Цукар: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[недагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 11:05, 17 красавіка 2011

Цу́кар — крышталічны харчовы прадукт салодкага смаку. Мае ў сабе цукрозы 99,75 — 99,9 %, мінеральных элементаў 0,03 %. Энергетычная каштоўнасць 100 г каля 400 ккал. Атрымліваюць з цукраносных культур, у Беларусі пераважна з цукровых буракоў (маюць 17 — 20 % цукрозы).

Выраб

Вырабляюць цукар-пясок, цукар-рафінад (прасаваны, літы, рафінаваны пясок), цукровую пудру. Выкарыстоўваюць як самастойны харчовы прадукт, сыравіну ў кандытарскай, хлебапякарнай, кансервавай, вінаробнай і іншых вытворчасцях. На цукровых заводах цукровыя буракі мыюць, рэжуць на дробную стружку, з якой гарачай вадой выдаляюць цукрозу. Атрыманы дыфузны сок апрацоўваюць нягашанай вапнай (дэфекацыя) і вуглякіслым газам (сатурацыя), фільтруюць, абясколерваюць сярністым газам (сульфітацыя), выпарваюць. Утвораны утфель (цукровы сіроп, сумесь крышталікаў цукрозы і міжкрыштальнага сіропу) цэнтрыфугуюць, прамываюць, высушваюць і атрымліваюць цукар-пясок, з якога шляхам ачышчэння (рафінацыі) вырабляюць цукар-рафінад.

Гісторыя

Цукровы трыснёг паходзіць з Бенгаліі, адкуль праз Іран трапіў на Блізкі Усход. Каля X стагоддзя яго пачалі вырошчваць у Егіпце, Візантыйскай імперыі. Заходняя Еўропа пазнаёмілася з цукрам пад час крыжовых паходаў XI — XII ст., але доўгі час яго асноўным вытворцам заставалася Асманская імперыя. Еўрапейцы пачалі інтэсіўна вырошчваць цукар у амерыканскіх калоніях з сярэдзіны XVI ст., але яшчэ вельмі доўга ён заставаўся прадметам раскошы, пра што сведчыць польская прымаўка: «Кароль — вялікі пан, а цукру лыжкамі ня есць». Станіславу Панятоўскаму, які праязджаў праз Кобрын у 1784 годзе, мясцовы яўрэйскі кагал паднёс у падарунак вялікую «галаву» цукру. Кошт 1 кг цукру ў Магілёве у 1697 годзе складаў каля 120 асмакаў, або эквівалент 8 — 10 дзённага заробку некваліфікаванага працаўніка, або 4 — 5 дзённага кваліфікаванага.

У Беларусі XVII — XVIII ст. найбольш пашыранымі гатункамі былі «мелaса» — дрэнна ачышчаны карычневы цукар, лепшай ачысткі дробны «канар» з Канарскіх астравоў (самы дарагі) і «кандысброт» з Асманскай імперыі (ад г. Канды на в. Крыт) — грубакрышталізаваны, г.зв. «лядовы» (накшталт ледзянцоў). Нават большасць шляхты ўжывала цукар адносна рэдка, трактуючы яго як аптэкарскі тавар (гл. Аптэчка прыемная). Значная частка цукру ішла на выраб канфітураў. Пад час магнацкіх баляванняў цукар выкарыстоўваўся ў дэкаратыўных дэсертах (Драганты).

Вытворчасць цукру з буракоў распрацаваная прускімі хімікамі А.Марграфам і Фр. Ахардам у др. палове XVIII ст.. У 1801 годзе пабудаваная першая доследна-прамысловая цукраварня ў Прусіі, праз год — у Расійскай імперыі, і затым імкліва па ўсёй Еўропе, якая пад час напалеонаўскіх войн зазнала дэфіцыт трысняговага цукру. Першая цукраварня ў Беларусі пушчана ў 1830 годзе ў Моладаве (Іванаўскі раён).

Да пачатку 1860-х гадоў у Беларусі, галоўным чынам на поўдні, дзейнічала 33 цукраварні, найбуйнейшая ў Парэччы (Пінскі раён) і ў Беліцы пад Гомлем. У другой паловы XIX ст. яны не вытрымалі канкурэнцыі з танным украінскім цукрам, і да Першай сусветнай вайны ніводнай з іх не засталося, аднак сам цукар зрабіўся артыкулам першай патрэбы шырокіх пластоў насельніцтва, найперш у гарадах. Новая цукровая прамысловасць у Беларусі створаная толькі пасля Другой сусветнай вайны. У сучаснай Беларусі дзейнічаюць 4 цукровыя заводы — ў Гарадзеі, Жабінцы, Скідалі і Слуцку.

Літаратура

Белы А. Цукар // Праект «Наша ежа»

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-[[Выява:Zucker.jpg|frame|Крышталікі цукару пад павелічэннем]]
+[[File:Sugar 2xmacro.jpg|thumb|Крышталікі цукру пад павелічэннем]]
+'''Цу́кар''' — крышталічны харчовы прадукт салодкага смаку. Мае ў сабе [[цукроза|цукрозы]] 99,75 — 99,9 %, [[Мінерал|мінеральных]] элементаў 0,03 %. [[Энергетычная каштоўнасць]] 100 г каля 400 ккал. Атрымліваюць з цукраносных культур, у [[Беларусь|Беларусі]] пераважна з [[цукровы бурак|цукровых буракоў]] (маюць 17 — 20 % цукрозы).
+== Выраб ==
-{{вызн|1=Ц{{*|у}}кар}} — крышталічны харчовы прадукт салодкага смаку. Мае ў сабе [[цукроза|цукрозы]] 99,75 – 99,9%, [[Мінерал|мінеральных]] элементаў 0,03%. [[Энергетычная каштоўнасць]] 100 г каля 400 ккал. Атрымліваюць з цукраносных культур, у [[Беларусь|Беларусі]] пераважна з [[цукровы бурак|цукровых буракоў]] (маюць 17 – 20% цукрозы).
-==Выраб==
 Вырабляюць цукар-пясок, цукар-рафінад (прасаваны, літы, рафінаваны пясок), цукровую пудру. Выкарыстоўваюць як самастойны харчовы прадукт, сыравіну ў кандытарскай, хлебапякарнай, кансервавай, вінаробнай і іншых вытворчасцях. На цукровых заводах цукровыя буракі мыюць, рэжуць на дробную стружку, з якой гарачай вадой выдаляюць цукрозу. Атрыманы дыфузны сок апрацоўваюць [[нягашаная вапна|нягашанай вапнай]] (дэфекацыя) і [[вуглякіслы газ|вуглякіслым газам]] (сатурацыя), фільтруюць, абясколерваюць [[сярністы газ|сярністым газам]] (сульфітацыя), выпарваюць. Утвораны утфель (цукровы сіроп, сумесь крышталікаў цукрозы і міжкрыштальнага сіропу) цэнтрыфугуюць, прамываюць, высушваюць і атрымліваюць цукар-пясок, з якога шляхам ачышчэння (рафінацыі) вырабляюць цукар-рафінад.
-==Гісторыя==
+== Гісторыя ==
-Цукровы трыснёг паходзіць з [[Бенгалія|Бенгаліі]], адкуль праз [[Іран]] трапіў на [[Блізкі Усход]]. Каля [[X стагоддзе|X стагоддзя]] яго пачалі вырошчваць у [[Егіпет|Егіпце]], [[Візантыйская імперыя|Візантыйскай імперыі]]. [[Заходняя Еўропа]] пазнаёмілася з цукрам пад час крыжовых паходаў [[XI стагоддзе|XI]] – [[XII стагоддзе|XII]] ст., але доўгі час яго асноўным вытворцам заставалася [[Асманская імперыя]]. Еўрапейцы пачалі інтэсіўна вырошчваць цукар у амерыканскіх калоніях з сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI ст.]], але яшчэ вельмі доўга ён заставаўся прадметам раскошы, пра што сведчыць польская прымаўка: “Кароль – вялікі пан, а цукру лыжкамі ня есць”. [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіславу Панятоўскаму]], які праязджаў праз [[Кобрын]] у [[1784]] годзе, мясцовы яўрэйскі кагал паднёс у падарунак вялікую “галаву” цукру. Кошт 1 кг цукру ў [[Магілёў|Магілёве]] у [[1697]] годзе складаў каля 120 асмакаў, або эквівалент 8 – 10 дзённага заробку некваліфікаванага працаўніка, або 4 – 5 дзённага кваліфікаванага.
+Цукровы трыснёг паходзіць з [[Бенгалія|Бенгаліі]], адкуль праз [[Іран]] трапіў на [[Блізкі Усход]]. Каля [[X стагоддзе|X стагоддзя]] яго пачалі вырошчваць у [[Егіпет|Егіпце]], [[Візантыйская імперыя|Візантыйскай імперыі]]. [[Заходняя Еўропа]] пазнаёмілася з цукрам пад час крыжовых паходаў [[XI стагоддзе|XI]] — [[XII стагоддзе|XII]] ст., але доўгі час яго асноўным вытворцам заставалася [[Асманская імперыя]]. Еўрапейцы пачалі інтэсіўна вырошчваць цукар у амерыканскіх калоніях з сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI ст.]], але яшчэ вельмі доўга ён заставаўся прадметам раскошы, пра што сведчыць польская прымаўка: «Кароль — вялікі пан, а цукру лыжкамі ня есць». [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіславу Панятоўскаму]], які праязджаў праз [[Кобрын]] у [[1784]] годзе, мясцовы яўрэйскі кагал паднёс у падарунак вялікую «галаву» цукру. Кошт 1 кг цукру ў [[Магілёў|Магілёве]] у [[1697]] годзе складаў каля 120 асмакаў, або эквівалент 8 — 10 дзённага заробку некваліфікаванага працаўніка, або 4 — 5 дзённага кваліфікаванага.
-У Беларусі [[XVII стагоддзе|XVII]] – [[XVIII стагоддзе|XVIII]] ст. найбольш пашыранымі гатункамі былі “мелaса” — дрэнна ачышчаны карычневы цукар, лепшай ачысткі дробны “канар” з [[Канарскія астравы|Канарскіх астравоў]] (самы дарагі) і “кандысброт” з Асманскай імперыі (ад г. Канды на в. [[Крыт]]) – грубакрышталізаваны, г.зв. “лядовы” (накшталт ледзянцоў). Нават большасць шляхты ўжывала цукар адносна рэдка, трактуючы яго як аптэкарскі тавар (гл. [[Аптэчка прыемная]]). Значная частка цукру ішла на выраб канфітураў. Пад час магнацкіх баляванняў цукар выкарыстоўваўся ў дэкаратыўных дэсертах ([[Драганты]]).
+У Беларусі [[XVII стагоддзе|XVII]] — [[XVIII стагоддзе|XVIII]] ст. найбольш пашыранымі гатункамі былі «мелaса» — дрэнна ачышчаны карычневы цукар, лепшай ачысткі дробны «канар» з [[Канарскія астравы|Канарскіх астравоў]] (самы дарагі) і «кандысброт» з Асманскай імперыі (ад г. Канды на в. [[Крыт]]) — грубакрышталізаваны, г.зв. «лядовы» (накшталт ледзянцоў). Нават большасць шляхты ўжывала цукар адносна рэдка, трактуючы яго як аптэкарскі тавар (гл. [[Аптэчка прыемная]]). Значная частка цукру ішла на выраб канфітураў. Пад час магнацкіх баляванняў цукар выкарыстоўваўся ў дэкаратыўных дэсертах ([[Драганты]]).
-Вытворчасць цукру з буракоў распрацаваная прускімі хімікамі А.Марграфам і Фр.Ахардам у др. палове [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]]. У [[1801]] годзе пабудаваная першая доследна-прамысловая цукраварня ў [[Прусія|Прусіі]], праз год – у [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], і затым імкліва па ўсёй [[Еўропа|Еўропе]], якая пад час [[напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх войн]] зазнала дэфіцыт трысняговага цукру. Першая цукраварня ў Беларусі пушчана ў [[1830]] годзе ў [[Моладава|Моладаве]] ([[Іванаўскі раён]]).
+Вытворчасць цукру з буракоў распрацаваная прускімі хімікамі А.Марграфам і Фр. Ахардам у др. палове [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]]. У [[1801]] годзе пабудаваная першая доследна-прамысловая цукраварня ў [[Прусія|Прусіі]], праз год — у [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], і затым імкліва па ўсёй [[Еўропа|Еўропе]], якая пад час [[напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх войн]] зазнала дэфіцыт трысняговага цукру. Першая цукраварня ў Беларусі пушчана ў [[1830]] годзе ў [[Моладава|Моладаве]] ([[Іванаўскі раён]]).
-Да пачатку [[1860-я|1860-х]] гадоў у Беларусі, галоўным чынам на поўдні, дзейнічала 33 цукраварні, найбуйнейшая ў [[Парэчча|Парэччы]] ([[Пінскі раён]]) і ў [[Беліца|Беліцы]] пад [[Гомель|Гомлем]]. У другой паловы [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] яны не вытрымалі канкурэнцыі з танным украінскім цукрам, і да [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] ніводнай з іх не засталося, аднак сам цукар зрабіўся артыкулам першай патрэбы шырокіх пластоў насельніцтва, найперш у гарадах. Новая цукровая прамысловасць у Беларусі створаная толькі пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. У сучаснай Беларусі дзейнічаюць 4 цукровыя заводы — ў [[Гарадзея|Гарадзеі]], [[Жабінка|Жабінцы]], [[Скідаль|Скідалі]] і [[Слуцк|Слуцку]].
+Да пачатку [[1860-я|1860-х]] гадоў у Беларусі, галоўным чынам на поўдні, дзейнічала 33 цукраварні, найбуйнейшая ў [[Парэчча|Парэччы]] ([[Пінскі раён]]) і ў [[Беліца|Беліцы]] пад [[Гомель|Гомлем]]. У другой паловы [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] яны не вытрымалі канкурэнцыі з танным украінскім цукрам, і да [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] ніводнай з іх не засталося, аднак сам цукар зрабіўся артыкулам першай патрэбы шырокіх пластоў насельніцтва, найперш у гарадах. Новая цукровая прамысловасць у Беларусі створаная толькі пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. У сучаснай Беларусі дзейнічаюць 4 цукровыя заводы — ў [[Гарадзея|Гарадзеі]], [[Жабінка|Жабінцы]], [[Скідаль|Скідалі]] і [[Слуцк]]у.
-== Крыніцы ==
+== Літаратура ==
-*{{Крыніцы/НашаЕжа|Белы|Цукар}}
+* {{Крыніцы/НашаЕжа|Белы|Цукар}}
 [[Катэгорыя:Харчовыя прадукты]]