Адольф Міхайлавіч Янушкевіч

Адольф Міхайлавіч Янушкевіч
Адольф Янушкевіч у Ішыме (1835-1841)
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	9 чэрвеня 1803(1803-06-09)
Месца нараджэння	Нясвіж, Слуцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	19 чэрвеня 1857(1857-06-19) (54 гады)
Месца смерці	Дзягільна, Мінскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Пахаванне	Дзягільна
Грамадзянства	Расійская імперыя
Бацька	Міхал Янушкевіч
Маці	Тэкля з Сакалоўскіх[d]
Альма-матар	Віленскі ўніверсітэт
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	перакладчык, паэт, пісьменнік
Мова твораў	польская
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Адольф Міхайлавіч Янушкевіч альбо Адольф Міхал Валяр'ян Юліян Янушкевіч (9 чэрвеня 1803, Нясвіж — 19 чэрвеня 1857, маёнтак Дзягільня Мінскага пав. Мінскай губ., цяпер в. Дзягільна, Дзяржынскі раён, Мінская вобласць) — беларускі і польскі паэт, падарожнік, пісьменнік. Пісаў на польскай мове.

Біяграфія

Брат Яўстафія Янушкевіча. Вучыўся ў дамініканскай школе ў Нясвіжы. У 1823 г. скончыў філалагічны факультэт Віленскага ўніверсітэта. Быў членам Таварыства блакітных, блізкага да філарэтаў. У студэнцкія гады пісаў па-польску вершы ў сентыментальнай стылістыцы (дума «Мелітон і Эвеліна», 1821). У 1823—1826 г. жыў у Камянцы-Падольскім, быў дэпутатам цывільнай палаты ў Галоўным судзе. Шмат падарожнічаў па Еўропе; сустракаўся з А. Міцкевічам, Ю. Славацкім, І. Гётэ. Адам Міцкевіч выкарыстаў асобу А. Янушкевіча ў паэме «Дзяды» ў якасці прататыпа героя Адольфа.

Вярнуўся на радзіму ў 1830 годзе, удзельнічаў у паўстанні 1830—1831 г., адзін з кіраўнікоў паўстанцкага легіёна.

Арыштаваны ў сакавіку 1831 года. У 1832 годзе сасланы ў Сібір. У ссылцы А. Янушкевіч пасябраваў з рускім пісьменнікам Аляксандрам Адоеўскім, які прысвяціў яму свае вершы. Пераклаў «Гісторыю заваявання Англіі нарманамі» А. Цьеры. Падарожнічаў па Сібіры, Казахстане, Кіргізіі.

Вярнуўся ў Беларусь у 1856 годзе, пасяліўся ў родавым маёнтку Дзягільня, дзе жыла яго маці. Памёр ад сухотаў 19 чэрвеня 1857 года. Пахаваны на фамільных могілках у маёнтку.

Творчасць

Пісаў на польскай мове. У студэнцкія гады ствараў сентыментальныя вершы (дума «Мелітон і Эвеліна», 1821), у ссылцы перакладаў «Гісторыю заваявання Англіі нарманамі» А.Т'ера. Яго падарожныя нататкі сабраў брат Яўстафій, апублікаваў Ф. Вратноўскі пад назвай «Жыццё Адольфа Янушкевіча і яго лісты з кіргізскіх стэпаў» (Парыж. 1861. Кн. 1—2). У дзённікавых запісах і лістах раскрыўся як таленавіты апавядальнік, даследчык. Паказаў побыт казахаў, іх духоўную культуру.

Памяць

А. М. Янушкевіч быў прататыпам рэвалюцыянера Адольфа ў паэме А. Міцкевіча «Дзяды».

У Астане, Алма-Аце і Усць-Каменагорску імем Адольфа Янушкевіча названы вуліцы, у Семеі — вуліца Паўднёвая-Янушкевіча.

Творы

• Жыццё Адольфа Янушкевіча і яго Лісты з кіргіскіх стэпаў. I том. Радзінна-прыяцельскі дар Архівавана 3 верасня 2014. Пераклад з польскай мовы, прадмова і каментары: Г. Суднік-Матусэвіч. — Мн., Медисонт, 2008.
• Рус. пер.: Дневники и письма из путешествия по казахским степям. Алма-Ата, 1966.

Літаратура

• Мальдзіс А. Падарожжа ў ХІХ стагоддзе. Мн., 1969; АЗБ.
• Dawni pisarze polscy do początków piśmiennictwa do Młodej Polski, przewodnik biograficzny i bibliograficzny, tom drugi I-Me, ISBN 83-02-08101-9, str. 30.
• Trynkowski, Jan. Adolf Januszkiewicz na zesłaniu. \\ Stanisław Ciesielski, Antoni Kuczyński (рэдактары). Polacy w Kazachstanie. Acta Universitatis Wratislaviensis (Выпуск 1819), Uniwersytet Wrocławski, 1996. ISBN 83-229-1311-7, 9788322913116