Нямецкі алфавіт
Сучасны няме́цкий алфаві́т — алфавіт на лацінскай аснове, які ўжываецца для пісьма на нямецкай мове. Складаецца з 26 пар лацінскіх літар: A a, B b, C c, D d, E e, F f, G g, H h, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, P p, Q q, R r, S s, T t, U u, V v, W w, X x, Y y, Z z. Акрамя іх у нямецкім алфавіце ёсць тры умлауты Ä ä, Ö ö, Ü ü і лігатура ß. Апошнія падпарадкоўваюцца алфавітнаму парадку, г. зн. у слоўніках ідуць адразу пасля A a, O o, U u і падвоенай ss, адпаведна. У асобных выпадках ужываюцца дадатковыя варыянты літар, але гэта характэрна толькі для некаторых дыялектаў і для слоў іншамоўнага паходжання ў нямецкай мове.
Транскрыпцыя[правіць | правіць зыходнік]
Ніжэй прыведзена табліца з правіламі чытання нямецкіх літар.
| Літара | Назва | Гук | Прыклад | Заўвагі |
|---|---|---|---|---|
| A a | [aː] | /a/, /a:/ | Band, Tag | пасля i і j чуецца як ja — Maria; ai — дыфтонг /aɪ̯/ (ай); ae — чуецца ä; au — дыфтонг /aʊ̯/; падвоенае aa можа чытацца падоўжана — Haar |
| Ä ä | [ɛː] | /ε/, /ε:/ | Hände, Ähre | перад u — дыфтонг /ɔʏ̯/ (оу) |
| B b | [beː] | /b/ | Bruder | |
| C c | [tseː] | сустракаецца ў спалучэнні з іншымі літарамі: з h утварае букваспалучэнне ch, якое чуецца як /x/ ці /ç/; ck — /k/; у chs — /ks/; tsch — /t͡ʃ/; рэдка адна c чуецца як /t͡s/ (перад e, i) | ||
| D d | [deː] | /d/ | ausdenken | |
| E e | [eː] | /ε/, /ə/, /e:/ | kennen, bekannt, See | ie — /i:/, oe — /ø:/; ei, ey, ai, ay — дыфтонг /aɪ̯/ |
| F f | [ɛf] | /f/ | Fracht | такі ж гук перадае нямецкая літара v |
| G g | [geː] | /g/, /ʒ/, /ç/ | gut, Genie, König | |
| H h | [haː] | /h/ | heute | часта h увогуле не чытаецца, напрыклад, паміж галоснымі і ў канцы слова — gehen, weh |
| I i | [iː] | /ı/, /i:/ | bitten, Vieh | в ie — /i:/; ei, ai — /aɪ̯/ |
| J j | [jɔt] | /j/, /ʒ/ | jung, Journalist | |
| K k | [kaː] | /k/ | Kette | у букваспалучэнні ck — таксама /k/ |
| L l | [ɛl] | /l/ | Flöte | |
| M m | [ɛm] | /m/ | Stimme | |
| N n | [ɛn] | /n/ | senden | |
| O o | [oː] | /ɔ/, /o:/ | offen, Kohl | у букваспалучэнні oe — /ø:/ |
| Ö ö | [øː] | /œ/, /ø:/ | Österreich, zwölf, schön | |
| P p | [peː] | /p/ | Punkt | pf — дыфтонг /p͡f/ |
| Q q | [kuː] | у спалучэнні qu — /kv/ | ||
| R r | [ɛr] | /r/ | Drache | |
| S s | [ɛs] | /s/, /z/ | Bus, sehen | в sp і st — /ʃ/, таксама sch — /ʃ/ |
| ẞ ß | [ɛs't͡sɛt] | /s/ | heiß | |
| T t | [teː] | /t/ | Platte | |
| U u | [uː] | /ʊ/, /u:/ | unten, Uhr | au — /aʊ̯/, eu, äu — /ɔʏ̯/ |
| Ü ü | [yː] | /ʏ/, /y:/ | Übung, küssen, kühl | |
| V v | [faʊ] | /f/, /v/ | Vater, Vase | |
| W w | [veː] | /v/ | Wolken | |
| X x | [iks] | перадае гукаспалучэнне /ks/ — Max | ||
| Y y | ['ʏpsilɔn] | /ʏ/, /y:/ | Ypsilon, Typ | |
| Z z | [t͡sɛt] | /t͡s/ | dreizehn |
Нямецкая пісьменнасць[правіць | правіць зыходнік]
Першыя крыніцы нямецкай пісьменнасці адносяцца яшчэ да старажытнаверхненямецкага перыяду развіцця нямецкай мовы ці нават раней. Практычна да XII стагоддзя ўжывалася Рунічнае пісьмо, якое пазней было поўнасцю выцеснена лацініцаю. У XV—XVI стагоддзях быў пашыраны шрыфт швабахер (Schwabacher) з групы гатычных шрыфтоў[1].
Гатычным пісьмом нямецкія літары пісаліся практычна да пачатку XX стагоддзя, у прыватнасці — узніклай у XVII—XVIII стст. фрактураю (Fraktur)[2]. З канца XIX стагоддзя шырока распаўсюдзілася антыква, але афіцыйна яна была прызнана толькі пасля Лістападаўскай рэвалюцыі ў 1918 годзе. Антыква лічылася больш простым і лёгка ўспрымальным шрыфтам, чым ломанае гатычнае пісьмо. У 1920-30-я гады ўжываўся шрыфт Зютэрліна (Sütterlinschrift)[3].
- Фрактура
У гітлераўскай Германіі зноў былі паспрабавалі адрадзіць стары шрыфт імперыі, які таксама выкарыстоўваўся ў нацысцкай прапагандзе: лічылася, што такое пісьмо адлюстроўвае характар сапраўдных немцаў. Але гэта практыка не мела поспеху па дзвюх прычынах. Па-першае, Гітлер апасаўся, што на гарнітуру літар паўплывала яўрэйскае квадратнае пісьмо. Па-другое, чытаць надпісы на фрактуры было цяжка. Сёння выкарыстоўваецца звычайны друкарскі набор літар, ранейшыя ж шрыфты ўжываюцца толькі ў дэкаратыўных мэтах.
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ Friedrich Beck. „Schwabacher Judenlettern“ - Schriftverruf im Dritten Reich. — Verlag für Berlin-Brandenburg, 2006. — ISBN 3-86650-344-X.
- ↑ Fraktur(недаступная спасылка). ИнъязСервис - Изучение иностранных языков. Архівавана з першакрыніцы 13 красавіка 2012. Праверана 26 лістапада 2011.
- ↑ Шрифт Зюттерлина(недаступная спасылка). ИнъязСервис - Изучение иностранных языков. Архівавана з першакрыніцы 19 студзеня 2012. Праверана 26 лістапада 2011.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Носков С. А. Немецкий язык для поступающих в вузы. — Мн., 2002. — 415 с. — ISBN 985-06-0819-6.
- Regeln und Wörterverzeichnis. Überarbeitete Fassung des amtlichen Regelwerks 2004. — München und Mannheim: Rat für deutsche Rechtschreibung, 2006.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Немецкий алфавит в картинках, для детей и школьников(недаступная спасылка). diposter.com. Архівавана з першакрыніцы 13 красавіка 2012. Праверана 29 лютага 2012.
- Немецкий алфавит(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 18 чэрвеня 2012. Праверана 10 ліпеня 2011.
- Немецкий алфавит c произношением(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 красавіка 2012. Праверана 10 ліпеня 2011.
- Виды немецкой письменности(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 студзеня 2012. Праверана 10 ліпеня 2011.
- Rat für deutsche Rechtschreibung(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 26 красавіка 2012. Праверана 10 ліпеня 2011.
.svg){kind=small}