Рэйнская вобласць

Карта Прускага Парэйння (1905 год).

Рэйнская вобласць, або Рэйнланд (Rheinland, прамаўляецца «Райнланд») — гістарычная вобласць па сярэднім цячэнні Рэйна, размешчаная ў межах сучаснай Германіі (землі Рэйнланд-Пфальц і Паўночны Рэйн-Вестфалія).

Парэйнне ў палітыка-адміністрацыйным плане да Напалеонаўскіх войнаў адрознівалася крайняй разнастайнасцю: тут былі перамяшаны ўладанні царкоўных прэлатаў (архібіскупаў Кёльнскіх, Майнцкіх і Трырскіх), герцагства Юліх-Клевэ-Берг з залежнымі ад яго графствамі, феоды нашчадкаў рэйнграфаў (Зальмскі дом) і вольныя імперскія гарады (як, напрыклад, Ахен).

Пасля Базельскага міру (1795) землі на захад ад Рэйна былі рэарганізаваны французамі ў Цызрэйнскую рэспубліку, якая пазней была падзелена на дэпартаменты і ўключана ў склад Французскай імперыі. Царкоўныя ўладанні падвергліся секулярызацыі, свецкія ўладары — медыятызацыі. Дзяржаўныя ўтварэнні на процілеглым беразе Рэйна склалі ў 1806 годзе Рэйнскі саюз.

У 1822 годзе прырэйнскія землі былі злучаны ў Рэйнскую правінцыю Прусіі са сталіцай у Кобленцы, якая са зменамі праіснавала да 1946 года.

Па выніках Першай сусветнай вайны Рэйнская вобласць была дэмілітарызавана, Саар — перададзены пад кіраванне Лігі Нацый, Эйпен і Мальмедзі адышлі да Бельгіі. У снежні 1918 г. войскі Антанты ў адпаведнасці з Камп'енскім перамір'ем пачалі акупацыю Рэйнскай вобласці. Войскі Антанты таксама занялі стратэгічныя плацдармы на ўсходнім беразе Рэйна радыусам у 18 міль кожны з цэнтрамі ў гарадах Кёльн (Вялікабрытанія), Кобленц (ЗША) і Майнц (Францыя). З-за памылкі ў картаграфаванні зон французская і амерыканская зоны не перасякаліся і ў выніку паміж імі ўтварыўся свайго роду «разрыў» на ўсходнім беразе Рэйна, у якім у 1919 г. было абвешчана Свабодная дзяржава Флашенхальс.

У сакавіку 1920 г. у адказ на Рурскае паўстанне часці рэйхсвера ўварваліся ў Рурскую вобласць і завязалі баі з Рурскай Чырвонай Арміяй. У адказ на ўступленне нямецкіх войскаў у дэмілітарызаваную зону, французскія войскі перайшлі Рэйн і акупавалі Франкфурт-на-Майне, Дармштат і Ганау, а затым Дуйсбург і Хомбург. Яны былі выведзены з гэтых гарадоў толькі ў маі 1920 г.

У сакавіку 1921 г. у сувязі з нежаданнем Германіі плаціць рэпарацыі войска Антанты занялі Дуйсбург, Рурарт і Дзюсельдорф і заставаліся там да верасня 1921 г. У сувязі з невыкананнем Германіяй абавязацельстваў па выплаце рэпарацый у студзені 1923 г. французскія і бельгійскія войскі зноў акупавалі Рурскую вобласць і заставаліся там да 1926 г.

У 1919—1923 гадах рэйнскімі сепаратыстамі, якія карысталіся падтрымкай Францыі, было прадпрынята некалькі спроб адарваць Рэйнскую вобласць ад Германіі і абвясціць яе незалежнай рэспублікай. Аднак у 1925 годзе пасля заключэння Лакарнскіх пагадненняў, якія ўсталёўвалі гарантыі еўрапейскіх межаў, які склаліся па выніках Першай сусветнай вайны, рух рэйнскіх сепаратыстаў сышоў на нішто.

Войскі дзяржаў Антанты заставаліся на тэрыторыі Рэйнскай вобласці да 1930 года. Пасля прыходу да ўлады Гітлера (1933) да Германіі вярнуўся Саар (1935), а Рэйнская вобласць падверглася аднабаковай мілітарызацыі (1936). Гэта стала пралогам да развязвання Другой сусветнай вайны.

Пасля Другой сусветнай вайны Рэйнская вобласць была расфарміравана. Аграрныя вобласці на поўдні (вядомыя сваімі рэйнскімі вінамі) увайшлі ў склад зямлі Рэйнланд-Пфальц, а прамысловы Рур (раён вуглездабычы) вылучыўся ў зямлю Паўночны Рэйн-Вестфалія. Горад Вецлар стаў часткай зямлі Гесэн.

Гл. таксама

• Рэйнская рэспубліка (1923)
• Рэйнгау
• Рэйнландскія бастарды
• Рэйнская дэмілітарызаваная зона