Вавёрка звычайная: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
др робат Дадаем: ru:Обыкновенная белка |
|||
Радок 38: | Радок 38: | ||
Бялку звычайная распаўсюджаная ў барэальных зоне Еўразіі ад узбярэжжа [[Атлантыка | Атлантыкі]] да [[Паўвостраў Камчатка | Камчаткі]], [[Сахалін]] а і Японіі (о. [[Хакайда]]). Паспяхова акліматызаваная ў [[Крым]] у, на [[Каўказ]] е і [[Цянь-Шань | Цянь-Шане]]. Апісана больш за 40 падвідаў вавёркі звычайнай, якія адрозніваюцца адзін ад аднаго асаблівасцямі афарбоўкі. |
Бялку звычайная распаўсюджаная ў барэальных зоне Еўразіі ад узбярэжжа [[Атлантыка | Атлантыкі]] да [[Паўвостраў Камчатка | Камчаткі]], [[Сахалін]] а і Японіі (о. [[Хакайда]]). Паспяхова акліматызаваная ў [[Крым]] у, на [[Каўказ]] е і [[Цянь-Шань | Цянь-Шане]]. Апісана больш за 40 падвідаў вавёркі звычайнай, якія адрозніваюцца адзін ад аднаго асаблівасцямі афарбоўкі. |
||
=== Вавёрка на тэрыторыі |
=== Вавёрка на тэрыторыі Беларусі === |
||
Бялку звычайная жыве ва ўсіх лясах [[Еўрапейская частка Расіі | Еўрапейскай часткі Расіі]], [[Сібір | Сібіры]] і [[Далёкі Усход | Далёкага Усходу]]. Каля [[1923 ]]-[[ 1924 | 24]] гг. з'явілася на [[Паўвостраў Камчатка | Камчатцы]], дзе зараз звычайная. На тэрыторыі Расіі выкапні астанкі вавёркі вядомыя з позняга [[плейстацэну]] а. |
|||
Паўночная мяжа распаўсюджвання вавёркі супадае з паўночнай мяжой высокоствольного лесу: пачынаецца на паўночным захадзе Расіі ў г. [[Кола (горад) | Колы]], ідзе па [[Кольскі паўвостраў | Кольскім паўвостраве]], затым ад г. [[Мезень ]] праз Усць-Цильму і Усць-Усу да Паўночнага Урала, ад [[Уральскія горы | Уральскага хрыбта]] да сярэдняга цячэння р. [[Анадырь (рака) | Анадырь]], а адтуль на паўднёва-захад па берагах [[Ахоцкае мора | Ахоцкага]] і [[Японскае мора | Японскага мораў]] да [[Сахалін]] а і [[Карэйская паўвостраў | Карэі]]. Паўднёвая мяжа на захадзе прыкладна супадае з паўднёвай мяжой [[лесастэп | лесастэпы]], але ў паўднёвай ускрайку [[Уральскія горы | Уральскага хрыбта]] рэзка паварочвае на поўнач да [[Шадрынск]] у, затым ідзе праз [[Омск]] і паўночны [[Казахстан]] ([[Паўладар]], [[Сяміпалацінск]]) да паўднёвага [[Алтайскія горы | Алтаі]]. Астатняя частка паўднёвага арэала ставіцца да [[МНР]], паўночна-ўсходнім [[Кітай | Кітаю]], [[Карэйская паўвостраў | Карэі]] і [[Японія | Японіі]]. З канца 1930-х гг. бялку неаднаразова рассяляліся ў гарах [[Каўказ]] а, [[Крым]] а і [[Цянь-Шань | Цянь-Шаня]], у астраўных лясах Цэнтральнага [[Казахстан]] а, а таксама ў [[Магілёўская вобласць | Магілёўскай]], [[Бранская вобласць | Бранскай]] і [[Растоўская вобласць | Растоўскай абласцях]]. |
|||
На тэрыторыі Расіі распаўсюджаны наступныя падвіды вавёркі звычайнай: |
|||
* Паўночнаеўрапейскі бялку,''S. v. varius''Brisson, [[1899]]. Узімку звычайная светлая блакітна-шэрая афарбоўка з бурым хвастом. Шмат краснохвостых (да 30%) і красноухих асобнікаў. Распаўсюд: [[Кольскі паўвостраў]], [[Карэлія]]. |
|||
* Вавёрка Формозова,''S. v. formosovi''Ognev, [[1935]]. Зімовы мех чыста-шэры, спіна з цёмна-шэрай рабізной. Звычайна бурохвостки. Распаўсюд: паўночна-ўсход Еўрапейскай часткі Расіі на поўдзень да [[Ноўгарад]] а і [[Перм | Пермі]], басейны [[Паўночная Дзвіна (рака) | Паўночнай Дзвіны]] і [[Пячора (рака) | Пячоры]] . |
|||
* Сярэднярускае бялку,''S. v. ognevi''Migulin, [[1928]]. Афарбоўка зімовага меха ад шэрага з прымешкай палева тонаў (''еловки'') да попельна-шэрага (''Сасноўка''); гадовага - ад бура-карычневага да вохрыста-ржавага. Краснохвосток не менш 25-30%. Распаўсюд: на поўначы - да [[Ноўгарад]] а, на захадзе - да [[Пскоў]] а, [[Вялікія Лукі | Вялікіх Лук]], [[Таржок | Торжка]], [[Вязьма | Вязьмы]] і [[Калуга | Калугі]], на поўдзень - да [[Тула | Тулы]], [[Пенза | Пензы]], [[Сызрань | Сызрані]], [[Елабуга | Елабуге]], на ўсходзе - па р. [[Кама (рака) | Кама]] да [[Перм | Пермі]]. |
|||
* Вавёрка Фядзюшына,''S. v. fedjuschini''Ognev, [[1935]]. Мех хмулацей, чым у среднерусской вавёркі, зімовая афарбоўка цямней і больш бруднага, бурага тону. Распаўсюд: паўночная [[Беларусь]] і заходнія вобласці Расіі, на поўнач да [[Вялікія Лукі | Вялікіх Лук]], на ўсход да лініі паміж [[Смаленск]] ам, [[Вязьма | Вязьмой]] і [[Рослаў | Раслаўлі]]. |
|||
* Украінская бялку,''S. v. ukrainicus''Migulin, [[1928]]. Адрозніваецца ад среднерусской вавёркі большай велічынёй і перавагай карычнева-іржавых тонаў ў зімовым футры. Краснохвосток да 70%. Распаўсюд: поўнач Украіны ([[Палтаўская вобласць | Палтаўская]] і [[Харкаўская вобласьць | Харкаўская вобл.]]) І прылеглыя раёны Расіі ([[Смаленская вобласць | Смаленская]] і [[Варонежская вобласць | Варонежская вобл.]]) . |
|||
* Башкірская бялку,''S. v. bashkiricus''Ognev, [[1935]]. Зімовы мех светлы, ад палева-шэрага да блакітнавата-шэрага з шэрай рабізной; гадовы - вохрыста-чырванавата-шэры. Распаўсюд: [[Арэнбургская вобласць]], [[Башкірыя]], Сярэдні і збольшага Паўночны Урал. |
|||
* Вавёрка-телеутка,''S. v. exalbidus''Pallas, [[1778]]. Самы буйны падвід з вельмі густым мехам. Зімовы мех вельмі светлага, серабрыста-шэрага тоны з шэрай рабізной; хвост бледна-шэры з прымешкай черноватых і жаўтлява-іржавых тонаў. Пераважаюць серохвостки, бурохвостки адсутнічаюць. Распаўсюд: істужачныя хваёвыя бары па рэках [[Іртыш (рака) | Іртыш]] і [[Об (рака) | Об]] на поўнач да [[Новасібірск]] а. Акліматызавацца ў [[Крым]] у і ў астраўных лясах Паўночнага [[Казахстан]] а; неаднаразова выпускалася ў хваёвых лясах Сярэдняй Расіі і [[Літва | Літвы]]. |
|||
* Западносибирская бялку,''S. v. martensi''Matschie, [[1901]]. Зімовы мех светлы, палева са слабай шэрай рабізной. Пераважаюць бурохвостки і чернохвостки; краснохвосток каля 3%. Распаўсюд: Цэнтральная Сібір - ад ніжняга і сярэдняга [[Об (рака) | Приобья]] на ўсход да [[Енісей (рака) | Енісея]], на поўдзень да [[Томск]] а і [[Новасібірск]] а. |
|||
* Енісейская бялку,''S. v. jenissejensis''Ognev, [[1935]]. Афарбоўка вельмі зменлівая. Зімой пераважае блакітнавата-попельна-шэрая з дробнай цёмна-шэрай рабізной, хвост чырванавата-іржавы, з дамешкам чорных тонаў. Летні мех ад чырванавата-вохрыстага да чорна-бурага. Распаўсюд: левабярэжжы [[Енісей (рака) | Енісея]], прыкладна ад лініі [[Краснаярск]] - [[Іркуцк]] на поўнач да водападзелу [[Енісей (рака) | Енісея]] і [[Лена (рака) | Лены]]. |
|||
* Якуцкая бялку,''S. v. jacutensis''Ognev, [[1929]]. Зімовы мех афарбаваны ў інтэнсіўныя шэрыя тоны. Распаўсюд: горныя вобласці паміж вярхоўяў [[Лена (рака) | Лены]], [[Віцім]] ам і [[Алдан (рака) | Алданом]], сярэдняя частка [[Якуція | Якуціі]], басейн верхняга і сярэдняга [ [Анадырь (рака) | Анадыра]]. Мабыць, гэты падвід засяліў [[Паўвостраў Камчатка | Камчатку]]. |
|||
* Чукоцкага бялку,''S. v. anadyrensis''Ognev, [[1929]]. Адрозніваецца ад якуцкай вавёркі большай прымешкай цьмянага, буро-шэрага адцення ў зімовым меху. Распаўсюд: [[Чукоцкага паўвостраў]]. |
|||
* Алтайская бялку,''S. v. altaicus''Serebrennikov, [[1928]]. Падобная на енісейскіх вавёрку, але афарбаваная ярчэй. Летам пераважаюць чорныя і чорна-бурыя асобіны. Распаўсюд: горы і перадгор'і [[Алтайскія горы | Алтая]], [[Саяны | Саян]] і [[Тарбагатай | Тарбагатая]]. Акліматызаваная на [[Каўказ]] е. |
|||
* Калбинская бялку,''S. v. kalblnensis''Selevin, [[1934]]. Падобная з телеуткой, але некалькі цямней ў зімовым футры. Хвост ярка-рыжы, радзей буры. Распаўсюд: хваёвыя бары паўднёвага схілу Калбинского хрыбта ([[Алтайскія горы | Алтай]]). |
|||
* Забайкальскі бялку,''S. v. fusconigricans''Dvigubsky, [[1804]]. Зімовы мех цёмна-шэрага тоны, з шэра-чорнай рабізной; летам пераважаюць черноспинные або чорна-буроспинные звяркі. Распаўсюд: [[Забайкалле]], Паўночная [[Манголія]]. |
|||
* Маньчжурскі бялку,''S. v. mantchuricus''Thomas, [[1909]]. Па афарбоўцы блізкая да забайкальскі бялку, але ў цэлым святлей. Большасць бялок - чернохвостки і бурохвостки. Распаўсюд: паўднёвае [[Прыморскі край | Прымор'е]], [[Хабараўскі край]], а таксама паўночна-ўсходні [[Кітай]]; на поўначы даходзіць да 48-49 ° з. ш. |
|||
* Сахалінская бялку,''S. v. rupestris''Thomas, [[1907]]. Блізкая да маньчжурскай бялку, але драбней і з больш пышным мехам. Пераважаюць чернохвостки. Распаўсюд: [[Сахалін]], [[Шантарские астравы | Шантарские астравы]], [[Амурская вобласць]], паўднёвая частка [[Хабараўскі край | Хабараўскага краю]]. |
|||
У цэлым, у бялок, якія насяляюць Еўрапейскую частку Расіі і Заходнюю Сібір, у летнім меху пераважае рудая афарбоўка, а ў звяркоў з Усходняй Сібіры і з Далёкага Усходу - бурая або амаль чорная. Узімку ў афарбоўцы першых бялок пераважаюць шэрыя і серабрыстыя тоны з бурымі адценнямі, прычым хрыбет нярэдка застаецца рудым (горболысым). У другое ў зімовай афарбоўцы пераважаюць темнобурые і темносерые тону. |
|||
== Лад жыцця і харчаванне == |
== Лад жыцця і харчаванне == |
Версія ад 15:26, 25 верасня 2010
Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. |
Вавёрка звычайная | |
---|---|
Навуковая класіфікацыя | |
Царства: | {{{regnum}}} |
Навуковая назва | |
ПАВЕДАМЛЕННЕ ПРА ПАМЫЛКУ Не азначаны параметр latin |
|
| Commons = Category: Sciurus vulgaris | Wikispecies = Sciurus vulgaris | Range map = Sciurus vulgaris habitat.png | Itis = 632439 | Ncbi = 55149 }}
Белка звычайная,векша (Sciurus vulgaris) - грызун з сямейства вавёрчынага х. Адзіны прадстаўнік роду бялок у фауне Расіі.
Знешні выгляд
Гэта дробны звярок тыпова вавёрчынага аблічча, з выцягнутым стройным целам і пухнатым хвастом з «расчесом». Даўжыня яе цела 19,5-28 см, хваста - 13-19 см (прыкладна 2 / 3 даўжыні цела); вага 250-340 г. Галава круглявая, з вялікімі чорнымі вачыма. Вушы доўгія, з пэндзлікамі, асабліва выяўленымі ў зімовы перыяд. На мордзе, пярэдніх лапах і бруху растуць адчувальныя вибриссы. Заднія канечнасці прыкметна даўжэй перадпакояў. Пальцы з чэпкімі вострымі кіпцюрамі. Валасы па баках хваста дасягаюць даўжыні ў 3-6 см, чаму хвост мае уплощенную форму.
Зімовы мех у вавёркі высокі, мяккі і пушысты, летні - больш жорсткі, рэдкі, і кароткі. Па зменлівасці афарбоўкі бялку трымае адно з першых месцаў сярод жывёл Палеарктики. Яе афарбоўка мяняецца сезонна, па падвіда і нават у межах адной папуляцыі. Улетку ў ёй пераважаюць рудыя, бурыя або цёмна-бурыя тоны; зімой - шэрыя і чорныя, часам з карычневым адценнем. Брушка светлае ці белае. Сустракаюцца вавёркі- меланисты з цалкам чорным мехам і альбінос ы, а таксама пярэстыя вавёркі, мех якіх пакрыты белымі плямамі. Па зімовай афарбоўцы хваста вавёркі падзяляюцца на «краснохвосток», «бурохвосток» і «чернохвосток». У стэпавых борах Заходняй Сібіры сустракаюцца бялкі-серохвостки.
Памеры бялок памяншаюцца ад горных раёнаў да раўнінных, памеры чэрапа - з поўдня на поўнач, а афарбоўка святлее па кірунку да цэнтра арэала. Чорныя і карычневыя тоны зімовага меха у карпацкіх, далёкаўсходніх і маньчжурскі падвідаў змяняюцца блакітнавата-і попельна-шэрымі, найбольш выяўленымі ў бялок-телеуток. Адначасова ў тым жа кірунку павялічваецца плошча белага поля брушка і ўзрастае адсотак «краснохвосток».
Лінька
Бялку ліняе 2 разы ў год, за выключэннем хваста, які ліняе адзін раз у год. Вясновая лінька працякае галоўным чынам у красавіку-траўні, а восеньская - з верасня па лістапад. Тэрміны лінькі моцна залежаць ад кармавых і метэаралагічных умоў дадзенага года. У ўраджайныя гады лінька пачынаецца і сканчаецца раней, у дрэнныя моцна затрымліваецца і расцягваецца. Вясновая лінька ідзе з з галавы да кораня хваста; восеньская - у зваротным парадку. Дарослыя самцы пачынаюць ліняць раней, чым самкі і сеголетки.
Таксанамія і распаўсюджванне
Бялку звычайная распаўсюджаная ў барэальных зоне Еўразіі ад узбярэжжа Атлантыкі да Камчаткі, Сахалін а і Японіі (о. Хакайда). Паспяхова акліматызаваная ў Крым у, на Каўказ е і Цянь-Шане. Апісана больш за 40 падвідаў вавёркі звычайнай, якія адрозніваюцца адзін ад аднаго асаблівасцямі афарбоўкі.
Вавёрка на тэрыторыі Беларусі
Лад жыцця і харчаванне
Бялку - тыповы насельнік лясоў. Паколькі аснову яе сілкавання складаюць насенне драўняных парод, яна аддае перавагу змешаныя іглічна-шыракалістыя лясы, якія забяспечваюць найлепшыя кармавыя ўмовы. Любіць таксама сталыя темнохвойные насаджэнні - кедр овники, елка нікі, піхта чы; за імі ідуць лиственничники, зараснікі кедровага стланика і змешаныя хвойнікі. На поўначы, дзе расце ў асноўным сасновае і ліствяжная рэдкалессі, шчыльнасць яе пагалоўя невысокая. У Крым у і на Каўказ я асвоіла культурныя ландшафты: сады і вінаграднікі.
Лад жыцця пераважна драўняны. Бялку - жывы, рухомы звярок. Яна лёгка здзяйсняе скачкі з дрэва на дрэва (3-4 м па прамой і 10-15 м па сыходнай крывой), «руля» хвастом. У бясснежнай перыяд, а таксама ў час гону значны час праводзіць на зямлі, дзе перамяшчаецца скокамі даўжынёй да 1 м. У зімовы перыяд перамяшчаецца ў асноўным «конна». Пры небяспекі хаваецца на дрэвах, звычайна затаиваясь ў кроне. Актыўная ў ранішнія і вячэрнія гадзіны, ад 60% да 80% гэтага часу праводзячы ў пошуках ежы. У разгар зімы пакідае гняздо толькі на час кармлення, а ў моцныя маразы і непагадзь хаваецца ў гняздзе, калі ўпадаюць у полудремотное стан. Не тэрытарыяльная; індывідуальныя ўчасткі выяўленыя слаба, перакрываюцца.
Гняздо
Прытулку звычайная бялку задавальняе толькі на дрэвах. У лісцяных лясах звычайна жыве ў дуплах, натаскивая туды мяккую подсціл з травы, драўняных лішайнікаў, сухіх лісця. У іглічных будуе шарообразные гнязда з сухіх галінак (Гайна), якія знутры высцілаюць мохам, лісцем, травой, поўсцю. Дыяметр гнязда - 25-30 гл; яно размяшчаецца ў скрыжаванні галінак або сярод густых сукоў на вышыні ад 7-15 м. Бялку таксама ахвотна займае шпакоўня і. Самцы звычайна гнёздаў не будуюць, а займаюць пустуючыя гнязда самак або дрозд оў, сорак, крумкач. Як правіла, у кожнага звярка некалькі гнёздаў (да 15), і кожны 2-3 дня бялку змяняе прытулак, відавочна, ратуючыся ад паразітаў. Дзіцянятаў самка пераносіць у зубах. Узімку ў адным гняздзе могуць зімаваць 03/06 бялок, хоць звычайна гэта адзінкавыя звяркі.
Міграцыі
Вялікія перекочевки (міграцыі) бялок згадваюцца яшчэ ў старажытных рускіх летапісах. Часам яны выклікаюцца засухай і ляснымі пажарамі, але часцей неўраджаем асноўных кармоў - насення хвойных дрэў і арэхаў. Адбываюцца міграцыі ў канцы лета і пачатку восені. Часцей за ўсё вавёркі откочевывают недалёка - да іншага ляснога масіва; але часам здзяйсняюць далёкія і працяглыя перасялення - да 250-300 км. Кочующая бялку ідзе шырокім фронтам (часам у 100-300 км) паасобку, не ўтворачы значных зграй і навал, акрамя як у натуральных перашкод. Падчас міграцый заходзіць у лесатундра і тундру, з'яўляецца ў стэпавых раёнах, пераплываў рэкі і нават марскія залівы, пранікае на выспы, перасякае голыя вяршыні гор, заходзіць нават у населеныя пункты. Пры гэтым звяркі ў мностве тонуць, гінуць ад голаду, холаду і драпежнікаў.
Акрамя масавых міграцый бялку ўласцівыя сезонныя вандроўкі, звязаныя з паслядоўным паспяваннем кармоў і пераходам маладняку да самастойнага ладу жыцця. Маладняк рассяляюцца ў жніўні-верасні і ў кастрычніку-лістападзе, аддаляючыся часам на 70-350 км ад гнездавых стаць. Пры бяскорміцы сезонныя вандроўкі могуць перайсці ў міграцыі. Пры гэтым частка дарослых асобін застаецца на месцы; з звыклай ежы яны пераходзяць на харчаванне малокалорийными кармамі з высокім утрыманнем абалоніны (ныркі, лішайнікі, ігліца, кара маладых уцёкаў). Менавіта за кошт гэтай групы адбываецца затым аднаўленне мясцовай папуляцыі.
Харчаванне
Рацыён вавёркі вельмі разнастайны і ўключае больш за 130 найменняў кармоў, сярод якіх асноўную масу складаюць насенне іглічных дрэў: елі, хвоі, кедр а, піхты , лістоўніцы. У паўднёвых раёнах, дзе растуць дуб овые лесу з падлескам з арэшына, сілкуецца жалудамі і ляснымі арэхамі. Акрамя таго бялку спажывае грыбы (асабліва алені труфель), ныркі і ўцёкі дрэў, ягады, клубні і карэнішчы, лішайнікі, травяністыя расліны. Іх доля ў рацыёне прыкметна ўзрастае пры неўраджай асноўных кармоў. Вельмі часта ў бяскорміцы бялку інтэнсіўна аб'ядаюць кветкавыя ныркі елі, наносячы страты гэтым насаджэнням. У перыяд размнажэння не грэбуе жывёламі кармамі - казуркамі і іх лічынкамі, яйкамі, птушанятамі, дробнымі пазваночных. Пасля зімоўкі бялку ахвотна грызе косткі загінулых жывёл, наведвае Саланца. Дзённае колькасць ежы залежыць ад сезона: вясной, падчас гону бялку з'ядае да 80 г у дзень, узімку - усяго 1935 г.
На зіму бялку робіць невялікія запасы жалудоў, арэхаў, шышак, натаскивая іх у дупла або зарывая сярод каранёў, а таксама сушыць грыбы, развешваючы іх на галінках. Праўда, аб сваіх складах яна хутка забывае і знаходзіць іх зімой выпадкова, чым карыстаюцца іншыя звяры - птушкі, дробныя грызуны, нават буры мядзведзь. Разам з тым, вавёрка сама карыстаецца запасамі іншых жывёл (бурундук а, арэхаўка, мышэй), якія лёгка адшуквае нават пад 1,5 м пластом снега.
Размнажэнне
Вавёркі вельмі пладавітыя. На большай частцы арэала прыносяць 01/02 кодлы, у паўднёвых раёнах - да 3-х. У якуцкай вавёркі звычайна ўсяго 1 вывадак у год. Сезон размнажэння, у залежнасці ад шыраты мясцовасці, кармавых умоў і шчыльнасці папуляцыі, пачынаецца ў канцы студзеня - пачатку сакавіка і заканчваецца ў ліпені-жніўні. Падчас гону каля самкі трымаюцца 03/06 самцоў, якія дэманструюць агрэсію ў адносінах да канкурэнтаў - гучна урчат, б'юць лапамі па галінках, бегаюць адзін за адным. Пасля спарвання з пераможцам самка будуе выводковое гняздо (часам 2-3); яно акуратней і вялікіх памераў.
Цяжарнасць доўжыцца 35-38 дзён, у памёце ад 3 да 10 дзіцянятаў; ў другім прыплодзе менш. Нованароджаныя бельчата голыя і сляпыя, масай каля 8 г. Волосяной покрыва ў іх з'яўляецца на 14 суткі, відушчымі толькі на 30-32 дзень. З гэтага моманту пачынаюць выходзіць з гнязда. Малаком выкормліваюць да 40-50 дзён. Ва ўзросце 08/10 тыдняў пакідаюць маці. Палавы сталасці дасягаюць у 9-12 месяцаў. Выгадаваўшы першы прыплод, самка некалькі адкормліваць і зноў спарваецца. Інтэрвал паміж кодлы складае каля 13 тыдняў. У кастрычніку-лістападзе вавёрчынага пагалоўе на 2 / 3, а часам і на 75-80% складаецца з бельчат-сеголетков.
Працягласць жыцця
У няволі вавёркі дажываюць да 10-12 гадоў, аднак у прыродзе бялку старэй 4 гадоў ужо з'яўляецца старой.