх краін]] з Расіяй (гэты Камітэт быў заснаваны ў Стакгольме ў 1928 годзе па ініцыятыве шведскіх, дацкіх і нарвежскіх навукоўцаў)<ref>[http://copy.yandex.net/?fmode=envelope&url=http%3A%2F%2Fcua.karelia.ru%2Freport31.doc&lr=55&text=%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%84%20%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%BA&l10n=ru&mime=doc&sign=a42e05aee3b8c43dc7834cc78f3d8bfa&keyno=0 Ковчинская С. Г. Работа скандинавских историков в советских архивах в 1927—1933 гг. Из истории международных научных связей. Петрозаводский государственный университет. Петрозаводск]</ref>. У [[1949]] годзе выключаны са складу членаў-карэспандэнтаў Акадэміі навук СССР за антысавецкую дзейнасць<ref name="Служебная записка"/>.
Олаф Брок таксама займаўся вывучэннем гісторыі, ён уваходзіў у склад Спецыяльнага камітэта па вывучэнні савецкіх архіваў, што тычыліся ўзаемаадносін [[Скандынаўскія краіны|скандынаўскіх краін]] з Расіяй (гэты Камітэт быў заснаваны ў Стакгольме ў 1928 годзе па ініцыятыве шведскіх, дацкіх і нарвежскіх навукоўцаў)<ref>[http://copy.yandex.net/?fmode=envelope&url=http%3A%2F%2Fcua.karelia.ru%2Freport31.doc&lr=55&text=%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%84%20%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%BA&l10n=ru&mime=doc&sign=a42e05aee3b8c43dc7834cc78f3d8bfa&keyno=0 Ковчинская С. Г. Работа скандинавских историков в советских архивах в 1927—1933 гг. Из истории международных научных связей. Петрозаводский государственный университет. Петрозаводск]</ref>. У [[1949]] годзе выключаны са складу членаў-карэспандэнтаў Акадэміі навук СССР за антысавецкую дзейнасць<ref name="Служебная записка"/>.


== Уклад у навуку ==
== Уклад у навуку ==
Найважнейшымі бакамі навуковай дзейнасці Олафа Брока былі даследаванні ў галіне ўсходнеславянскай і сербскахарвацкай [[Дыялекталогія|дыялекталогіі]], [[Фанетыка|фанетыкі]] [[Славянскія мовы|славянскіх моў]]<ref name="Словарь"/>. Шырокую вядомасць атрымалі яго працы, частка якіх была напісаная на [[руская мова|рускай мове]]: ''Очерк физиологии славянской речи'' ([[1910]]) і інш<ref name="Звукообразование"/>. Раннія яго працы прысвечаны вывучэнню [[говар]]аў на тэрыторыі сучаснай Усходняй [[Славакія|Славакіі]], у іх ліку найбольш вядома апісанне гаворкі вёскі [[Вёска Убля|Ублі]]. Пазней, з [[1907]] года, Олаф Брок займаўся вывучэннем [[Паўночнарускае прыслоўе|паўночнарускіх гаворак]] {{нп3|Тацемскі павет|Тацемскага павета|ru|Тотемский уезд}} [[Валагодская губерня|Валагодскай губерні]] (у працэсе вывучэння гаворак Тацемского павета (па рацэ [[Рака Сухона|Сухоне]]), Олаф Брок адкрыў у рускай мове гук ''[о] закрытае'' (які вымаўляецца як гук, сярэдні паміж ''[о]'' і ''[у]'')<ref>[http://slovarfilologa.ru/129/ Энциклопедический словарь филолога. О закрытое]</ref>), а таксама вывучаў [[Паўднёварускае прыслоўе|паўднёварускія гаворкі]] [[Масальскі павет|Масальскага павета]] [[Калужская губерня|Калужскай губерні]].
Найважнейшымі бакамі навуковай дзейнасці Олафа Брока былі даследаванні ў галіне ўсходнеславянскай і сербскахарвацкай [[Дыялекталогія|дыялекталогіі]], [[Фанетыка|фанетыкі]] [[Славянскія мовы|славянскіх моў]]<ref name="Словарь"/>. Шырокую вядомасць атрымалі яго працы, частка якіх была напісана на [[руская мова|рускай мове]]: ''Очерк физиологии славянской речи'' ([[1910]]) і інш<ref name="Звукообразование"/>. Раннія яго працы прысвечаны вывучэнню [[говар]]аў на тэрыторыі сучаснай Усходняй [[Славакія|Славакіі]], у іх ліку найбольш вядома апісанне гаворкі вёскі [[Вёска Убля|Ублі]]. Пазней, з [[1907]] года, Олаф Брок займаўся вывучэннем [[Паўночнарускае прыслоўе|паўночнарускіх гаворак]] {{нп3|Тацемскі павет|Тацемскага павета|ru|Тотемский уезд}} [[Валагодская губерня|Валагодскай губерні]] (у працэсе вывучэння гаворак Тацемского павета (па рацэ [[Рака Сухона|Сухоне]]), Олаф Брок адкрыў у рускай мове гук ''[о] закрытае'' (які вымаўляецца як гук, сярэдні паміж ''[о]'' і ''[у]'')<ref>[http://slovarfilologa.ru/129/ Энциклопедический словарь филолога. О закрытое]</ref>), а таксама вывучаў [[Паўднёварускае прыслоўе|паўднёварускія гаворкі]] [[Масальскі павет|Масальскага павета]] [[Калужская губерня|Калужскай губерні]].


Для ''Энцыклапедыі славянскай філалогіі'' Олаф Брок напісаў нарыс фізіялогіі славянскай мовы, у якім падрабязна апісваюцца ўмовы ўтварэння зычных і галосных гукаў маўлення, а таксама спалучэнняў гукаў, у тым ліку ў асобных [[Славянскія мовы|славянскіх мовах]]. Гэты нарыс (у нямецкім перакладзе «Slavische Phonetik», Heidelberg, 1911) стаў найбольш значнай працай нарвежскага вучонага ў [[Славістыка|славістыцы]]<ref name="Звукообразование"/>. Олаф Брок дакладна выявіў, з аднаго боку, асноўныя фанетычныя адзінкі кожнай з апісанай ім моў, а з другога — дзіўна тонка апісаў шматлікія асаблівасці іх артыкуляцыі і гучання і паказаў шэраг фанетычных паралеляў паміж асобнымі славянскімі мовамі. Падаў таксама падрабязную характарыстыку гукаў украінскай мовы на фоне ўсіх [[Славянскія мовы|славянскіх моў]].
Для ''Энцыклапедыі славянскай філалогіі'' Олаф Брок напісаў нарыс фізіялогіі славянскай мовы, у якім падрабязна апісваюцца ўмовы ўтварэння зычных і галосных гукаў маўлення, а таксама спалучэнняў гукаў, у тым ліку ў асобных [[Славянскія мовы|славянскіх мовах]]. Гэты нарыс (у нямецкім перакладзе «Slavische Phonetik», Heidelberg, 1911) стаў найбольш значнай працай нарвежскага вучонага ў [[Славістыка|славістыцы]]<ref name="Звукообразование"/>. Олаф Брок дакладна выявіў, з аднаго боку, асноўныя фанетычныя адзінкі кожнай з апісанай ім моў, а з другога — дзіўна тонка апісаў шматлікія асаблівасці іх артыкуляцыі і гучання і паказаў шэраг фанетычных паралеляў паміж асобнымі славянскімі мовамі. Падаў таксама падрабязную характарыстыку гукаў украінскай мовы на фоне ўсіх [[Славянскія мовы|славянскіх моў]].


Украінскай мове ў гэтай працы прысвечана некалькі асобных частак, асноўнай крыніцай даследавання гукавых асаблівасцяў украінскага мовы была гаворка {{нп3|Іван Міхайлавіч Зілінскі|Івана Міхайлавіча Зілінскага|uk|Зілинський Іван Михайлович}}, з якім сябраваў Брок.
Украінскай мове ў гэтай працы прысвечана некалькі асобных частак, асноўнай крыніцай даследавання гукавых асаблівасцей украінскага мовы была гаворка {{нп3|Іван Міхайлавіч Зілінскі|Івана Міхайлавіча Зілінскага|uk|Зілинський Іван Михайлович}}, з якім сябраваў Брок.


Падчас даследавання славянскіх моў значную ўвагу надаваў беларускай мове і яго дыялектам («Аб адным беларускім дыялекце на поўдзень ад Вільні», 1957)<ref name="БС"/>.
Падчас даследавання славянскіх моў значную ўвагу надаваў беларускай мове і яго дыялектам («Аб адным беларускім дыялекце на поўдзень ад Вільні», 1957)<ref name="БС"/>.
Радок 68: Радок 68:
У 20-я гг. Олаф Брок працаваў у архівах Нарвегіі і Расіі, дзе даследаваў [[русенорск]] — змешаную мову [[Нарвежцы|нарвежцаў]] і [[Паморы|памораў]] [[Руская Поўнач|Рускай Поўначы]]<ref>[http://www.philology.ru/linguistics1/jakobson-85a.htm Якобсон Р. О. О теории фонологических союзов между языками. Избранные работы. — М., 1985]</ref>. Навуковая дзейнасць Олафа Брока спрыяла актыўнаму развіццю [[русістыка лінгвістычная|русістыкі]] як у Расіі, так і да з'яўлення цікавасці да русістыкі ў [[Скандынаўскія краіны|скандынаўскіх краінах]]<ref name="Языкознание">[http://www.tapemark.narod.ru/les/425a.html Языкознание. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. Н. Ярцева. М. Советская энциклопедия, 1990. — 2-е изд. — М. Большая Российская энциклопедия, 2000. Статья Русистика]</ref>.
У 20-я гг. Олаф Брок працаваў у архівах Нарвегіі і Расіі, дзе даследаваў [[русенорск]] — змешаную мову [[Нарвежцы|нарвежцаў]] і [[Паморы|памораў]] [[Руская Поўнач|Рускай Поўначы]]<ref>[http://www.philology.ru/linguistics1/jakobson-85a.htm Якобсон Р. О. О теории фонологических союзов между языками. Избранные работы. — М., 1985]</ref>. Навуковая дзейнасць Олафа Брока спрыяла актыўнаму развіццю [[русістыка лінгвістычная|русістыкі]] як у Расіі, так і да з'яўлення цікавасці да русістыкі ў [[Скандынаўскія краіны|скандынаўскіх краінах]]<ref name="Языкознание">[http://www.tapemark.narod.ru/les/425a.html Языкознание. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. Н. Ярцева. М. Советская энциклопедия, 1990. — 2-е изд. — М. Большая Российская энциклопедия, 2000. Статья Русистика]</ref>.


Акрамя навуковай працы Олаф Брок выступаў як перакладчык са славянскіх моў на нарвежскую. Ён пераклаў шэраг твораў рускіх пісьменнікаў, у тым ліку «{{нп3|Рэвізор, камедыя|Рэвізора|ru|Ревизор (комедия)}}» [[Мікалай Васільевіч Гогаль|Мікалая Гогаля]], «{{нп3|Браты Карамазавы|Братоў Карамазавых|ru|Братья Карамазовы}}» [[Фёдар Міхайлавіч Дастаеўскі|Фёдара Дастаеўскага]] і «[[Ганна Карэніна|Ганну Карэніну]]» [[Леў Мікалаевіч Талстой|Льва Талстога]]<ref name="БС"/>.
Акрамя навуковай працы Олаф Брок выступаў як перакладчык са славянскіх моў на нарвежскую. Ён пераклаў шэраг твораў рускіх пісьменнікаў, у тым ліку «{{нп3|Рэвізор (камедыя)|Рэвізора|ru|Ревизор (комедия)}}» [[Мікалай Васільевіч Гогаль|Мікалая Гогаля]], «{{нп3|Браты Карамазавы|Братоў Карамазавых|ru|Братья Карамазовы}}» [[Фёдар Міхайлавіч Дастаеўскі|Фёдара Дастаеўскага]] і «[[Ганна Карэніна|Ганну Карэніну]]» [[Леў Мікалаевіч Талстой|Льва Талстога]]<ref name="БС"/>.


== Публікацыі ==
== Публікацыі ==
Радок 87: Радок 87:


== Літаратура ==
== Літаратура ==

* ''{{нп3|Мікалай Рыгоравіч Жалязняк|Железняк М. Г.|uk|Железняк Микола Григорович}}'' Брок (Блох) Олаф // {{нп3|Энцыклапедыя сучаснай Украіны|Енциклопедія сучасної України|uk|Енциклопедія сучасної України}}.&nbsp;— Т. 2.&nbsp;— Київ, 2004., стор. 481
* ''{{нп3|Мікалай Рыгоравіч Жалязняк|Железняк М. Г.|uk|Железняк Микола Григорович}}'' Брок (Блох) Олаф // {{нп3|Энцыклапедыя сучаснай Украіны|Енциклопедія сучасної України|uk|Енциклопедія сучасної України}}.&nbsp;— Т. 2.&nbsp;— Київ, 2004., стор. 481
* ''Томсон А. И.'' Заметки к «Очерку физиологии славянской речи» Олафа Брока // Рус. физиол. вест. Варшава, 1911. Т. 65
* ''Томсон А. И.'' Заметки к «Очерку физиологии славянской речи» Олафа Брока // Рус. физиол. вест. Варшава, 1911. Т. 65
Радок 94: Радок 93:


== Спасылкі ==
== Спасылкі ==

* {{Супрацоўнік РАН|49681|Олафа Брока}}
* {{Супрацоўнік РАН|49681|Олафа Брока}}
{{Бібліяінфармацыя}}
{{Бібліяінфармацыя}}


{{DEFAULTSORT:Брок Олаф}}
{{DEFAULTSORT:Брок Олаф}}
[[Катэгорыя:Асобы]]
[[Катэгорыя:Мовазнаўцы Нарвегіі]]
[[Катэгорыя:Мовазнаўцы Нарвегіі]]
[[Катэгорыя:Дыялектолагі]]
[[Катэгорыя:Дыялектолагі]]

Версія ад 22:01, 22 ліпеня 2021

Олаф Брок
нарв.: Olaf Broch
Дата нараджэння 4 жніўня 1867(1867-08-04)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 28 студзеня 1961(1961-01-28)[1][2][…] (93 гады)
Месца смерці
Грамадзянства
Дзеці Olaf Anton Broch[d]
Род дзейнасці мовазнавец, дыялектолаг, прафесар, перакладчык, славіст, phonetician
Навуковая сфера мовазнаўства, славістыка, дыялекталогія і руская літаратура
Месца працы
Член у
Узнагароды
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Брок.

Олаф Брок (нарв.: Broch Olaf; 4 жніўня 1867, г. Хортан, Нарвегія — 28 студзеня 1961, г. Осла) — нарвежскі філолаг, славіст, перакладчык, гісторык, заснавальнік апісальнай фанетыкі славянскіх моў[3]. Член АН Нарвегіі (1896), замежны член-карэспандэнт Пецярбургскай АН (1916, з 1917 — РАН, з 1925 — АН СССР)[4]. Акадэмік Украіны (1924), Сербіі, Аўстрыі, Чэхіі, Польшчы, Балгарыі. Замежны член Навуковага таварыства імя Тараса Шаўчэнкі  (руск.) (бел. (1914).

Біяграфія

Олаф Брок нарадзіўся ў 1867 годзе ў Хортане (Нарвегія)[3], у 1893 годзе скончыў універсітэт у Хрысціяніі (Осла). Яго братам быў заолаг Яльмар Брок  (англ.) (бел., а сястрой — сацыяльны работнік Нана Брок  (нарв.) (бел..

Навуковую дзейнасць пачаў 1895 годзе па вывучэнні складанай і адначасова цікавай моўнай сітуацыі тагачаснай Венгрыі. Яго першая праца «Zum Kleinrussischen in Ungarn» («Аб пытаннях пра маларасійскую мову ў Венгрыі») быў апублікаваны ў двух нумарах часопіса «Archiv für Slavische Philologie» (1895, № 17; 1897, № 19). Тады ж публікуе сваю манаграфію пра ўзаемаўплыў славацкага і ўкраінскага дыялектаў ва ўсходняй частцы Венгрыі «Studien von der Slovakisch — Kleinrussischen Sprachgrenze im östlichen Ungarn» («Вывучэнне славацка-маларасійскай моўнай мяжы ва ўсходняй Венгрыі», т. 1-2, 1897 г., 1899).

Увесну 1895 Брок некаторы час знаходзіўся ў с. Убля, дзе назіраў і вывучаў асаблівасці гэтай гаворкі, вынікам стала даследаванне «Уграрускае прыслоўе вёскі Ублы Земплінскага камітэта» (1899). У працы прадстаўлена дэталёвае апісанне фанетыкі гэтага бойкаўскага дыялекту  (руск.) (бел. ўкраінскага мовы.

З 1896 года дацэнт універсітэта Хрысціяніі, з 1902 — прафесар славянскіх моў. Займаўся вывучэннем славістыкі ў Лейпцыгскім універсітэце, прыязджаў у Расіі, дзе слухаў лекцыі расійскіх навукоўцаў: А. А. Шахматава і Ф. Ф. Фартунатава  (руск.) (бел.[5] (пасля стаў вучнем Фартунатава, паслядоўнікам Маскоўскай (фартунатаўскай) лінгвістычнай школы[6][7]), а таксама лекцыі гісторыка В. В. Ключэўскага.

Вывучаў славянскія дыялекты ў Расіі, Сербіі, на тэрыторыі сучаснай Славакіі. Працаваў у Маскоўскай Дыялекталагічная камісіі  (руск.) (бел.[8]. Перакладаў рускую літаратуру на нарвежскую мову[5]. У 1916 годзе быў абраны членам-карэспандэнтам Пецярбургскай акадэміі навук[9]. У 1923 годзе ён выпусціў кнігу «Proletariatets diktatur. Seet og tænkt fra forsommeren 1923» (Пралетарская дыктатура), выдадзеную ў Осла, а таксама ў шведскім перакладзе ў 1924 годзе ў Стакгольме і па-французску ў 1925[10], у якой былі выкладзены яго ўражанні ад наведвання Расіі ў 1923 годзе[11].

Олаф Брок таксама займаўся вывучэннем гісторыі, ён уваходзіў у склад Спецыяльнага камітэта па вывучэнні савецкіх архіваў, што тычыліся ўзаемаадносін скандынаўскіх краін з Расіяй (гэты Камітэт быў заснаваны ў Стакгольме ў 1928 годзе па ініцыятыве шведскіх, дацкіх і нарвежскіх навукоўцаў)[12]. У 1949 годзе выключаны са складу членаў-карэспандэнтаў Акадэміі навук СССР за антысавецкую дзейнасць[11].

Уклад у навуку

Найважнейшымі бакамі навуковай дзейнасці Олафа Брока былі даследаванні ў галіне ўсходнеславянскай і сербскахарвацкай дыялекталогіі, фанетыкі славянскіх моў[4]. Шырокую вядомасць атрымалі яго працы, частка якіх была напісана на рускай мове: Очерк физиологии славянской речи (1910) і інш[5]. Раннія яго працы прысвечаны вывучэнню говараў на тэрыторыі сучаснай Усходняй Славакіі, у іх ліку найбольш вядома апісанне гаворкі вёскі Ублі. Пазней, з 1907 года, Олаф Брок займаўся вывучэннем паўночнарускіх гаворак Тацемскага павета  (руск.) (бел. Валагодскай губерні (у працэсе вывучэння гаворак Тацемского павета (па рацэ Сухоне), Олаф Брок адкрыў у рускай мове гук [о] закрытае (які вымаўляецца як гук, сярэдні паміж [о] і [у])[13]), а таксама вывучаў паўднёварускія гаворкі Масальскага павета Калужскай губерні.

Для Энцыклапедыі славянскай філалогіі Олаф Брок напісаў нарыс фізіялогіі славянскай мовы, у якім падрабязна апісваюцца ўмовы ўтварэння зычных і галосных гукаў маўлення, а таксама спалучэнняў гукаў, у тым ліку ў асобных славянскіх мовах. Гэты нарыс (у нямецкім перакладзе «Slavische Phonetik», Heidelberg, 1911) стаў найбольш значнай працай нарвежскага вучонага ў славістыцы[5]. Олаф Брок дакладна выявіў, з аднаго боку, асноўныя фанетычныя адзінкі кожнай з апісанай ім моў, а з другога — дзіўна тонка апісаў шматлікія асаблівасці іх артыкуляцыі і гучання і паказаў шэраг фанетычных паралеляў паміж асобнымі славянскімі мовамі. Падаў таксама падрабязную характарыстыку гукаў украінскай мовы на фоне ўсіх славянскіх моў.

Украінскай мове ў гэтай працы прысвечана некалькі асобных частак, асноўнай крыніцай даследавання гукавых асаблівасцей украінскага мовы была гаворка Івана Міхайлавіча Зілінскага  (укр.) (бел., з якім сябраваў Брок.

Падчас даследавання славянскіх моў значную ўвагу надаваў беларускай мове і яго дыялектам («Аб адным беларускім дыялекце на поўдзень ад Вільні», 1957)[3].

У 20-я гг. Олаф Брок працаваў у архівах Нарвегіі і Расіі, дзе даследаваў русенорск — змешаную мову нарвежцаў і памораў Рускай Поўначы[14]. Навуковая дзейнасць Олафа Брока спрыяла актыўнаму развіццю русістыкі як у Расіі, так і да з'яўлення цікавасці да русістыкі ў скандынаўскіх краінах[15].

Акрамя навуковай працы Олаф Брок выступаў як перакладчык са славянскіх моў на нарвежскую. Ён пераклаў шэраг твораў рускіх пісьменнікаў, у тым ліку «Рэвізора  (руск.) (бел.» Мікалая Гогаля, «Братоў Карамазавых  (руск.) (бел.» Фёдара Дастаеўскага і «Ганну Карэніну» Льва Талстога[3].

Публікацыі

  • Olaf Broch. Zum kleinrussischen in Ungarn. Archiv für Slavische Philologie. Berlin, 1895, № 17. 1897, № 19
  • Olaf Broch. Studien von der Slovakisch — Kleinrussischen Sprachgrenze im östlichen Ungarn. т. 1—2. Kristiania, 1897, 1899
  • Олаф Брокъ. Угрорусское нарѣчiе села Убли (Земплинскаго комитата). Изданiе отдѣленiя русскаго языка и словесности Императорской академiи наукъ. — Спб.: Тип. Имп. Акад. наукъ, 1899
  • Olaf Broch. Die Dialekte des sudlichsten Serbiens. — Wien : Alfred Holder, 1903 (Диалекты Южной Сербии)[4]
  • Олаф Брок. Описание одного говора из юго-западной части Тотемского уезда. — Спб.: Тип. Имп. Акад. наук, 1907
  • Олаф Брокъ. Очеркъ физіологіи славянской рѣчи. Энциклопедiя славянской филологiи. Выпуск 5. Под ред. Ягича И. В. Изданiе отделенiя русскаго языка и словесности Императорской академiи наукъ. — Спб.: Тип. Имп. Акад. наукъ, 1910
  • Olaf Broch. Slavische phonetik. Heidelberg: Carl Winter, 1911 (Славянская фонетика)[4]
  • Олаф Брок. Говоры к западу от Мосальска. Пг.: Тип. Имп. АН, 1916[16]
  • Olaf Broch og Ernst W. Selmer. Håndbok i elementær fonetik. Kristiania: Aschehoug, 1921
  • Olaf Broch. Fra Østlandets dagligtale, 1923
  • Olaf Broch. Russenorsk. Archiv für slawische Philologie, 1927[17]
  • Olaf Broch. Russenorsk tekstmateriale, Maal og minne, 1930[17]

Зноскі

  1. ↑ а б Olaf Broch // Store norske leksikon — 1978. — ISSN 2464-1480
  2. ↑ а б Catalog of the German National Library Праверана 31 мая 2020.
  3. ↑ а б в г Брок Олаф // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 83. — 737 с.
  4. ↑ а б в г Энциклопедический словарь. Брок Олаф
  5. ↑ а б в г Олаф Брок. Звукообразование славянской речи. 1910. 2-е изд.: М.: КД Либроком, 2010
  6. ↑ Сусов И. П. История языкознания. 1999
  7. ↑ Языкознание. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. Н. Ярцева. М. Советская энциклопедия, 1990. — 2-е изд. — М. Большая Российская энциклопедия, 2000. Статья Московская фортунатовская школа
  8. ↑ Энциклопедия русского языка. Русистика
  9. ↑ Профіль Олафа Брока на афіцыйным сайце РАН
  10. ↑ Мы не нищие…: к истории 200-летнего юбилея Российской Академии наук (из дневника Е. Г. Ольденбург)
  11. ↑ а б Служебная записка сектора науки агитпропа ЦК Д. Т. Шепилову по вопросу исключения из АН СССР троих её иностранных членов
  12. ↑ Ковчинская С. Г. Работа скандинавских историков в советских архивах в 1927—1933 гг. Из истории международных научных связей. Петрозаводский государственный университет. Петрозаводск
  13. ↑ Энциклопедический словарь филолога. О закрытое
  14. ↑ Якобсон Р. О. О теории фонологических союзов между языками. Избранные работы. — М., 1985
  15. ↑ Языкознание. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. Н. Ярцева. М. Советская энциклопедия, 1990. — 2-е изд. — М. Большая Российская энциклопедия, 2000. Статья Русистика
  16. ↑ Электронные каталоги фундаментальной библиотеки Нижегородского государственного университета им. Н. И. Лобачевского
  17. ↑ а б Vladimir Belikov. Some Fragments of Russenorsk Grammar. Institute of Russian Language, Russian Academy of Sciences, Moscow

Літаратура

  • Железняк М. Г.  (укр.) (бел. Брок (Блох) Олаф // Енциклопедія сучасної України  (укр.) (бел.. — Т. 2. — Київ, 2004., стор. 481
  • Томсон А. И. Заметки к «Очерку физиологии славянской речи» Олафа Брока // Рус. физиол. вест. Варшава, 1911. Т. 65
  • A Bibliography of Olaf Broch's Published Writings // Scando-Slavica. T. 3. Copenhagen, 1957;
  • A. Gallis. Professor Olaf Broch rum Gedächtnis (1867—1961) // Scando-Slavica. T. 7. Copenhagen, 1961; Olaf Broch Symposium, Oslo 12—14th September 1996. Oslo, 1998.

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Олаф_Брок&oldid=3884557"