Палатно (жывапіс)
Палатно — аснова ў жывапісе [1], матэрыял, на які нанесены фарбавы слой. Для жывапісу (тэмпера, алейныя фарбы) выкарыстоўваюць нацягнуты на (часцей за ўсё драўляную) раму прамавугольнай ці іншай формы (пры неабходнасці) кавалак ільняной або баваўнянай тканіны, спецыяльна папярэдне падрыхтаваны (праклеены і прагрунтаваны).
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
На тэрыторыі сучаснай Італіі палатно стала выкарыстоўвацца для жывапісу з пачатку XVI стагоддзя, на поўначы Еўропы — з пачатку XVII стагоддзя, на тэрыторыі тагачаснай Расійскай імперыі — з другой паловы XVII стагоддзя. Паступова яно амаль выцесніла аснову з дрэва. Каб палатно не ўбірала ў сябе ўвесь алей, якім разведзеныя фарбы, яго трэба прагрунтавать.
- Перавагі такой асновы:
- Палатно таннейшае, яго прасцей вырабіць, купіць, прасцей транспартаваць (напрыклад, згарнуць у трубачку).
- Палатно можна нацягнуць на драўляны падрамнік[2] або прыклеіць на кардон .
- Палатно мае прывабную фактуру, дазваляе ў поўнай меры раскрыць патэнцыял жывапісу алейнымі фарбамі або тэмперай .
Выкарыстанне[правіць | правіць зыходнік]
Калі мастак не купляе ў спецыялізаванай краме гатовае на падрамніку палатно для працы, то аснову для будучай карціны ён можа зрабіць самастойна.
Для гэтага перад расцягваннем падрамніка тканіну (лепш за ўсё тонкую нефарбаваную) рэкамендуецца прамыць у цёплай вадзе. Пры мыцці тканіна дае невялікую ўсадку, а затым таксама злёгку змяняецца ад вільготнасці.
Падрамнік вырабляецца з сухой драўніны, у адваротным выпадку пры высыханні ён будзе карабаціцца, дэфармавацца і сапсуе гатовую карціну. Краі падрамніка з пярэдняга боку павінны мець на 0,5 см скос унутр, каб палатно не дакраналася да краёў падрамніка і не прыліпла да яго. Акрамя таго, бачныя рэбры рамкі падрамніка будуць выглядаць не эстэтычна.
Нацягванне і мацаванне палатна праводзіцца раўнамерна ад сярэдзіны ў абодва бакі да краёў. Замацаваўшы палатно з кароткіх бакоў, пераходзяць да доўгіх. Палатно мацуецца ад сярэдзіны да краёў. Калі палатно слаба або нераўнамерна нацягнута на падрамнік, то нанесці грунтавальную пасту аднолькавай таўшчыні вельмі складана; такі грунт па ўсёй плошчы будзе змяняцца пад уздзеяннем вільгаці і тэмпературы паветра таксама нераўнамерна, што ў выніку сапсуе карціну.
Пярэдні бок палатна змочваець з праклейваннем пульверызатара з цёплай вадой.
Змочванне палатна патрэбнае для памяншэння пранікнення клею пры праклейцы на адваротны бок палатна [3] .
Часам палатно перад праклейкай шліфуюць пемзай, каб ускалмаціць паверхню і адначасова запячатаць яе, але празмерная шліфоўка парушае тэкстуру тканіны.
Праклейванне[правіць | правіць зыходнік]
Праклейка з’яўляецца злучальным слоем паміж палатном і грунтам, яна прадухіляе прасочванне звязальных рэчываў (напрыклад, алею) з фарбаў на палатно. Для праклейвання звычайна выкарыстоўваюць 5-7 % растворы розных клеяў — рыбінага, жэлаціну, казеінавага, сталярнага, ПВА і інш.
Для праклейвання палатна і іншых гнуткіх матэрыялаў павінны выкарыстоўвацца клеі, якія даюць эластычную плёнку пры высыханні [4] . Лепшым клеем у гэтым плане можна лічыць полівінілавы спірт. Найбольш шчыльны слой пры аднолькавых канцэнтрацыях дае рыбін клей, ён у меншай меры схільны да гніення і пасля высыхання дае даволі эластычную плёнку.
Сталярны і малярны клеі лёгка паддаюцца гніенню ад вільгаці, а калі высахнуць, даюць далікатную плёнку.
Жэлацін добра раствараецца ў гарачай вадзе. Рыбін клей папярэдне замочваюць у халоднай вадзе на 12-20 гадзін; пасля набракання клей трэба размясіць у руках і растварыць у гарачай вадзе.
Казеін таксама спачатку замочваюць у цёплай вадзе на 3 гадзіны, затым дадаюць 2-3 % раствору аміяку або бураксу, і памешвнне пры тэмпературы 50-70 °C утварае клеявы раствор. Казеінавы клей мала адчувальны да вільгаці і загнівання.
Сталярны клей спачатку размочваюць у халоднай вадзе, а затым пры награванні ён лёгка раствараецца ў ёй.
Сучасны мастак можа купіць гатовыя клей і грунт для сваіх карцін у спецыялізаваным аддзеле.
Зноскі
- ↑ У якасці асновы для жывапісу могуць быць выкарыстаны: дрэва, палатно (часцей ільняное, хоць бывае і баваўнянае), фанера, кардон, папера, пап'е-машэ , пергамент, слановая косць, перламутр, натуральны камень, шкло, вапнавая тынкоўка, лінолеўм і іншыя матэрыялы.
- ↑ Гэта дае роўную плоскасць без зморшчын і перакосаў
- ↑ Паколькі з-за набракання валокнаў тканіна ўшчыльняецца і трохі прадухіляе выцяканне клею
- ↑ Каб пры згінанні карціны паверхня не лопалася, а згортвалася, як папера
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- А. М. Лентовский. Технология живописных материалов. — Л.: Государственное издательство «Искусство», 1949
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Палатно (жывапіс)- І. М. Лентоўскі. Тэхналогія малярных матэрыялаў(недаступная спасылка) (руск.)
- Карціны алеем: як гэта робіцца? Падрыхтоўка палатна Архівавана 5 снежня 2018. (руск.)
Слоўнікі і энцыклапедыі |
|---|
