Ганна Андрэеўна Ахматава

Файл:200px-Petrov-vodkin-akhmatova.jpg

Анна Ахматава. Партрэт Пятрова-Водкіна

(імя пры нараджэнні Анна Андрэевна Горенко, 11 (23) чэрвеня 1889, Адэса, Расійская імперыя — 5 сакавіка 1966, Дамадзедава, Маскоўская вобласць, РСФСР) — руская паэтесса, пісьменнік, літаратуразнавец, літаратурны крытык, перакладнік.

Акрамя мастацкай творчасці, Ахматова вядомая сваім трагічным лёсам. Хоць сама яна не была ў зняволенні або выгнанні, рэпрэсіям былі падвергнутыя двое блізкіх ёй людзей (яе муж у 1910-1918 гг. Н. З. Гумілёў расстраляны ў 1921; Н. Н. Пунин, спадарожнік яе жыцця ў 1930-е гады, тройчы арыштоўваўся, загінуў у лагеры ў 1953 г.) і адзіны сын Л. Н. Гумілёў (правёў у зняволенні ў 1930—40-х і ва ў 1940—50-х гг. больш 10 гадоў). Досвед жонкі і маці «ворагаў народа» адлюстраваны ў адным з найболей вядомых твораў Ахматовой — паэме «Рэквіем».

Прызнаная класікам айчыннай паэзіі яшчэ ў 1920-е гг., Ахматова падвяргалася замоўчванню, цэнзуры і ганенню (уключаючы «персанальнае» пастанова ЦК КПСС 1946 г., не адмененае пры ёй жыцця), шматлікія яе твора не былі апублікаваныя не толькі пры жыцці аўтара, але і на працягу больш за двух дзесяцігоддзяў пасля яе смерці. Пры гэтым яе імя аж да канца жыцця атачала слава сярод шырокіх кругоў прыхільнікаў паэзіі, як у Расеі, так і ў эміграцыі.

Біяграфія

Нарадзілася ў адэскім раёне Вялікі Фантан, у сям'і інжынера-механіка флота ў адстаўцы. У 1890 годзе сям'я пераехала ў Царскае Сяло. Першы верш надрукаваны ў 1911 годзе. У маладосці належыла да акмеістаў (зборнікі «Вечар», 1912, «Пацеркі», 1914). Характэрнымі рысамі творчасці Ахматавай можна назваць пэўнасць маральным асновам быцця, тонкае разуменне псіхалогіі пачуцця, асэнсаванне агульнанародных трагедый XX стгаоддзя, спалучанае з асабістымі перажываннямі, прыцягненне да класічнага стылю паэтычнай мовы.

Аўтабіяграфічная паэма «Рэквіем» (1935-40; апублікаваны 1987) — адно з першых паэтычных твораў, прысвечаных ахвярам рэпрэсій 1930-х гадоў.

У «Паэме без героя» (1940—1965, цалкам апублікаваная ў 1976) — Ахматава паспрабавала ўзнавіць эпоху «срэбнага стагоддзя» рускай літаратуры. Акрамя паэтычных твораў пяру Ахматовой належаць артыкулы аб творчасці А. С. Пушкіна, успаміны аб сучасніках.

Памерла ў Дамадзедава (Падмаскоўе), пахаваная ў Камарова, пад Санкт-Пецярбургам.

Пачынаючы з 1922 года кнігі Ганны Ахматовой падвяргаліся цвёрдай цэнзурнай праўцы. Усе зборнікі яе вершаў, якія выйшлі ў свет з 1922 па 1966 гг., нельга назваць у поўнай меры аўтарскімі.

Першае даволі поўнае і навукова пракаментаванае пасмяротнае выданне: Ганна Ахматава. Вершы і паэмы. Л., 1976. Пад рэдакцыяй акадэміка У. М. Жырмунскага. Вялікая серыя Бібліятэкі паэта.

Жыццё і творчасць

Магіла Анны Ахматавай

Культурная спадчына Расійскай Федэрацыі, аб'ект № 7810290003

1900—1905 — вучоба ў Царскасельскай гімназіі.

1906—1907 — вучоба ў Кіеўскай Фундуклееўскай гімназіі.

1908—1910 — вучоба на Кіеўскіх вышэйшых жаночых курсах і на Вышэйшых гісторыка-літаратурных курсах Раева ў Пецярбургу.

Першы верш напісала ў 11 гадоў. Бацька забараніў падпісваць вершы прозвішчам Горенко і яна ўзяла дзявоцкае прозвішча прабабулі па жаночай лініі Праскоўі Федосеевны Ахматовой (у замужжы — Мотовиловой), памерлай у 1837 году. Па бацьку Праскоўя Федосеевна адбывалася з старадаўняга дваранскага прозвішча Ахматовых (вядомых з XVI стагоддзеа), па маці — з старадаўняга татарскага роду князёў Чагадаевых, абруселага ў XVII стагоддзее.

1910 — у красавіку выйшла замуж за Н.Гумілёва.

Ганна Ахматава на малюнку Мадфльяні. 1911 год

1910—1912 двойчы пабывала ў Парыжы, падарожнічала па Італіі. Уражанні ад гэтых паездак, ад знаёмства ў Парыжы з Амадео Модильяни несумнеўна аказалі вялікі ўплыў на творчасць паэткі.

1911 — першыя публікацыі пад імем «Ганна Ахматова» (раней, у 1908, за подпісам «Ганна Г.» Гумілёў апублікаваў у Парыжы адно яе верш у які выдаваўся ім часопісе «Сірыўс»).

1912 — у кастрычніку нарадзіўся сын — Леў Мікалаевіч Гумілёў.

1912 — у сакавіку выйшла першая кніга, складанка «Вечар», у выданні «Цэхі паэтаў» тыражом 300 экз.

1914 — увесну ўпершыню выходзяць «Пацеркі» у выдавецтве «Гиперборей» немалым па тых часах тыражом — 1000 экз. Да 1923 гады было вытрымана яшчэ 8 перавыданняў.

1917 — трэцяя кніга «Белая зграя» тыражом у 2000 экз. у выдавецтве «Гиперборей».

1918 — адбыўся развод з Гумілёвым, у жніўні.

1918 — выходзіць замуж за навукоўца-асіролага і паэта У. К. Шылейка.

1921 — у красавіку, у выдавецтве «Петрополис» выходзіць складанка «Трыпутнік» з тыражом 1000 экз.

1921, лета — растаецца з У. К. Шылейка.

1921 — у ноч з 3 на 4 жніўня арыштаваны, а затым, праз тры тыдні, расстраляны Мікалай Гумілёў.

1921 — у кастрычніку святло ўбачыла пятая кніга «Anno Domini MCMXXI» (лат. «У лета гасподне 1921») у выдавецтве «Петрополис».

1922 — фактычна становіцца жонкай мастацтвазнавеца Н. Н. Пунина.

8 чэрвеня 1926 — аформлены развод з У. К. Шилейко, якія збіраліся ўступіць у другі шлюб з У. К. Андреевой. Пры разводзе ўпершыню афіцыйна атрымала прозвішча Ахматова (раней па дакументах насіла прозвішчы сваіх мужоў)Шаблон:Няма АИ.

22 кастрычніка 1935 — арыштаваныя, а праз тыдзень вызваленыя Н. Н. Пунин і Л. Н. Гумілёў.

1938 — арыштаваны і прысуджаны да 5 гадам выпраўленча-працоўных лагераў сын — Л. Н. Гумілёў.

З 1923 па 1934 практычна не друкавалася. Па сведчанні Л. К. Чуковской («Цыдулкі аб Ганне Ахматовой») шматлікія вершы тых гадоў былі згубленыя ў пераездах і падчас эвакуацыі.

Сама Ахматова ў нататцы «Сцісла аб сабе» 1965 пісала аб гэтым так: «З сярэдзіны 20-х гадоў мае новыя вершы амаль перасталі друкаваць, а старыя — перадрукоўваць».

1935—1940 напісаная паэма «Рэквіем».

1938 — растаецца з Н. Н. Пуниным.

1940 — новая, шостая складанка: «З шасці кніг».

1941 — вайну сустрэла ў Ленінградзе. Пазней па патрабаванні лекараў была эвакуяваная спачатку ў Маскву, затым у Чистополь, адтуль праз Казань у Ташкент. У Ташкенце выходзіць складанка вершаў Ганны Ахматовой.

1943 — канчаецца тэрмін адбыцця пакарання Льва Гумілёва ў Норильсклагере. Пачалася яго спасылка ў Запаляр'е. У канцы 1944 года ён сыходзіць добраахвотнікам на фронт, дайшоў да Берліна, пасля вайны вярнуўся ў Ленінград і абараніў дысертацыю.

1945 — 15 траўня Ахматова вяртаецца з эвакуацыі ў Маскву.

1946 — Выйшла пастанова ЦК «Аб часопісах „Звезда“ і „Ленинград“», у якім рэзаннем крытыцы падвяргалася творчасць Ганны Ахматовой і Міхася Зошчанка. Абодва яны былі выключаныя з Звяза савецкіх пісьменнікаў.

1949 — 26 жніўня арыштаваны Н. Н. Пунин. 6 лістапада арыштаваны Л. Н. Гумілёў. Прысуд — 10 гадоў лагераў.

На працягу ўсіх гадоў арышту сына Ганна Ахматова не пакідала спроб выслабаніць яго. З 1935 гады і да канчатковага вызвалення Льва Мікалаевіча паэтка лімітава асцярожная ў публічных выказваннях. Спробай (няўдалай) прадэманстраваць лаяльнасць да рэжыму з'яўлялася публікацыя цыклу вершаў «Слава Міру» (1950). У наступным Ахматова нязменна выняткоўвала гэты цыкл з усіх сваіх складанак.

1951 — 19 студзеня па прапанове А. А. Фадеева адноўленая ў Звязе савецкіх пісьменнікаў.

1953 — у жніўні памёр у лагеры Абезь (Комі АССР) Н. Н. Пунин.

1956 — вяртаецца з зняволення рэабілітаваны пасля XX з'езду Л. Н. Гумілёў, хібна які лічыў, што маці не прымала досыць высілкаў для яго вызвалення; з гэтага часу стаўлення паміж імі былі напружанымі.

1962 — Ганна Андрэеўна намінаваная на Нобелеўскую прэмію па літаратуры.

1964 — у Італіі атрымала прэмію «Этна-Таормина».

1965 — дыплом ганаровага доктара Оксфардскага ўніверсітэта.

1965 — выдадзены складанка «Бег часу».

5 марта 1966 — памерла ў санаторыі ў прысутнасці лекараў і сясцёр, прыйшэлых у палату, каб агледзець яе і зняць кардыёграму ў Дамадзедава (Падмаскоўе).

7 марта 1966 — у 22:00 па Ўсесаюзным радыё перадаюць паведамленне аб смерці выбітнага паэта Ганны Ахматовой. Пахаваная ў Комарово, пад Ленінградом.

Адрасы ў Санкт-Пецярбургу — Петраградзе — Ленінградзе

• 1914—1917 гады — Тучкова набярэжная, 20, кв. 29;
• 1917—1918 гады — кватэра Вячаслава і Валеры Срезневских — Боткінская вуліца, 9;
• 1919—1920 гады — вуліца Халтурина, 5;
• вясна 1921 гады — асабняк Е. Н. Нарышкиной — Сергиевская вуліца, 7, кв. 12;
• 1921 год — санаторый — Дзіцячае Сяло, Колпинская вуліца, 1;
• 1922—1923 гады — прыбытковая хата — Казанская вуліца, 4;
• канец 1923 — пачатак 1924 гады — Казанская вуліца, 3;
• лета — восень 1924 гады — набярэжная рэкі Фонтанки, 2;
• восень 1924 — 02.1952 — дваровы флігель палаца Д. Н. Шереметева (кватэра Н. Н. Пунина) — набярэжная рэкі Фонтанки, 34, кв. 44;
• 02.1952 — 1961 — прыбытковая хата — вуліца Чырвонай Конніцы, 4, кв. 3;
• 1961—1966 гады — Комарово, вуліца Осипенко, 5.

Помнікі, музеі

Пецярбург

Файл:Помнік Ахматовой.jpg

Помнік А. Ахматовой на набярэжнай Рабесп'ера. Скульптар Г. У. Додонова, архітэктар У. А. Реппо. 2006

У Пецярбургу ёсць помнікі Ахматовой — у двары філалагічнага факультэта дзяржаўнага ўніверсітэта і ў садзе перад школай на вуліцы Паўстанні.

5 марта 2006 гады, да саракавых угодак са дня смерці Ганны Андрэеўны ў Санкт-Пецярбургу ў садзе поруч Фантаннага хаты быў адчынены трэці помнік Ганне Ахматовой працы пецярбургскага скульптара Вячаслава Бухаева (сам помнік — дарунак Мікалая Нагорского).

У Фантаннай хаце, дзе размешчаны літаратурна-мемарыяльны музей паэткі, яна пражыла 30 гадоў, а сад у хаты звала «магічным». Па ёй словам, «сюды прыходзяць цені пецярбуржскай гісторыі».

У снежні 2006 гады ў Санкт-Пецярбургу адкрылі помнік Ганне Ахматовой, размешчаны праз Няву ад следчага ізалятара «Крыжы», дзе яна адпісвала яго размясціць. У 1997 году планавалася разбіць Ахматовский сквер на гэтым месцы, аднак планам не наканавана было спраўдзіцца.

Творы

• Ганна Ахматова. «Вечар» 1912 г.
• Ганна Ахматова. «Пацеркі» 1914 г.
• Ганна Ахматова «Белая зграя» 1917 г.
• Ганна Ахматова «Трыпутнік» 1921 г.
• «Anno Domini MCMXXI» изд. «Петрополис», П., 1922 г.
• Ганна Ахматова. З шасці кніг. Л. 1940.
• Ганна Ахматова. Абранае. Вершы. Ташкент. 1943.
• Ганна Ахматова. Вершы. М. 1958.
• Ганна Ахматова. Вершы. 1909—1960. М. 1961.
• Ганна Ахматова. Бег часу. М.-Л. 1965.
• Ганна Ахматова. Абранае. М. 1974.
• Ганна Ахматова. Вершы і паэмы. Л. 1976.(Бібліятэка паэта. 2-е выданне.)
• Ганна Ахматова. Вершы і проза. Л. 1977.

Кнігапіс

Паштовая картка СССР з арыгінальнай маркай, мастак Ю.Арцименев, 1989

• Шаблон:Кніга:Казак У.: Лексікон рускай літаратуры XX стагоддзі
• «Любоўная лірыка Ахматовой» І. Гурвич.
• Вяч. Вс. Янаў «Гутаркі з Ганнай Ахматовой»
• Помнікі культуры. Новыя адкрыцці. 1979. Л., 1980 (штогоднік).
• Эйхенбаум Б. Ганна Ахматова. Досвед аналізу, П., 1923
• Вінаградаў У. У. Аб паэзіі Ганны Ахматовой (стылістычныя накіды). Л., 1925.
• Эйхенбаум Б. Артыкулы аб паэзіі, Л., 1969
• Озеров Л., Мелодика. Пластыка. Думка, «Літаратурная Расея», 1964, 21 авг.
• Павловский А., Ганна Ахматова. Нарыс творчасці, Л., 1966.
• Тарасенков А. Н., Рускія паэты XX у. 1900—1955. Кнігапіс, М., 1966.
• Добин Е. З. Паэзія Ганны Ахматовой, Л., 1968.
• Жирмунский У. М. Творчасць Ганны Ахматовой. Л., 1973.
• Чуковская Л. К. «Цыдулкі аб Ганне Ахматовой» у 3 т., YMCA-Press., 1976.
• Тименчик Р.Д. Ганна Ахматова ў 1960-е гады. — М.: Вадаліў Publishers, 2005.
• Мандельштам Н. Аб Ахматовой. М.: Новае выдавецтва, 2007
• Чорных У. А. Летапіс жыцця і творчасці Ганны Ахматовой - М.: Индрик, 2008.
• Шчаглоў Ю. К. Рысы паэтычнага міру Ахматовой
• Троцык О.А. Біблія ў мастацкім міры Ганны Ахматовой. Палтава: ПОИППО, 2001.

Цікавыя факты

Знакамітая "Зялёная будка" - дача Ганны Ахматовой у пасёлку Літфонда ў Камарова (Ленінградская вобласць) была ўпершыню абрабаваная ў 2008 годзе. Пры жыцці паэткі ніхто не спрабаваў пракрасціся на дачу з мэтай здзяйснення крадзяжу або іншага злачынства

Спасылкі

• Ганна Ахматова. Царскае Слова
• Ганна Ахматова
• Ганна Ахматова ў dmoz
• Паслухаць: Ганна Ахматова чытае ўласныя вершы
• Ганна Ахматова ва ўспамінах сучаснікаў
• Н-поп. фільм "Паэт і час" аб А.А.Ахматовой