Фердынанд I Габсбург

Шаблон:Вызнч (10 сакавіка 1503 — 25 ліпеня 1564) — аўстрыйскі эрцгерцаг з 1521, кароль рымлянаў з 1531, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі з 1558.

Актыўны ўдзельнiк барацьбы супраць княжацкай Рэфармацыi ў Германii, якая падрывала пазiцыi iмператарскай улады. Разам з тым, прыхiльнiк памяркоунай рэформы каталiцкай царквы, схiляўся да кампрамiсу з пратэстантамi i гусiтамi, на Трыдэнцкiм саборы (1545—1563) спрабавау дабiцца скасавання цэлiбату i надання мiранам права прычашчацца з чашы. Адзiн з iнiцыятарау заключэння Аўгсбургскага рэлiгiйнага мiру 1555.

Палітыка

Як кіраўнік Аўстрыі, Багеміі і Каралеўскай Венгрыі, Фердынанд прыняў палітыку цэнтралізацыі і, агульнага з іншымі манархамі свайго часу, будаўніцтва абсалютнай манархіі. У 1527 ён выдаў канстытуцыю для сваіх спадчынных абласцей і ўсталяваў палітыку на аўстрыйскі лад ў Прэзбурзе для Венгрыі, у Празе для Багеміі, і ў Браславе для Сілезіі. Апазіцыя ў тых царствах вымусіла Фердынанда саступіць незалежнасць гэтых устаноў ад назірання Аўстрыйскім урадам (1559).

У 1547 войскі Багеміі , паўсталі супраць Фердынанда пасля таго, як ён загадаў, ім выступіць супраць нямецкіх пратэстантаў. Пасля захопу Прагі з дапамогай іспанскіх сіл яго брата Карла V, ён прыняў зваротныя меры, абмяжоўваючы прывілеі гарадоў Багеміі і ўстанаўліваючы новую бюракратыю каралеўскіх службовых асоб, для кіравання гарадскімі ўладамі. Фердынанд быў выступаў супраць пераўтварэнняў. Дапамагаў каталіцкай царкве весці вайну супраць пратэстанства. Напрыклад, у 1551 ён запрасіў езуітаў у Вену, і ў 1556 у Прагу. Нарэшце, у 1561 Фердынанд аднавіў Мітраполію Прагі, якая была папярэдне ліквідаваная з-за поспеху пратэстантаў. Фердынанд памёр у Вене, пахаваны ў Празе.

Фердынанд у беларускай гісторыі

Партрэт Ганны Ягелонкі. Марцін Кобер (1595)

На венскiм кангрэсе 1515, у вынiку дыпламатычнай мiсii Мiкалая Радзiвiла (сына Мiкалая Старога), якi атрымаў за гэта тытул iмперскага князя, дасягнутая дамоўленасць аб шлюбе Фердынанда з Ганнай Ягелонкай, дачкой чэшскага i вянгеpскага каpаля Уладзiслава Ягелона, унучкай Казiмipа (шлюб заключаны у 1521), i аб магчымасцi пераходу Чэхii i Венгpыi ад Ягелонаў да Габсбургаў. Жыгімонт II Аўгуст быў двойчы (1543—1545 i з 1553) жанаты з дачкамi Фердынанда i Ганны Ягелонкi: Лiзаветай (1526—1545) i Кацярынай (1533—1572), адным з iнiцыятараў гэтых шлюбаў быў Мікалай Радзівіл Чорны. Пасля разгрома Венгрыi туркамi пры Мохачы у 1526 i гiбелi свайго швагра Людовiка II Ягелона Фердынанд абраны каpалём Чэхii i Венгpыi, што выклiкала серыю грамадзянскiх войн памiж прыхiльнiкамi яго i вянгерскага магната Янаша Запольяi, таксама абранага вянгерскiм каралём i падтрыманага Польшчай. Жорстка падавiу рух за незалежнасць Чэхii, спрыяў кансалiдацыi спадчынных уладанняў аўстрыйскiх Габсбургаў у адзiны дзяржаўны комплекс. Карыстаўся папулярнасцю у “сепаратысцкай” часткi беларуска-лiтоўскага грамадства, якая бачыла ў Габсбургах процiвагу Польшчы. Яго паслы ў Вiльнi у 1528 адзначалi, што лiтоўскiя паны-рада больш спрыяюць Габсбургам, чым палякi, апрача Канстанцiна Астрожскага, якi сiмпатызаваў Запольяi. Выхадцы з ВКЛ непасрэдна ўдзельнiчалi ў ваенных дзеяннях на баку Фердынанда, як, напрыклад, I. Перасветаў, якi ў 1535 быў нават яго паслом да малдаўскага гаспадара Пятра Рарэша. У 1532 Iлья Астрожскi, насуперак рашэнням сойму ВКЛ, прапаноўваў Фердынанду выставiць уласныя ўзброеныя атрады для вайны з Турцыяй. У 1535—1539 у батанiчным садзе Фердынанда ў Празе працаваў Ф. Скарына, па некаторых звестках, быў ягоным асабiстым лекарам. Шаблон:Літ

У Сеціве

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Фердынанд I Габсбург

Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі (да Атона I — «рымскія імператары») (800—1806)

800 814 840 843 855 875 877 881 887 891    Карл I Людовік I  —  Лотар I Людовік II Карл II  —  Карл III  —

891 894 898 899 901 905 915 924 962 973 983    Гвіда Ламберт Арнульф  —  Людовік III  —  Берэнгар I  —  Атон I Атон II

983 996 1002 1014 1024 1027 1039 1046 1056 1084 1105 1111 1125 1133 1137 1155     —  Атон III  —  Генрых II  —  Конрад II  —  Генрых III  —  Генрых IV  —  Генрых V  —  Лотар II  —

1155 1190 1197 1209 1215 1220 1250 1312 1313 1328 1347 1355 1378 1410    Фрыдрых I Генрых VI  —  Атон IV  —  Фрыдрых II  —  Генрых VII  —  Людовік IV  —  Карл IV  —

1410 1437 1452 1493 1508 1519 1530 1556 1564 1576 1612 1619 1637    Жыгімонт — Фрыдрых III — Максіміліян I — Карл V Фердынанд I Максіміліян II Рудольф II Маціяс Фердынанд II

1637 1657 1705 1711 1740 1742 1745 1765 1790 1792 1806    Фердынанд III Леапольд I Іосіф I Карл VI  —  Карл VII Франц I Іосіф II Леапольд II Франц II

Каралінгі — Саксонская дынастыя — Салічная дынастыя — Гогенштаўфены — Вітэльсбахі — Габсбургі