Харватыя

Шаблон:Краіна1 Рэспубліка Харватыя (Republika Hrvatska) — дзяржава на захадзе Балканскага паўвострава, былая Саюзная рэспубліка ў складзе Югаславіі, сталая незалежнай у 1991 г. Форма кіравання — дэмакратычная рэспубліка. Назва адбываецца па этноніме народа — харваты. Сталіца і найбуйны горад — Заграб. Мяжуе на паўночным-захадзе са Славеніяй, на паўночным-усходзе — з Венгрыяй і Сербіяй, на поўдні — з Босніяй-Герцагавінай і Чарнагорыяй; на захадзе абмываецца Адрыятычным морам. Нацыянальная валюта — куна.

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Харватыі

Славянскія плямёны харватаў, далыя пачатак харвацкай нацыі, мігравалі да ўсходняга ўзбярэжжа Адрыятычнага мора ў VII стагоддзі. Неўзабаве Харвацкае каралеўства стала адным з наймоцных у рэгіёне, але ў 1102 г. у выніку дынастычнага крызісу краіна патрапіла ў залежнасць ад Каралеўства Венгрыі. У сярэдзіне XV стагоддзя венгерскі ўплыў на поўначы краіны змяніўся турэцкім, у той час як Далмація патрапіла пад кантроль Венецыі. Пры гэтым Дуброўніцкая рэспубліка заставалася ў асноўным незалежнай.

У 1526 г. Харватыя склала звяз з імперыяй Габсбургаў для процідзеяння турэцкай экспансіі.

У перыяд з 1797 па 1815 г. Істрыя, Далмація і Дуброўнік увайшлі ў склад Аўстра-Венгрыі. Пасля Першай Сусветнай вайны у 1918 годзе Харватыя ўвайшла ў склад Каралеўства Сербаў, Харватаў і Славенцаў , хоць Істрыя, Рыека і Задар знаходзіліся пад уладай Італіі. У 1929 годзе дзяржава было пераназвана ў Каралеўства Югаславія. Падчас Другой Сусветнай вайны пад кіраўніцтвам Антэ Павеліча была створана пранацысцкая Незалежная Дзяржава Харватаў (усташы). Пад націскам камуністычна наладжаных партызанскіх атрадаў Іосіпа Броза Ціта рэжым Павеліча быў звержанны і была створаная Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія або СФРЮ, у склад якой увайшлі шэсць федэратыўных рэспубалік: Сербія, Харватыя, Славенія, Македонія, Чарнагорыя і Боснія і Герцагавіна. У 1991 годзе Харватыя абвясціла незалежнасць, прызнаную міжнароднай супольнасцю ў 1991-1992 гадах, пачалася вайна за незалежнасць, якая доўжылася да канца 1995 г. Абвяшчэнне незалежнасці Харватыяй і Славеніяй стала пачаткам распаду СФРЮ. Канчаткова цэласнасць краіны была адноўленая ў 1998 г. Першым прэзідэнтам новай незалежнай Харватыі быў Франьё Туджман.

Палітычная структура

Асноўны артыкул: Палітычная структура Харватыі

Геаграфія

Асноўны артыкул: Геаграфія Харватыі

Эканоміка

Асноўны артыкул: Эканоміка Харватыі

Насельніцтва

Колькасць насельніцтва — 4 млн 700 тыс. Нацыянальны склад, паводле перапісу насельніцтва 2001 г.:

• харваты (89,6 %),
• сербы (4,5 %),
• баснійцы (0,5 %),
• венгры (0,5 %),
• славенцы (0,3 %),
• румыны (0,2 %),
• албанцы (0,1 %),
• чарнагорцы (0,1 %)
• іншыя (4,1 %).

Рэлігія —

• каталікі (87,8 %),
• праваслаўныя (4,4 %)
• іншыя хрысціяне (0,4 %)
• мусульмане (1,3 %)
• іншыя (0,9 %)
• атэісты (5,2 %)

Узброеныя сілы

Асноўны артыкул: Узброеныя сілы Харватыі

Культура

Асноўны артыкул: Культура Харватыі

Гэта цікава

• З Харватыі пайшла мода на нашэнне гальштукаў, а таксама само слова «гальштук» у некаторых мовах. Падчас трыццацігадовай вайны французам спадабалася, як харвацкія вершнікі вязалі на шыю хусткі. Распавядаюць, што французы паказвалі на грудзі харватам і пыталі, «што гэта такое?». Харваты думалі, што іх пытаюць «хто ты такі?» і адказвалі «харват». Так з'явілася французскае слова «Cravate» («гальштук»). З французскай гэтае слова перавандравала ў шматлікія еўрапейскія мовы.

• У харвацкай пісьменнасці нараўне з лацінкай доўга захоўвалася глаголіца. Яшчэ ў 18-ым стагоддзі па ўрачыстых выпадках узводзілі каменныя пліты, спярэшчаныя глаголіцай.

Гл. таксама

• Спіс каралёў Харватыі
• Азначнік аўтамабільных нумароў Харватыі
• Курорты Харватыі

Спасылкі

• Віртуальная Харватыя - 360° панарамы харвацкіх гарадоў і нацыянальных паркаў
• Харватыя на беларускім Партале падарожжаў