Прэтар

Прэ́тар (лац. praetor, ад prae-ire — ісці наперадзе, правадырнічаць) — дзяржаўная пасада ў Старажытным Рыме. Падчас гістарычнага развіцця Старажытнага Рыма значэнне і функцыі гэтай пасады змяняліся.

У перыяд ранняй рымскай рэспублікі (пасля скасавання царства) прэтарамі называлі дзве вышэйшыя магістратуры — консулаў і дыктатараў. У 367 да н.э., з часу законаў Ліцынія і Секстыя (Leges Liciniae Sextiae), вярхоўная службовая асоба стала звацца консулам, а тэрмінам «прэтар» стала пазначацца наступная па старшынстве пасада, пры гэтым яго асноўнай кампетэнцыяй стала здзяйсненне гарадскога правасуддзя па грамадзянскіх справах. У адсутнасць консула прэтару належала вышэйшая ўлада.

З 242 да н.э. стала абірацца два прэтара — гарадскі прэтар (Praetor urbanus), які ведаў судовымі працэсамі паміж рымскімі грамадзянамі, і прэтар для вядзення спраў паміж рымскімі грамадзянамі і чужаземцамі або паміж самімі чужаземцамі (Praetor peregrinus).

Заснаванне рымскіх правінцый прывяло да з'яўлення іншых пасад прэтараў — з 227 да н.э. у Сіцыліі і Сардзініі, а з 197 да н.э. — у абедзвюх іспанскіх правінцыях.

Пры Суле колькасць прэтараў павялічылася да васьмі, пры Цэзары — да шаснаццаці, а ў часы Імперыі — да васямнаццаці. У часы Імперыі пасады прэтараў ужо страцілі былое значэнне, але служылі неабходнай ступенню для замяшчэння цэлага шэрагу вышэйшых адміністрацыйных і афіцэрскіх пасад на шляху да сенатарскай пасады. У эпоху Імперыі прэтарамі зваліся таксама вышэйшыя службовыя асобы ў гарадах.

Сучаснае значэнне[правіць | правіць зыходнік]

У Малдове прэтар — прадстаўнік генеральнага прымара муніцыпія Кішынэу ў кожным сектары муніцыпія, прызначаны ім па ўзгадненні з саветам муніцыпія.ст. 59 Закона Рэспублікі Малдова Nr. 436 ад 28.12.2006 аб мясцовым публічным кіраванні

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Готлиб А. Г. Претор // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Кофанов Л. Л. Генезис преторского права в Риме // IVS ANTIQUM. M., 2003. №. 12.
Власова О. А. 2009: Эволюция римской магистратуры преторов (367 г. до н. э. — 122 г. до н. э.) Архівавана 10 чэрвеня 2011. // Проблемы истории, филологии, культуры. 1, 28-43.
Чекалова А. А. Претура: основа комплектования сената Константинополя или налоговое бремя сенаторов?(недаступная спасылка) / А. А. Чекалова // Античная древность и средние века. — Барнаул: День, 1992. — Вып. 26: Византия и средневековый Крым. — С. 37-45.