Знак

Шаблон:Вызнч: матэрыяльны і пачуццёва ўспрыйманы прадмет, з'ява, дзеянне, што выступае як прадстаўнік іншага прадмета, якасці або адносіны. Знакі, іх сістэмы і правілы іх выкарыстання вывучае семіётыка (семіялогія).

Адрозніваюцца моўныя і нямоўныя знакі. Усе ўжываныя знакі маюць на мэце перадачу пэўнай інфармацыі, але разуменне знаку немагчымае без папярэдняга высвятлення яго значэння. Усе сістэмы сродкаў, ужываныя чалавекам для абмену інфармацыяй — знакавыя. Ва ўсіх навуковых канцэпцыях адрозніваюць сам знак і яго спосаб выражэння (азначальнае ці рэпрэзентамен, у залежнасці ад традыцыі, гл.далей будова знака), і падкрэсліваецца, што знак — нешта большае за спосаб выражэння.

У адносінах паміж спосабам выражэння знака і азначанай ім існасцю выдзяляюць 3 віды адносін, якімі з'яўляюцца, у парадку памяншэння адвольнасці, Шаблон:Вызн2 (знак-сімвал), дзе знак адносна азначанага з'яўляецца адвольным або чыста дамоўным, Шаблон:Вызн2 (знак-копія), дзе знак падобны на азначанае, і Шаблон:Вызн2 (знак-прыкмета), дзе знак наўпрост нейкім чынам звязаны з азначаным.

Будова знака

Пры аналізе знака ён разглядаецца, у традыцыі Ф. Сасюра («дыяда Сасюра»), як складзены з дзвюх частак: «азначальнага» (або экспанента) — матэрыяльнага боку або формы знака, і «азнача́нага» — змястоўнага, сэнсавага боку. Азнача́ны бок тоесны не з самой рэччу, з'явай і г.д., а з яе вобразам; гэтаксама азначальны бок тоесны не з канкрэтным матэрыяльным увасабленнем, а з яго вобразам. Знак, паводле Сасюра, мае цалкам адвольную будову; неабходнай сувязі паміж азначаным і азначальным не існуе, такая сувязь з'яўляецца чыста канвенцыянальнай, прадуктам дамоўленасці. Канцэпцыя Сасюра служыць асновай лінгвістычнай мадэлі знакаў (моўных знакаў).

У процівагу «дыядзе Сасюра» Ч. Пірс прапанаваў «трыяду», што складаецца з Шаблон:Вызн2, Шаблон:Вызн2 і Шаблон:Вызн2. Схематычна сувязі паміж імі выражаюцца трыкутнікам — аснову складае сімвал (рэпрэзентамен), суаднесены з азначаным аб'ектам, у вяршыні знаходзіцца інтэрпрэтанта, якую часта атаясамляюць з азначаным або рэферэнцыяй. Інтэрпрэтанта — не тое самае, што інтэрпрэтатар (той, хто атрымлівае і тлумачыць знак), а тое, дзякуючы чаму знак мае значэнне нават пры няіснасці інтэпрэтатара. У тлумачэнні-гіпотэзе У. Эка інтэрпрэтанта — іншы спосаб прадстаўлення таго самага аб'екта, і каб яе спазнаць, трэба азначыць знак з дапамогай іншага знаку, інтэрпрэтанта якога будзе наступны знак і г.д. Паводле Эка, такім, хоць і парадаксальным, спосабам — неразрыўным працэсам Шаблон:Вызн2 — можна абгрунтаваць семіётыку яе ўласнымі сродкамі. Паняцце Шаблон:Вызн2, якое тут узнікае, моцна папулярнае ў тэарэтыкаў мас-медыяў, бо яны падкрэсліваюць важнасць актыўнага працэсу інтэрпрэтацыі. Канцэпцыя Пірса служыць, між іншым, для апісання нямоўных знакаў.