Палітычная рэакцыя

Рэакцыя ў палітыцы ці палітычная рэакцыя — грамадскі рух, які накіраваны рэзка процілегла адносна папярэдняга ці сучаснага грамадскага ладу, калі такі лад лічыцца найбольш прагрэсіўным. Рэакцыяй таксама завецца рух за захаванне і ўмацаванне існых парадкаў і падаўленне любых рэвалюцыйных ці апазіцыйных сіл.

Рэакцыяй звычайна пазначаюцца не ліберальныя ці радыкальныя цячэнні, а толькі цячэнні вельмі кансерватыўныя (часта рэлігійна-фундаменталісцкія, клерыкальныя, феадальныя, манархісцкія і да т.п.), якія імкнуцца аднавіць грамадскія інстытуты, які даўно аджылі сваё (рабства, прыгоннае права, інквізіцыю, панаванне царквы над дзяржавай, сакрэтны суд, суд без удзелу народнага элемента, урадавую апеку над літаратурай, мастацтвам і сродкамі масавай інфармацыі ў форме цэнзуры, засілле спецслужбаў і г.д.). Рэакцыя не абавязкова з'яўляецца рухам у бок, адваротны папярэдняму; яна можа быць проста рухам вельмі кансерватыўным; далейшым развіццём папярэдняга, больш умеранага кансерватыўнага руху.

Рэакцыйная дзейнасць урада часта з'яўляецца адлюстраваннем рэакцыйнага настрою ў грамадстве, у такіх выпадках гэты настрой выражаецца пануючай плыняй у літаратуры (асабліва вядомая рэакцыйная літаратура Францыі — Шатабрыян і інш.). Тыповай рэакцыйнай партыяй з'яўляліся манархісты ў Францыі.

Партыі, якая б сама прыняла назву рэакцыйнай як тэхнічную, ніколі не існавала.

Прыклады рэакцыйных эпох:

• кіраванне Карла X ў Францыі — эпоха крайняй рэакцыі
• эпохі, якія рушылі ўслед за рэстаўрацыяй Сцюартаў у Англіі і Бурбонаў у Францыі
• у Германіі дзесяцігоддзе, якое рушыла ўслед за рэвалюцыяй 1848—1849 гг. — эпоха моцнай рэакцыі
• у Расіі — валадаранне Мікалая I, асабліва ў гады Змрочнага сямігоддзя; кіраванне Аляксандра III
• кіраванне султана Абдул-Хаміда II у Асманскай імперыі (усталяванне рэжыму "зулюм", які змяніў перыяд рэформаў "танзімат".

Гл. таксама

• «Адліга»

Літаратура

• История политических и правовых учений. Учебник. Под ред. О.Э. Лейста Глава 16. Реакционные и консервативные политические и правовые учения в Западной Европе в конце XVIII – начале XIX в.
• Реакция, в политике // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.