Найвышэйшая Літоўская Рада
Найвышэйшая Літоўская Рада — часовы рэвалюцыйны ўрад, орган найвышэйшай выканаўчай улады Вялікага Княства Літоўскага ў Рэчы Паспалітай падчас Паўстання 1794 года. Дзейнічала з 24 красавіка да 11 чэрвеня 1794 года ў Вільні.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Найвышэйшая Літоўская Рада была ўтворана ў Вільні 24 красавіка 1794 года пасля перамогі там паўстання. Асобы, якія ўвайшлі ў склад Рады, асобным Актам Паўстання Літоўскага Народа ўрачыста прысягнулі на абарону сваю і Айчыны. Акт аб пачатку паўстання ў ВКЛ быў зачытаны Ежы Белапятровічам у той самы дзень на гарадскім рынку ў Вільні.
Таксама 24 красавіка Рада выдала Маніфест пра далучэнне да паўстання ў Польшчы, заклікаючы зброяй здабываць свабоду і грамадзянскую роўнасць.[1]
Рада складалася з чатырох дэпутацыяў:
- Крымінальны суд (займаўся караннем здраднікаў Айчыны);
- Дэпутацыя забеспячэння (займаўся патрэбамі паўстання);
- Дэпутацыя публічнай бяспекі (займалася прадухіленнем перашкодаў паўстанню);
- Дэпутацыя публічнага скарбу (заведвала публічным скарбам і выконвала ўскладзеныя правам на скарбавую камісію абавязкі).
Упаўнаважаным друкаваным сродкам Рады была газета «Gazeta Narodowa Wileńska».
Найвышэйшая Літоўская Рада імкнулася весці незалежную літоўскую нацыянальную палітыку, што прывяло да паступовага расчаравання паўстанцаў. Якуб Ясінскі, які 3 мая быў прызначаны Радай камендантам арміі ВКЛ (то бок стаяў на чале збройных сіл паўстанцаў)[2], меў рэвалюцыйную праграму і намер аднавіць дзяржаўную незалежнасць Вялікага Княства Літоўскага.[3] З-за адсутнасці адзінства ў паўстанцкім кіраўніцтве напалоханы радыкалізмам Ясінскага Касцюшка адхіліў яго ад камандавання. Найвышэйшая Літоўская Рада была абвінавачана ў сепаратызме і распушчаная.[2] Гэта аслабіла паўстанне, якое на той момант ужо згасала, і ў выніку чаго расійскія войскі ў жніўні занялі Вільню.[3]
Склад Рады[правіць | правіць зыходнік]
У склад Рады ўваходзілі наступныя асобы:
- ваявода наваградскі Юзаф Несялоўскі;
- харунжы віленскі Антоні Тызенгаўз;
- прэзідэнт Вільні Бенедыкт Марыконі;
- пісар вялікі літоўскі Станіслаў Мірскі;
- староста менскі Міхал Геранім Бжастоўскі;
- войскі лідскі Дамінік Нарбут;
- староста вялейскі Юзаф Пац;
- канюшы вялікі літоўскі Міхал Грабоўскі;
- падкаморы рэчыцкі Станіслаў Валовіч;
- экс-харунжы літоўскі Тамаш Ваўжэцкі;
- маршалак аршанскі Мікалай Храпавіцкі;
- войскі віленскі Валенцій Гарэцкі;
- харунжы ўпіцкі Бенедыкт Карп;
- маршалак упіцкі Міхаіл Страшэвіч;
- палкоўнік войскаў ВКЛ Юзаф Коцел;
- харунжы Шавельскага павета Каэтан Нагурскі;
- падкаморы прэнскі Шымон Вішнеўскі;
- экс-пісар ваенны Мікалай Мараўскі;
- войскі прэнскі Тадэвуш Высагерд;
- экс-пісар літоўскі Алаіз Сулістроўскі;
- палкоўнік войскаў літоўскіх Самуэль Корсак;
- экс-стражнік літоўскі Ігнацій Гелгуд;
- рэктар віленскай акадэміі Марцін Пачобут;
- архідзякан смаленскі Міхаіл Карповіч;
- пісар ваенны літоўскі Ежы Белапятровіч;
- генерал-маёр войскаў літоўскіх Антон Хлявінскі;
- генерал-маёр войскаў літоўскіх Рамуальд Гедройц;
- палкоўнік інжынераў і камендант Вільні Якуб Ясінскі;
- віцэ-прэзідэнт Вільні Антоній Лахніцкі.[4]
Зноскі
- ↑ Лідчына ў паўстанні 1794 года Архівавана 7 жніўня 2019. // Лідскі Летапісец № 25-26
- ↑ а б Імёны Свабоды: Якуб Ясінскі (24.7.1761 — 4.11.1794) // Радыё Свабода, 26 ліпеня 2006 г.
- ↑ а б 1794. Паўстанне Тадэвуша Касцюшкі Архівавана 25 верасня 2009. // Уладзімір Арлоў, Генадзь Сагановіч. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі. — Мінск, 1997 г.
- ↑ 25 красавіка 1794 г. Універсал у ваяводствы, паветы і вольныя месцы ВКЛ аб пачатку дзейнасці вярхоўнага кіраўніцтва паўстаннем // Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь