Прасліца: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.6 |
|||
Радок 19: | Радок 19: | ||
* {{крыніцы/ЭГБ|5}} |
* {{крыніцы/ЭГБ|5}} |
||
== Спасылкі == |
== Спасылкі == |
||
* [http://slovari.yandex.ru/~книги/БСЭ/Пряслице/ Пряслице] // [[Вялікая савецкая энцыклапедыя]] {{ref-ru}} |
* [http://slovari.yandex.ru/~книги/БСЭ/Пряслице/ Пряслице] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111225002443/http://slovari.yandex.ru/~%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B8/%D0%91%D0%A1%D0%AD/%D0%9F%D1%80%D1%8F%D1%81%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B5 |date=25 снежня 2011 }} // [[Вялікая савецкая энцыклапедыя]] {{ref-ru}} |
||
[[Катэгорыя:Этнаграфія Беларусі]] |
[[Катэгорыя:Этнаграфія Беларусі]] |
Версія ад 14:32, 10 лютага 2022
Пра́сліца, праселка, прасельца — гліняны або каменны грузік з адтулінай у цэнтры, які насаджвалі на верацяно, каб павялічыць інерцыю яго вярчэння.
Перад пачаткам працы расчасаную воўну, ільняное ці канаплянае валакно прымацоўвася да свайго калаўрота, а потым з кудзелі левай рукой выцягвася некалькі валокнаў, скручваліся ў нітку і далучался да верацяна, на якое насаджвалася прасліцу. Верацяно разам з прыкручаным да яго пачаткам ніткі прыводзіла правай рукой у хуткае кручэнне і адразу адпускала. Павіснуўшы ў паветры, яно працягвала круціцца, паступова выцягваючы і намотваючы нітку[1].
Прасліца служыла для таго, каб узмацніць і захаваць кручэнне, якое інакш хутка б спынілася. Калі нітка станавілася дастаткова доўгай, яе намотвалі яе на верацяно, а прасліца не давала клубку, што павялічваўся, саслізнуць[1].
Прасліца вядомая яшчэ з эпохі неаліту (5 — 3 тысяч гадоў таму). Першапачаткова іх рабілі з гліны. Пазней, у X—XIII стагоддзях, прасліцы выраблялі з ружовага сланцу, які часцей за ўсё называюць шыферам[1].
У Старажытнай Русі да сярэдзіны X ст. прасліцы вырабляліся з гліны і косці. З сярэдзіны X ст. шырокае распаўсюджванне ў сярэднявечнай Русі атрымалі оўруцкія шыферныя прасліцы, якія вырабляліся з пірафілітавага сланцу. На старажытнарускіх прасліцах былі выяўлены кірылічныя надпісы. У Старой Разані — «молодило», у Вялікім Ноўгарадзе — «Мартин», у Вышгарадзе — «невесточь» (нявесцін), у Кіеве — «Потворин пряслень» і іншыя[2]. Вядомыя таксама вялізныя нерасшыфраваныя надпісы на славянскіх біканічных прасліцах XI—XIII стагоддзяў, напрыклад, з Белаозера[3] і Ваўкавыска[4].
Звычайна прасліцы былі шарападобнай ці грушападобнай формы, упрыгожаныя нескладаным арнаментам або, радзей, надпісамі. З'явіліся ў час позняга неаліту з узнікненнем прадзення і ткацтва.
Зноскі
- ↑ а б в Прадзенне з неаліту. Пра што распавялі прасліцы старажытнага Бярэсця
- ↑ Рыбаков В. А., Ремесло Древней Руси, М. 1948
- ↑ Голубева Л. А. Граффити и знаки пряслиц из Белоозера. из сб. Культура средневековой Руси. Л.: 1974, стр. 21, рис 4-7.
- ↑ Зверуго Я. Г. Древний Волковыск X—XIV вв. Минск. 1975, стр. 124, рис. 38-39.
Літаратура
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.
Спасылкі
- Пряслице Архівавана 25 снежня 2011. // Вялікая савецкая энцыклапедыя (руск.)