Луганда

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Луганда
Саманазва Luganda
Краіны Уганда
Рэгіёны Буганда
Агульная колькасць носьбітаў 3,01 млн (1991, перапіс)
Класіфікацыя
Катэгорыя Мовы Афрыкі

Нігера-кангалезская макрасям'я

Бенуэ-кангалезская сям'я
Бантоідная галіна
Група банту
Зона J
Група ньёра-ганда
Пісьменнасць лацінка
Моўныя коды
ДАСТ 7.75–97 ган 148
ISO 639-1 lg
ISO 639-2 lug
ISO 639-3 lug
WALS lda
Ethnologue lug
Guthrie JE15
ABS ASCL 9226
IETF lg
Glottolog gand1255
Вікіпедыя на гэтай мове

Луганда, або Ганда — мова сям'і банту, распаўсюджана пераважна ва Угандзе, у рэгіёне Буганда (ад назвы народа ганда). Акрамя прадстаўнікоў народа ганда, ёй валодаюць каля 100 000 прадстаўнікоў іншых этнасаў (1991, перапіс): у гэтай мовы больш за ўсё носьбітаў ва Угандзе, а як другая мова па распаўсюджанасці яна саступае толькі англійскай.

Моўная карта Уганды. Зялёным колерам пазначаны мовы банту

Пранікненне на тэрыторыі Уганды плямёнаў банту датуецца прыкладна першай паловай I тысячагоддзя н. э. Да XVI стагоддзя на тэрыторыі Буганды ўжо існавала цэнтралізаваная дзяржава. Актыўныя кантакты з еўрапейскімі і арабскімі гандлярамі і каланізатарамі адносяцца толькі да сярэдзіны XIX ст., тады ж пачалося і вывучэнне мовы луганда, якой займаліся ў першую чаргу місіянеры. З пачатку XX стагоддзя на тэрыторыі Уганды пачынае распаўсюджвацца суахілі, лінгва-франка Усходняй Афрыкі.

Пасля атрымання Угандай незалежнасці афіцыйнай мовай краіны стала англійская. Разглядалася таксама магчымасць надання гэтага статусу адной з мясцовых моў, пры гэтым двума асноўнымі кандыдатамі былі луганда і суахілі. Многія з тых, хто не належаў да народа ганда, былі супраць луганда. У рэшце рэшт пры Ідзі Аміне выбар быў зроблены на карысць суахілі, аднак у 1995 годзе гэтае рашэнне было адменена. У 2005 годзе парламент Уганды аднавіў суахілі ў якасці нацыянальнай мовы краіны; луганда застаецца прадметам выкладання ў школах Буганды; на ёй таксама вядзецца выкладанне ў пачатковай школе. Арфаграфія замацавана рашэннем канферэнцыі народа Гандв ў 1947 годзе.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Вікіпедыя

Вікіпедыя мае раздзел, напісаны
Olupapula Olusooka