Дыялекты беларускай мовы: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Sir Ksandr (размовы | уклад) дрНяма тлумачэння праўкі |
Zair Probus (размовы | уклад) былі памылкі |
||
| Радок 1: | Радок 1: | ||
| ⚫ | [[Выява:Dialects of Belarusian language.png|thumb|250px|Дыялекты беларускай мовы<ref>Беларуская мова: энцыклапедыя // Пад рэд. А. Я. Міхневіча. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1994. — C. 55.</ref>: {{legend|#70BEC5|Паўночна-ўсходні}} {{legend|#FFAAAA|Паўднёва-заходні}} {{legend|#D29FE6|Сярэднебеларускія гаворкi}}<hr />{{legend|#FFFF99|Палескія (заходнепалескія) гаворкі}}<hr />Лініі: <br /> {{legend|#FF0000|Мяжа беларускіх гаворак (1903, Карскі)}} {{legend|#3333FF|Усходняя мяжа заходняй групы рускіх гаворак (1967, Захарава, Арлова) }} {{legend|#339900|Мяжа беларускіх і ўкраінскіх гаворак (1980, Беўзенка)}}]] |
||
У [[Беларуская мова|беларускай мове]] ёсць тры галоўных дыялектных групы па тэрыторыях: '''паўднёва-заходняя''' група (блізкая да ўкраінскай мовы), '''паўднёва-ўсходняя''' група і '''паўночная'''група дыялектаў. |
|||
| ⚫ | [[Выява:Dialects of Belarusian language.png|thumb|250px|Дыялекты беларускай мовы<ref>Беларуская мова: энцыклапедыя // Пад рэд. А. Я. Міхневіча. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1994. — C. 55.</ref>: {{legend|#70BEC5|Паўночна-ўсходні}} {{legend|#FFAAAA|Паўднёва-заходні}} {{legend|#D29FE6|Сярэднебеларускія |
||
Беларуская народна-дыялектных мова падзяляецца вучонымі на два асноўных дыялекты, паўночна-заходні дыялект і паўднёва-заходні дыялект, падзеленых пераходнымі сярэднебеларускімі гаворкамі. Гаворкі беларускай народна-дыялектнай мовы адрозніваюцца адзін ад аднаго характарам [[аканне|акання]], наяўнасцю цвёрдага «Р» ва ўсякім становішчы, або ў вядомых толькі умовах, або змешваннем цвёрдага «Р» з мяккім, наяўнасцю або адсутнасцю [[дыфтонгі|дыфтонгаў]], [[Дзеканне|дзекання]] і [[Цеканне|цекання]], змешвання «Ч» і «Ц» і г. д., а таксама ўяўляюць змешаныя гаворкі па суседстве з украінскімі, паўночна- і паўднёварускімі. |
Беларуская народна-дыялектных мова падзяляецца вучонымі на два асноўных дыялекты, паўночна-заходні дыялект і паўднёва-заходні дыялект, падзеленых пераходнымі сярэднебеларускімі гаворкамі. Гаворкі беларускай народна-дыялектнай мовы адрозніваюцца адзін ад аднаго характарам [[аканне|акання]], наяўнасцю цвёрдага «Р» ва ўсякім становішчы, або ў вядомых толькі умовах, або змешваннем цвёрдага «Р» з мяккім, наяўнасцю або адсутнасцю [[дыфтонгі|дыфтонгаў]], [[Дзеканне|дзекання]] і [[Цеканне|цекання]], змешвання «Ч» і «Ц» і г. д., а таксама ўяўляюць змешаныя гаворкі па суседстве з украінскімі, паўночна- і паўднёварускімі. |
||
Версія ад 22:55, 5 лістапада 2011
Палескія (заходнепалескія) гаворкі
Лініі:
Мяжа беларускіх гаворак (1903, Карскі) Усходняя мяжа заходняй групы рускіх гаворак (1967, Захарава, Арлова) Мяжа беларускіх і ўкраінскіх гаворак (1980, Беўзенка)
Беларуская народна-дыялектных мова падзяляецца вучонымі на два асноўных дыялекты, паўночна-заходні дыялект і паўднёва-заходні дыялект, падзеленых пераходнымі сярэднебеларускімі гаворкамі. Гаворкі беларускай народна-дыялектнай мовы адрозніваюцца адзін ад аднаго характарам акання, наяўнасцю цвёрдага «Р» ва ўсякім становішчы, або ў вядомых толькі умовах, або змешваннем цвёрдага «Р» з мяккім, наяўнасцю або адсутнасцю дыфтонгаў, дзекання і цекання, змешвання «Ч» і «Ц» і г. д., а таксама ўяўляюць змешаныя гаворкі па суседстве з украінскімі, паўночна- і паўднёварускімі.
Вялікі ўклад у вывучэнне асаблівасцяў гаворак беларускай мовы ўнёс акадэмік Расійскай Імператарскай Акадэміі навук Яўхім Карскі. Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны Інстытутам мовазнаўства Акадэміі навук БССР сумесна з Беларускім Дзяржаўным універсітэтам і педагагічнымі інстытутамі савецкай рэспублікі было арганізавана падрабязнае і сістэматычнае вывучэнне гаворак беларускай мовы ў дзяржаўных межах БССР. На аснове сабраных матэрыялаў быў складзены падрабязны «дыялектычны атлас беларускай мовы», не ўсе мовы свету і нават не ўсе мовы Еўропы маюць такія падрабязныя і добра зафіксаваныя навуковыя працы ў галіне дыялекталогіі.
У Беларусі таксама існуе такая з'ява, як трасянка. Гэта — размоўная мова з пераважна рускай лексікай-слоўнікам, але беларускай граматыкай і фанетыка. Утварылася трасянка ў выніку змешвання народна-дыялектнай беларускай мовы з сучаснай рускай літаратурнай мовай. Адзначаецца, што з вуснай прамовы трасянка пранікае і ў публіцыстыку. Літаратурны беларускі выкарыстоўваецца галоўным чынам гарадской інтэлігенцыяй; вялікая частка гарадскога насельніцтва карыстаецца сучаснай рускай літаратурнай мовай.
Класіфікацыя беларускіх дыялектаў
Для беларускай мовы вылучаюць наступныя асноўныя групы дыялектаў[2]:
- Паўночна-усходні дыялект — Віцебская вобласць, паўночны ўсход і цэнтральная частка Магілёўскай вобласці
- Віцебская група дыялектаў — усход Віцебскай вобласці
- Полацкая група дыялектаў — заходняя і цэнтральная часткі Віцебскай вобласці і паўночны захад Магілёўскай вобласці
- Усходне-Магілёўская група дыялектаў — усход і частка цэнтра Магілёўскай вобласці
- Сярэднебеларускія дыялекты — паласа праз поўнач Гарадзенскай, цэнтр Мінскай, паўднёвы захад Магілёўскай і паўночны ўсход Гомельскай абласцей
- Паўночна-заходні дыялект — Гарадзенская вобласць, поўдзень Мінскай вобласці і Гомельскай вобласці
- Гарадзенска-Баранавіцкая група дыялектаў— Гарадзенская вобласць і поўнач Брэсцкай вобласці
- Слуцкая група дыялектаў — поўдзень і паўднёвы ўсход Мінскай вобласці, Гомельская вобласці
- Мазырская група дыялектаў — поўдзень Гомельскай вобласці
- Палеская група дыялектаў — паўднёвы захад Брэсцкай вобласці
Зноскі
- ↑ Беларуская мова: энцыклапедыя // Пад рэд. А. Я. Міхневіча. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1994. — C. 55.
- ↑ Этнаграфія Беларусі: Энцыкл. (Беларус. Сав. Энцыкл.; Э91 Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1989. — 575 с.:іл. ISBN 5-85700-014-9
