Цары маскоўскія: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Адкат версіі 309407 аўтарства Аляксандр Сакалоў (размова) |
др афармл. |
||
| Радок 1: | Радок 1: | ||
'''Цар усяе Русі''' — найвышэйшы [[тытул]] валадароў [[Вялікае княства Маскоўскае|Вялікага княства Маскоўскага]] — Маскоўскай дзяржавы (Рускай цэнтралізаванай дзяржавы) з [[1547]] па [[1721]]. |
|||
{{таксама|*}}: [[цар]], [[імператар]]. |
{{таксама|*}}: [[цар]], [[імператар]]. |
||
| Радок 9: | Радок 9: | ||
З 15 ст. у маскоўскіх тэкстах з'явілася традыцыя ўзгадваць як «цара Рускага» вялікага князя Дзмітрыя Данскога, пераможцу на Куліковым полі (1380)<ref name="fnПлат"/>. Аказіянальна<ref name="fnУспЦБ">Успенскі. Цар і Бог...</ref> з 15 ст. тытуламі «цар» і «кесар» пачалі карыстацца і маскоўскія вялікія князі, прычым з часоў Васіля Цёмнага (сяр. 15 ст.) ― больш ці менш паслядоўна<ref name="fnУспЦБ"/>. |
З 15 ст. у маскоўскіх тэкстах з'явілася традыцыя ўзгадваць як «цара Рускага» вялікага князя Дзмітрыя Данскога, пераможцу на Куліковым полі (1380)<ref name="fnПлат"/>. Аказіянальна<ref name="fnУспЦБ">Успенскі. Цар і Бог...</ref> з 15 ст. тытуламі «цар» і «кесар» пачалі карыстацца і маскоўскія вялікія князі, прычым з часоў Васіля Цёмнага (сяр. 15 ст.) ― больш ці менш паслядоўна<ref name="fnУспЦБ"/>. |
||
| ⚫ | [[16 студзеня]] [[1547]] ва [[Успенскі сабор Маскоўскага крамля|Успенскім саборы]] [[Маскоўскі крэмль|Маскоўскага Крамля]] адбылося ўрачысты вянчанне на царства вялікага князя [[Іван Грозны|Івана IV]], які і стаў першым царом. Такім чынам, тытул цара, як найвышэйшы тытул у дзяржаве існаваў з [[1547]] па [[1721]] год, калі [[Пётр I, імператар расійскі|Пётр I]] прыняў тытул імператара і [[Расія]] стала імперыяй. |
||
'''...''' |
|||
| ⚫ | [[16 студзеня]] [[1547]] ва [[Успенскі сабор Маскоўскага крамля |
||
== Сакралізацыя == |
== Сакралізацыя == |
||
| Радок 31: | Радок 29: | ||
* [[Ілжэдзмітрый I]] ([[1605]]—[[1606]]) |
* [[Ілжэдзмітрый I]] ([[1605]]—[[1606]]) |
||
* [[Васіль Шуйскі]] ([[1606]]—[[1610]]) |
* [[Васіль Шуйскі]] ([[1606]]—[[1610]]) |
||
* [[Уладзіслаў Ваза]] ([[1610]]— ) |
|||
** ''Польская інтэрвенцыя [[1610]]—[[1613]]'' |
|||
* [[Міхаіл Фёдаравіч, цар і вялікі князь усяе Русі|Міхаіл Фёдаравіч]] ([[1613]]—[[1645]]) |
* [[Міхаіл Фёдаравіч, цар і вялікі князь усяе Русі|Міхаіл Фёдаравіч]] ([[1613]]—[[1645]]) |
||
* [[Аляксей Міхайлавіч, цар і вялікі князь усяе Русі|Аляксей Міхайлавіч]] ([[1645]]—[[1676]]) |
* [[Аляксей Міхайлавіч, цар і вялікі князь усяе Русі|Аляксей Міхайлавіч]] ([[1645]]—[[1676]]) |
||
Версія ад 09:56, 24 чэрвеня 2010
Цар усяе Русі — найвышэйшы тытул валадароў Вялікага княства Маскоўскага — Маскоўскай дзяржавы (Рускай цэнтралізаванай дзяржавы) з 1547 па 1721.
Гісторыя
Да 15 ст. словам «цар» у усходнеслав. тэкстах азначалі візантыйскіх імператараў, біблейскіх і наогул старажытных валадароў, з 13 ст. ― мангола-татарскіх ханаў[1].
З 15 ст. у маскоўскіх тэкстах з'явілася традыцыя ўзгадваць як «цара Рускага» вялікага князя Дзмітрыя Данскога, пераможцу на Куліковым полі (1380)[1]. Аказіянальна[2] з 15 ст. тытуламі «цар» і «кесар» пачалі карыстацца і маскоўскія вялікія князі, прычым з часоў Васіля Цёмнага (сяр. 15 ст.) ― больш ці менш паслядоўна[2].
16 студзеня 1547 ва Успенскім саборы Маскоўскага Крамля адбылося ўрачысты вянчанне на царства вялікага князя Івана IV, які і стаў першым царом. Такім чынам, тытул цара, як найвышэйшы тытул у дзяржаве існаваў з 1547 па 1721 год, калі Пётр I прыняў тытул імператара і Расія стала імперыяй.
Сакралізацыя
У пачатку ХVI ст. усё большае распаўсюджванне атрымоўвае прызнанне і ідэя божага паходжання ўлады Гасудара. Адным з першых аб гэтым загаварыў Іосіф Волацкі. У сваіх пасланнях да вялікага князя Васіля III ён стала менаваў яго «самадзержцам», «царом» і «гасударам усея Рускія зямлі». Больш таго, Іосіф Волоцкий прыпадабняў зямную місію рускага гаспадара Божаму Промыслу: «Царь ведь естеством подобен вышнему Богу», так як ён «скипетр царствия принял от Бога». Сігізмунд Герберштэйн сведчыць, што ў часы Васіля III самога Вялікага Князя яго падданыя звалі «ключником и постельничим Божиим» лічылі, што «...воля гасудара ёсць воля Божыя і, што бы ні зрабіў государ, ён робіць гэта па волі Божыяй»[3]
Сакралізацыя манарха (у Расіі) узнікла як наступства засваення канцэпцыі «Масква — Трэці Рым», і прычынна была звязаная на ўсіх гістарычных этапах, наўпрост ці ўскосна, з вонкавымі культурнымі фактарамі, пераўтворанымі ў традыцыйнай культурнай свядомасці. Такое пераўтварэнне, пераасэнсаванне вяло да стварэння прынцыпова новых тэкстаў (культурных адзінак).[2]
Палітычныя перадпасылкі сакралізацыі манарха складваліся з дзвюх тэндэнцый — 1) перанясення на маскоўскага манарха фукнцый візантыйскага васілеўса, што ўвасаблялася як у канцэпцыі Трэцяга Рыма, так і ў візантынізацыі расійскага дзяржаўнага і царкоўнага жыцця пры цары Аляксеі Міхайлавічы; 2) прысвойванне цару функцый галавы царквы, што пачалося з царавання Пятра I.[2]
Культурна-семіятычныя перадпасылкі сакралізацыі манарха ляжалі ў разуменні новых тэкстаў (культурных адзінак) носьбітамі традыцыйнай мовы культуры. Так, тытул цара набыў у Расіі яўна выражаныя рэлігійныя канатацыі, таму што для традыцыйнай культурнай свядомасці гэта слова асацыявалася найперш з Хрыстом.[2]
Сакралізацыя манарха ў Расіі распаўсюдзілася на ўвесь сінадальны перыяд, і на працягу ўсяго гэтага часу была ў канфлікце з расійскай традыцыйнай рэлігійнай свядомасцю.[2]
Пералік рускіх цароў
- Іван IV (1547—1584)
- Фёдар I (1584—1598)
- Барыс Гадуноў (1598—1605)
- Фёдар II (1605)
- Ілжэдзмітрый I (1605—1606)
- Васіль Шуйскі (1606—1610)
- Уладзіслаў Ваза (1610— )
- Міхаіл Фёдаравіч (1613—1645)
- Аляксей Міхайлавіч (1645—1676)
- Фёдар III (1676—1682)
- Іван V (1682—1696; сумесна з Пятром I)
- Пётр I (1682—1696, сумесна з Іванам V; 1696—1721, адаасобна)