Ліхтэнштэйн

{{{Беларуская назва}}}

[[Сцяг {{{Родны склон}}}]] [[Герб {{{Родны склон}}}]]
[[Гімн {{{Родны склон}}}|Дзяржаўны гімн {{{Родны склон}}}]]
Афіцыйныя мовы	нямецкая
Сталіца	Вадуц
Форма кіравання
{{{Пасады кіраўнікоў}}}	{{{Кіраўнікі}}}
Валюта	Швейцарскі франк
Інтэрнэт-дамен	.li
Код ISO (Alpha-2)	LI
Код ISO (Alpha-3)	LIE
Код МАК	LIE
Тэлефонны код	+423
Часавыя паясы	UTC+1

Княства Ліхтэнштэйн (ням.: Fürstentum Liechtenstein), карлікавая краіна ў Еўропе, на мяжы Швейцарыі і Аўстрыі. Назоў краіны адбываецца ад кіравальнай дынастыі Ліхтэнштаэйн (ням.: liechten - растлумачваць; ням.: stein - камень). Сталіца краіны - Вадуц.

Палітычная структура

Асноўны артыкул: Палітыка і дзяржаўны лад Ліхтэнштэйна

Ліхтэнштэйн - канстытуцыйная манархія. Кіраўнік дзяржавы — Ганс-Адам II, князь фон унд цу Ліхтэнштэйн, герцаг фон Троппау і Егерндорф, граф Рітберг. Кіраўнік дзяржавы уяўляе Ліхтэнштэйн на міжнароднай арэне (хоць Швейцарыя ўзяла адказнасць за вялікую частку дыпламатычных адносін Ліхтэнштаэйна). Ён можа накласці вета на законы, прынятыя парламентам і валодае правам памілаванні.

Выканаўчая ўлада прыналежыць кааліцыйнаму ўраду, якое ўключае кіраўніка урада (прэм'ер-міністра) і 4 дараднікаў (міністраў). Урад і кожны міністр прызначаюцца князем пасля прапановы і сцвярджэнні ландтагам.

Заканадаўчы орган - ландтаг, які складаецца з 25 дэпутатаў, абраных народам, усеагульным, роўным, таемным і прамым галасаваннем па сістэме прапарцыйнага прадстаўніцтва (15 дэпутатаў ад Оберланда і 10 дэпутатаў ад Унтерланда) тэрмінам на 4 гады. Члены Урада і судоў адначасова не могуць быць членамі Ландтага.

Гісторыя

Археалагічныя знаходкі на гары замка Гутэнберг, а таксама на гары Эшнэр пацвярджаюць, што сённяшняя тэрыторыя Ліхтэнштэйна была заселеная з эпохі неаліту (5-е тысячагоддзе да н.э.). На гары Гутэнберг таксама выяўленыя фігуры з бронзы. З-за частай затапляльнасці і багністасці даліны ракі Рэйн, тэрыторыя рассялення людзей была размешчаная вышэй даліны. З 8 ст. да н.э. была заселена тэрыторыя Рэтэрн. На ўсёй тэрыторыі Ліхтэнштэйна фіксуецца ўплыў кельцкіх плямёнаў, якія прыйшлі з заходніх раёнаў.

В 15 г. да н.э.згадваецца рымская правінцыя Рэція.

Геаграфія

Асноўны артыкул: Геаграфія Ліхтэнштэйна

Княства знаходзіцца ў адгор'ях Альпаў, самая высокая кропка - гара Граўшпіц (2 599 м). Па заходняй частцы краіны працякае адна з найбуйнейшых рэк Заходняй Еўропы - Рэйн. Клімат умераны, ападкаў 700-1 200 мм у год. Каля чвэрці тэрыторыі пакрыта лясамі (елка, бук, дуб); ў гарах - субальпійскія і альпійскія лугі.

Эканоміка

Асноўны артыкул: Эканоміка Ліхтэнштэйна

Ліхтэнштэйн квітнеючая індустрыяльная краіна з развітым сектара фінансавых паслуг і высокім узроўнем жыцця.

ВУП Ліхтэнштэйна ў 2007 годзе склаў 4,16 млрд дал ВУП на душу насельніцтва 118 тыс. дал. ЗША (1-е месца ў свеце).

Галоўная галіна эканомікі абрабляюцца прамысловасць: металаапрацоўка, дакладнае прыборабудаванне, оптыка, вытворчасць вакуумнай тэхнікі, электронных сістэм, мікрапрацэсараў. Аснову прамысловасці складае дакладнае машына-і прыборабудаванне. Буйнымі фірмамі з'яўляюцца Хілці АГ (крапежнае, малагабарытныя будаўнічае абсталяванне з аўтаномнай харчаваннем) і Бальцерс АГ (сверхглубоковакуумная тэхніка для аптычнай, мікраэлектроннай і мікрапрацэсарнай прамысловасці). Прамысловасць амаль цалкам арыентавана на экспарт. Значнае месца займаюць харчасмакавы (у прыватнасці, вытворчасць кансерваў і він), тэкстыльная, керамічная і фармацэўтычная прамысловасць.

З развіццём прамысловасці і ростам прадпрымальніцкай дзейнасці працоўныя рэсурсы самага Ліхтэнштэйна перасталі задавальняць попыт на працоўную сілу. У розных сферах эканомікі занятыя прыкладна 32,4 тыс. чалавек, пры гэтым больш за трэць з іх (12,9 тыс. чалавек) штодня прыязджае на працу з Аўстрыі, Швейцарыі і Германіі. У прамысловым сектары занята 43% працуючых, у сферы паслуг 55%, у сельскай гаспадарцы менш за 2%.

Значным крыніцай даходаў насельніцтва і казны з'яўляецца замежны турызм, а таксама выпуск паштовых марак.

Сельская гаспадарка

Сельская гаспадарка спецыялізуецца ў асноўным на пашавых жывёлагадоўлі мяса-малочнага профілю (75% сельскагаспадарчай прадукцыі). Вырошчваюць збожжавыя культуры, бульбу і гародніну. Традыцыйна развіта вінаробства. Предгорья і ніжнія схілы гор занятыя садамі і вінаграднікамі. З мясцовых гатункаў вінаграду вырабляюць высакаякасныя віна.

Знешні гандаль

Экспарт у 2008 годзе 2,47 млрд дал. У структуры экспарту пераважаюць дакладныя прыборы, электроніка, паштовыя маркі, кераміка. Экспарт накіроўваецца ў асноўным у краіны ЕЗ і Швейцарыю.

Імпарт у 2008 годзе? 0,92 млрд дал У структуры імпарту фігуруюць машыннае абсталяванне, металічныя вырабы, тэкстыль, прадукты харчавання, аўтамабілі. Асноўныя партнёры па імпарце краіны ЕС і Швейцарыя.

Банкаўская сістэма

Краіна мае эфектыўнай банкаўскай сістэмай (агульная балансавы сума каля 32,5 млрд швейцарскіх франкаў). Найбуйнейшыя банкі Нацыянальны банк, Ліхтенштэйнер Глобал Траст, Фервальтунгс-унд Прыватбанк (з 2005 года мае прадстаўніцтва ў Маскве). Дзякуючы нізкім падатках на размяшчае капітал і прыбытак, а таксама строга ахоўваецца банкаўскай таямніцы Ліхтэнштэйн захоўвае за сабой становішча буйнога фінансавага цэнтра.

Банкі Ліхтэнштэйна трапілі пад крытыку пасля таго, як у лютым 2008 года ў распараджэнне пракуратуры Германіі патрапіў дыск з дадзенымі некалькіх соцень грамадзян ФРГ, якія падазраюцца ва ўхіленні ад падаткаў шляхам пераводу грошай на рахункі розных фондаў у Ліхтэнштэйне.

Разам з Манака і Андорай княства Ліхтэнштэйн ўваходзіць у чорны спіс падатковых сховішчаў дзяржаў, дзе рэзідэнты іншых краін сыходзяць ад падаткаабкладання.

Знешнеэканамічныя сувязі

Больш за 73,7 тысячы міжнародных канцэрнаў і замежных кампаній зарэгістраваныя на тэрыторыі Ліхтэнштайну з-за нізкага ўзроўню падаткаабкладання, нескладаных правілаў рэгістрацыі і ў мэтах захавання фінансавай таямніцы. Бюджэт дзяржавы складаецца галоўным чынам з падаткаў, у тым ліку ад гэтых кампаній (каля 30%), даходаў ад выпуску паштовых марак (10%) і замежнага турызму.

Насельніцтва

Насельніцтва Ліхтэнштэйна на 31 снежня 2008 года складала 35 360 чалавек, сярэдняя шчыльнасць насельніцтва каля 220 чалавек на км ².

Нараджальнасць - 9,75 нованароджаных на 1000 чалавек (2009). Смяротнасць - 7,39 на 1000 чалавек (узровень дзіцячай смяротнасці - 4,25 на 1000).

Іміграцыя - 4,66 на 1000.

Гадавы прырост насельніцтва - 0,7% (2009).

Сярэдняя працягласць жыцця: мужчын - 76,6 гадоў, жанчын - 83,5 года (2009).

Большая частка жыхароў - ліхтенштэйнцы (алеманы), 65,6% па перапісу 2000 года, астатнія - італьянцы, швейцарцы і аўстрыйцы.

Афіцыйны мова нямецкая, у побыце - алеманскі дыялект нямецкай мовы.

Большасць вернікаў (76%) вызнае каталіцтва, пратэстантаў - каля 7% насельніцтва.

5 найбуйнейшых населеных пунктаў (2008):

• Шан - 5 765;
• Вадуц - 5 088;
• Трызен - 4 688;
• Бальцерс - 4 467;
• Эшен - 4 183.

• Туркі ў Ліхтэнштэйне

Гл. таксама

• Вёскі Ліхтэнштэйна
• Гарады Ліхтэнштэйна
• Сцяг Ліхтэнштэйна