Геранім Страйноўскі: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
+ 4 categories using HotCat
Радок 1: Радок 1:
[[File:Hieronim Stroynowski.PNG|thumb|Іеранім Страйноўскі, 1831]]
[[File:Hieronim Stroynowski.PNG|thumb|Іеранім Страйноўскі, 1831]]
'''Іеранім СТРАЙНОЎСКІ''' ({{lang-pl|Hieronim Stroynowski}}; {{ДН|20|9|1754}}, с. Ходачкава Крамянецкага р-на Цярнопальскай вобл., [[Украіна]] — {{ДС|5|8|1815}}) — асветнік, правазнавец, рэлігійны дзеяч.
'''Іеранім СТРАЙНОЎСКІ''' ({{lang-pl|Hieronim Stroynowski}}; {{ДН|20|9|1754}}, с. Ходачкава Крамянецкага р-на Цярнопальскай вобл., [[Украіна]] — {{ДС|5|8|1815}}) — асветнік, правазнавец, рэлігійны дзеяч.


== Біяграфічныя звесткі ==
== Біяграфічныя звесткі ==
Радок 6: Радок 6:


== Светапогляд ==
== Светапогляд ==
Асноўны яго твор «Навука права натуральнага, палітычннага, палітычнай эканоміі і права народаў» (Вільня, 1785), які вытрымаў 5 выданняў, у т.л. на рускай мове (1809), выкарыстоўваўся як падручнік для вышэйшых і сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў Польшчы, Беларусі, Літвы і Украіны.
Асноўны яго твор «Навука права натуральнага, палітычннага, палітычнай эканоміі і права народаў» (Вільня, 1785), які вытрымаў 5 выданняў, у т.л. на рускай мове (1809), выкарыстоўваўся як падручнік для вышэйшых і сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў Польшчы, Беларусі, Літвы і Украіны.


Іеранім Стрйноўскі стаяў на пазіцыях [[дэізм]]у і прызнаваў існаванне Бога ў якасці безаблічнай першапрычыны свету, які затым развіваецца на ўласных законах. У гнасеалогіі прытрымліваўся прынцыпаў сенсуалізму, галоўнай крыніцай пазнання лічыў адчуванне. Асновай яго сацыялагічнай канцэпцыі было вучэнне пра натуральны парадак рэчаў і як вынік яго — натуральнае права. Людзі, на яго думку, могуць быць шчаслівыя толькі праз глыбокае пазнанне і поўнае захаванне гэтага права; адыход чалавека або грамадства ад дакладных і разумных законаў прыроды непазбежна выклікае «пакаранне» — няшчасці, бедствы, беспарадкі. 3 натуральных правоў і прыроднай роўнасці людзей І. Стрйноўскі выводзіў сацыяльныя правы і абавязкі, да якіх адносіу вечныя і нязменныя правы асабістай свабоды, узаемнай дапамогі, недатыкальнасці ўласнасці, недапушчальнасць ужывання сілы ў адносінах да іншых людзей, за выключэннем выпадкаў самаабароны. Ажыццяўленне на практыцы прынцыпаў натуральнага права І. Стрйноўскі разглядаў у якасці крытэрыяў «ісціннасці» або «няправільнасці» пэўнага сацыяльна-палітычнага ладу.
Іеранім Стрйноўскі стаяў на пазіцыях [[дэізм]]у і прызнаваў існаванне Бога ў якасці безаблічнай першапрычыны свету, які затым развіваецца на ўласных законах. У гнасеалогіі прытрымліваўся прынцыпаў сенсуалізму, галоўнай крыніцай пазнання лічыў адчуванне. Асновай яго сацыялагічнай канцэпцыі было вучэнне пра натуральны парадак рэчаў і як вынік яго — натуральнае права. Людзі, на яго думку, могуць быць шчаслівыя толькі праз глыбокае пазнанне і поўнае захаванне гэтага права; адыход чалавека або грамадства ад дакладных і разумных законаў прыроды непазбежна выклікае «пакаранне» — няшчасці, бедствы, беспарадкі. 3 натуральных правоў і прыроднай роўнасці людзей І. Стрйноўскі выводзіў сацыяльныя правы і абавязкі, да якіх адносіу вечныя і нязменныя правы асабістай свабоды, узаемнай дапамогі, недатыкальнасці ўласнасці, недапушчальнасць ужывання сілы ў адносінах да іншых людзей, за выключэннем выпадкаў самаабароны. Ажыццяўленне на практыцы прынцыпаў натуральнага права І. Стрйноўскі разглядаў у якасці крытэрыяў «ісціннасці» або «няправільнасці» пэўнага сацыяльна-палітычнага ладу.


== Эпітафія ==
== Эпітафія ==
Радок 41: Радок 41:
Помнік, збудаваны па праекце архітэктара [[Караль Падчашынскі|Караля Падчашынскага]], утвараюць [[эпітафія]] на [[Латынь|латыні]] на белай [[мармур]]овай пліце і [[Бюст, скульптура|бюст]] працы скульптара [[Казімір Ельскі|Казіміра Ельскага]].
Помнік, збудаваны па праекце архітэктара [[Караль Падчашынскі|Караля Падчашынскага]], утвараюць [[эпітафія]] на [[Латынь|латыні]] на белай [[мармур]]овай пліце і [[Бюст, скульптура|бюст]] працы скульптара [[Казімір Ельскі|Казіміра Ельскага]].


Эпітафію апраўляюць дзве пары [[Пілястра|пілястраў]], злучаных авальным паўскляпеннем. Две высокія свяцільні паміж пілястрамі сімвалізуюць высокі ранг біскупа і рэктары. На пілястрах стаяць дзве фігуры анёлаў , якія смуткуюць з апушчанымі, гэта значыць згаслымі паходнямі жыцця ў руках. Побач з імі стаяць слязніцы ({{lang-la|lacrimatoria}}). Да падножжа помніка прымацавана металічная пліта з гербам Страйноўскіх «Стшэмень» ({{lang-pl|Strzemię}}), сродкі на якую ахвяраваў [[Граф, тытул|граф]] [[Адам Храптовіч]].
Эпітафію апраўляюць дзве пары [[Пілястра|пілястраў]], злучаных авальным паўскляпеннем. Две высокія свяцільні паміж пілястрамі сімвалізуюць высокі ранг біскупа і рэктары. На пілястрах стаяць дзве фігуры анёлаў, якія смуткуюць з апушчанымі, гэта значыць згаслымі паходнямі жыцця ў руках. Побач з імі стаяць слязніцы ({{lang-la|lacrimatoria}}). Да падножжа помніка прымацавана металічная пліта з гербам Страйноўскіх «Стшэмень» ({{lang-pl|Strzemię}}), сродкі на якую ахвяраваў [[Граф, тытул|граф]] [[Адам Храптовіч]].


{{зноскі}}
{{зноскі}}


== Літаратура ==
== Літаратура ==
* Асветнікі зямлі Беларускай, X — пачатак XX ст.: Энцыкл. давед. Мн., 2001.
* Асветнікі зямлі Беларускай, X — пачатак XX ст.: Энцыкл. давед. Мн., 2001.
* Дубянецкі С. Стрйноўскі // БЭ у 18 т. Т. 15. Мн., 2002.
* Дубянецкі С. Стрйноўскі // БЭ у 18 т. Т. 15. Мн., 2002.


Радок 54: Радок 54:
{{DEFAULTSORT:Стрйноўскі}}
{{DEFAULTSORT:Стрйноўскі}}
[[Катэгорыя:Асобы]]
[[Катэгорыя:Асобы]]
[[Катэгорыя:Постаці каталіцтва]]
[[Катэгорыя:Постаці польскай эканомікі]]
[[Катэгорыя:Постаці літоўскага правазнаўства]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Святога Станіслава]]


[[be-x-old:Геранім Страйноўскі]]
[[be-x-old:Геранім Страйноўскі]]

Версія ад 12:20, 2 снежня 2011

Іеранім Страйноўскі, 1831

Іеранім СТРАЙНОЎСКІ (польск.: Hieronim Stroynowski; 20 верасня 1754, с. Ходачкава Крамянецкага р-на Цярнопальскай вобл., Украіна — 5 жніўня 1815) — асветнік, правазнавец, рэлігійны дзеяч.

Біяграфічныя звесткі

Адукацыю атрымаў у навучальных установах ордэна піяраў, членам якога быў у 1776—88. 3 1776 выкладаў у Варшаўскім калегіуме. 3 1780 прафесар кафедры натуральнага права Галоўнай школы ВКЛ у Вільні, у 1799—1806 яе рэктар (у 1803 пры яго ўдзеле пераўтворана ва ун-т). 3 1789 удзельнічаў у рабоце Адукацыйнай камісіі і камісіі па падрыхтоўцы праектаў цывільнага і крымінальнага кодэксаў. Член Вольнага эканамічнага таварыства ў Пецярбургу і Варшаўскага таварыства сяброў навукі. 3 1806 на царкоўных пасадах, з 1814 біскуп віленскі.

Светапогляд

Асноўны яго твор «Навука права натуральнага, палітычннага, палітычнай эканоміі і права народаў» (Вільня, 1785), які вытрымаў 5 выданняў, у т.л. на рускай мове (1809), выкарыстоўваўся як падручнік для вышэйшых і сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў Польшчы, Беларусі, Літвы і Украіны.

Іеранім Стрйноўскі стаяў на пазіцыях дэізму і прызнаваў існаванне Бога ў якасці безаблічнай першапрычыны свету, які затым развіваецца на ўласных законах. У гнасеалогіі прытрымліваўся прынцыпаў сенсуалізму, галоўнай крыніцай пазнання лічыў адчуванне. Асновай яго сацыялагічнай канцэпцыі было вучэнне пра натуральны парадак рэчаў і як вынік яго — натуральнае права. Людзі, на яго думку, могуць быць шчаслівыя толькі праз глыбокае пазнанне і поўнае захаванне гэтага права; адыход чалавека або грамадства ад дакладных і разумных законаў прыроды непазбежна выклікае «пакаранне» — няшчасці, бедствы, беспарадкі. 3 натуральных правоў і прыроднай роўнасці людзей І. Стрйноўскі выводзіў сацыяльныя правы і абавязкі, да якіх адносіу вечныя і нязменныя правы асабістай свабоды, узаемнай дапамогі, недатыкальнасці ўласнасці, недапушчальнасць ужывання сілы ў адносінах да іншых людзей, за выключэннем выпадкаў самаабароны. Ажыццяўленне на практыцы прынцыпаў натуральнага права І. Стрйноўскі разглядаў у якасці крытэрыяў «ісціннасці» або «няправільнасці» пэўнага сацыяльна-палітычнага ладу.

Эпітафія

D. O. M.

HIERONYMO COMITI STRZIEMEN STROYNOWSKI
EPISCOPO VILNENSI ORD. S. ANNAE ET
S. STANISLAI I CL EQUITI SCHOLARUM PER
LITHVANIAM MODERATORI ANTECESSORI
ET ACADEMIAE VILNENSIS RECTORI E VIVIS
EREPTOTO. A. MDCCCXV D. V. AUGUSTI. AETATIS LXII
VIRO GENERIS NOBILITATE MORUM
INTEGRITATE COMITATE ELOQUIO AC
DOCTRINA PERSPECTO LIITTERARUM
INCREMENTIS NATO EARUMQUE AMORE
NULLI SECUNDO DE ACADEMIA VERO DUM
ALEXANDRI PRIMI
MUNIFICENTIA EADAM INSTAURARETOR ET AUGERETUT
IMMORTALITER MERITO COLLEGAE CIVISQUE
TANTAE VIRTUTIS MEMORES AERE COLLATION
CENOTAPHIUM HOCCE POSUERE A. MDCCCXXVIII

Эпітафія вучонаму і біскупу

У універсітэцкім касцёле Святога Яна ў Вільні ў 1828 годзе быў устаноўлены помнік Страйноўскаму. Ён быў збудаваны ў сцяны левага (паўночнага) нефа храма на сродкі, сабраныя выкладчыкамі ўніверсітэта і гараджанамі (621 рубель 86 капеек)[1].

Помнік, збудаваны па праекце архітэктара Караля Падчашынскага, утвараюць эпітафія на латыні на белай мармуровай пліце і бюст працы скульптара Казіміра Ельскага.

Эпітафію апраўляюць дзве пары пілястраў, злучаных авальным паўскляпеннем. Две высокія свяцільні паміж пілястрамі сімвалізуюць высокі ранг біскупа і рэктары. На пілястрах стаяць дзве фігуры анёлаў, якія смуткуюць з апушчанымі, гэта значыць згаслымі паходнямі жыцця ў руках. Побач з імі стаяць слязніцы (лац.: lacrimatoria). Да падножжа помніка прымацавана металічная пліта з гербам Страйноўскіх «Стшэмень» (польск.: Strzemię), сродкі на якую ахвяраваў граф Адам Храптовіч.

Зноскі

  1. Adomas Honoris Kirkoras. Pasivaikščiojimas po Vilnių ir jo apylinkes. Vertė Kazys Uscila. Vilnius: Mintis, 1991. P. 48. (літ.)

Літаратура

  • Асветнікі зямлі Беларускай, X — пачатак XX ст.: Энцыкл. давед. Мн., 2001.
  • Дубянецкі С. Стрйноўскі // БЭ у 18 т. Т. 15. Мн., 2002.

Спасылкі