Тэўтонскі ордэн: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
др робат Мяняем: uk:Тевтонський орден |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 10: | Радок 10: | ||
У [[1801]] Францыя далучыла землі Тэўтонскага ордэна на захад ад Рэйна, а ў [[1809]] Напалеон сваім дэкрэтам скасаваў ордэн і аддаў яго зямлі на правым беразе Рэйна нямецкім саюзнікам. |
У [[1801]] Францыя далучыла землі Тэўтонскага ордэна на захад ад Рэйна, а ў [[1809]] Напалеон сваім дэкрэтам скасаваў ордэн і аддаў яго зямлі на правым беразе Рэйна нямецкім саюзнікам. |
||
Тэўтонскі ордэн быў адноўлены ў Аўстрыі ў [[1834]] – у якасці каталіцкага шляхецкага саюза. Пасля [[1918]] існуе толькі святарская галіна ордэна, ператвораная [[Пій XI, папа рымскі|Піем XI]] у духоўны ордэн, з рэзідэнцыяй у Вене. Таксама Тэўтонскі орлэн працягвае існаваць у рамках пратэстантызму ў [[Горад Утрэхт|Утрэхце]]. |
Тэўтонскі ордэн быў адноўлены ў Аўстрыі ў [[1834]] – у якасці каталіцкага шляхецкага саюза. Пасля [[1918]] існуе толькі святарская галіна ордэна, ператвораная [[Пій XI, папа рымскі|Піем XI]] у духоўны ордэн, з рэзідэнцыяй у Вене. Таксама Тэўтонскі орлэн працягвае існаваць у рамках пратэстантызму ў [[Горад Утрэхт|Утрэхце]]. |
||
⚫ | |||
== Вялікія магістры == |
|||
* [[Генрых Вальпот фон Басенхайм]] 1198-1200 |
|||
* [[Ота фон Керпен]] 1200-1208 |
|||
* [[Генрых фон Туна]] 1208-1209 |
|||
* [[Герман фон Зальца]] 1209-1239 |
|||
* [[Конрад Цюрынгскі]] 1239-1240 |
|||
* [[Герхард фон Мальберг]] 1240-1244 |
|||
* [[Генрых фон Гогенлоэ]] 1244-1249 |
|||
* [[Гюнтэр фон Вюлерслебен]] 1250-1252 |
|||
* [[Попо фон Астэрна]] 1252-1256 |
|||
== Літаратура == |
== Літаратура == |
||
*[http://knihi.com/kraucevic/orden.html Краўцэвіч А.К. Тэўтонскі ордэн: ад Ерусаліма да Грунвальда. — Мн., 1993.] |
*[http://knihi.com/kraucevic/orden.html Краўцэвіч А.К. Тэўтонскі ордэн: ад Ерусаліма да Грунвальда. — Мн., 1993.] |
||
⚫ | |||
{{Link FA|ru}} |
{{Link FA|ru}} |
||
Версія ад 21:35, 1 жніўня 2010
Шаблон:Вызнч, Шаблон:Вызн2, нямецкі духоўна-рыцарскі ордэн, заснаваны ў 1190 у Аке, дзе паломнікі з Любека і Брэмена стварылі шпіталь, які неўзабаве перайшоў пад патранаж нямецкай царквы св. Марыі ў Іерусаліме. Быў вядомы таксама як Шаблон:Вызн2 або Шаблон:Вызн2 ордэн.
У 1198 крыжаносцы імператара Генрыха VI пераўтварылі шпітальнае брацтва ў рыцарскі ордэн, залічаўшы ў свае браты толькі немцаў. Да 1291 рэзідэнцыя ордэна нахадзілася ў Акры, а пасля падзення горада – у Венецыі. Тым часам разгарэлася варожасць паміж Т.о. і двума іншымі рыцарскімі ордэнамі: тампліерамі і шпітальерамі. У пач. XIII ст. Т.о. перанёс сваю дзейнасць ва Усходнюю Еўропу і першапачаткова аселі ў Трансільваніі – служачы тут бар'ерам на шляхі набегаў куманаў. Затым імператар Фрыдрых II рэарганізаваў Т.о., надаўшы вялікаму магістру Герману фон Зальцу княскі тытул, і накіраваў Т.о. на заваяванне і хрысціянізацыю ўсходніх памежных земляў Свяшчэннай Рымскай імперыі.
У 1226 Герман фон Зальц адгукнуўся на просьбу аб дапамозе кн. Конрада Мазавецкага і арганізаваў крыжовы паход супраць прусаў. Па дагавору з Конрадам Т.о. атрымаў у валоданне Хэлмінскую зямлю ў Мазовіі ў якасці плацдарму, а таксама ўсе землі, якія заваюе ў паганскай Прусіі. У 1234 Т.о. фармальна прызнаў свае ўладанні папскім ленам, але папраўдзе быў асобнай дзяржавай, паколькі слабая папская ўлада не магла аказаць на яго хоць колькі-небудзь істотнага ўплыву. У 1237 Т.о. далучыў Ордэн мечаносцаў, пацярпеўшы перад гэтым паразы ад русінаў, жамойтаў і земгалаў, і значна ўзмацніўся. У наступныя стагоддзі Т.о. усталяваў кантроль над усім балтыйскім узбярэжжам ад меж Памор'я да Фінскага заліва (Гл. таксама: вайна Ордэна ў Прусіі, вайна Ордэна з ВКЛ), будуючы рад гарадоў (напр., Мемель, 1253) і замкаў, і заступаючы Польшчы і ВКЛ выхад да Балтыйскага мора. Т.о. вылучалі землі нямецкім рыцарам у якасці ленаў, сялілі на заваяваных землях нямецкіх сялян і разам з Ганзейскім саюзам гарадоў заснавалі шэраг новых гандлёвых паселішчаў. У 1309 Т.о. перанёс сваю сталіцу ў Марыенбург (сучас. Мальбарк, Польшча).
У пач. XIV ст. Т.о. дасягнуў вяршыні сваёй магутнасці і росквіту. У 2-ой пал. XIV ст. адбылося ўзмацненне Польшчы, асабліва пасля яе аб'яднання з ВКЛ. У час Вялікай вайны з саюзнымі Польшчай і ВКЛ магутнасць Ордэна была зломлена, найперш у Грунвальдскай бітве (1410). Па Торуньскім міры 1466, які завяршыў Трынаццацігадовую вайну Польшчы з Т.о. (1454–66), апошні прызнаў сябе васалам Польшчы і перадаў ёй Заходнюю Прусію. У 1525 вялікі магістр Т.о. Альбрэхт Старэйшы Гагенцолерн прыняў лютэранства і правёў секулярызацыю Ордэна ва Усходняй Прусіі, якая стала з гэтага часу яго спадчынным герцагствам. Калі ў 1618 гэтая дынастычная лінія спынілася, герцагства перайшло ў валоданне брадэнбургскіх курфюрстаў, таксама з Гагенцолернаў.
У 1801 Францыя далучыла землі Тэўтонскага ордэна на захад ад Рэйна, а ў 1809 Напалеон сваім дэкрэтам скасаваў ордэн і аддаў яго зямлі на правым беразе Рэйна нямецкім саюзнікам.
Тэўтонскі ордэн быў адноўлены ў Аўстрыі ў 1834 – у якасці каталіцкага шляхецкага саюза. Пасля 1918 існуе толькі святарская галіна ордэна, ператвораная Піем XI у духоўны ордэн, з рэзідэнцыяй у Вене. Таксама Тэўтонскі орлэн працягвае існаваць у рамках пратэстантызму ў Утрэхце.
Вялікія магістры
- Генрых Вальпот фон Басенхайм 1198-1200
- Ота фон Керпен 1200-1208
- Генрых фон Туна 1208-1209
- Герман фон Зальца 1209-1239
- Конрад Цюрынгскі 1239-1240
- Герхард фон Мальберг 1240-1244
- Генрых фон Гогенлоэ 1244-1249
- Гюнтэр фон Вюлерслебен 1250-1252
- Попо фон Астэрна 1252-1256
Літаратура