Якуцкая вобласць

Якуцкая вобласць
Герб
Краіна	Расійская імперыя  Расійская рэспубліка  РСФСР
Уваходзіць у	Расійская імперыя (1805—1917) Расійская рэспубліка (1917—1917) РСФСР (1917—1920)
Адміністрацыйны цэнтр	Якуцк
Дата ўтварэння	1805
Дата скасавання	1920
Насельніцтва	269 880 чал. (1897)
Плошча	3 489 689 км²
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Якуцкая вобласць — гістарычная адміністрацыйная адзінка ў складзе Расійскай імперыі і РСФСР (да 1920).

Адміністрацыйны цэнтр — горад Якуцк.

Якуцкая вобласць з красавіка 1920 года паводле рашэння Сібрэўкама была пераўтворана ў асаблівы раён Іркуцкай губерні, потым, з верасня 1920 года абвешчана самастойнай Якуцкай губерняй. 27 красавіка 1922 года ў складзе РСФСР была ўтворана Якуцкая АССР, якая ўключыла ў сябе Якуцкую губерню без раёна Ніжняй Тунгускі, (які ўвайшоў у склад Кірэнскага павета Іркуцкай губерні), Хатанга-Анабарскі раён Енісейскай губерні, Алёкмінска-Сунтарскую воласць Кірэнскага павета Іркуцкай губерні і ўсе астравы Паўночнага Ледавітага акіяна, размешчаныя паміж мерыдыянамі 84° і 140½° усходняй даўгаты. У наш час большая частка гэтай тэрыторыі ўваходзіць у Рэспубліку Саха (Якуція).

Фізіка-геаграфічная характарыстыка

Геаграфічнае становішча

Вобласць знаходзіцца паміж 54° і 73° пн. ш. і 103° і 171° у. д.; мяжуе на поўначы з Паўночным Ледавітым акіянам, на захадзе з Енісейскай губерняй, мяжой з якой служаць рэкі Ілімцэя, прыток Ніжняй Тунгускі, і Анабара, якая ўпадае ў Паўночны Ледавіты акіян; паміж гэтымі рэкамі мяжой служыць уяўная ламаная лінія, паказаная на нашых картах так, што рэкі, што цалкам належаць Якуцкай вобласці — Алянёк і Вілюй — пададзены такімі, што бяруць пачатак у Енісейскай губерні.

На паўднёвым захадзе Якуцкая вобласць мяжуе з Іркуцкай губерняй, на поўдні — з Амурскай, на паўднёвым усходзе і ўсходзе — з Прыморскай вобласцю. Плошча Якуцкай вобласці, па вылічэнні Стральбіцкага, роўная 3 489 689 кв. вёрстаў (каля 368 млн дзес.).

Па прасторы Якуцкая вобласць складае 1/3 частку ўсей Сібіры і 2/3 Еўрапейскай Расіі; гэта самая шырокая з усіх губерняў і абласцей Імперыі. Нягледзячы на шэраг навуковых экспедыцый, яна яшчэ мала даследавана.

Навука і адукацыя

Усяго ў вобласці было 85 навучальных устаноў, у тым ліку 4 сярэдніх — Якуцкае рэальнае вучычлішча з 134 уч., жаночая гімназія з 86 вучаніц., духоўная семінарыя з 46 вучнямі і жаночая епархіяльная вучэльня з 60 уч. Духоўнае вучылішча з 109 навучэнцамі, узорнае вучылішча пры семінарыі з 30 вучнямі, Марыінскі дзіцячы прытулак (5 мальч. і 16 паннаў.), місіянерская 2-класная царкоўна-прыходская школа (68).

Гарадскіх пачатковых вуч. 8, з 226 вуч. Сельскіх пачатковых вучылішчаў 11, з 221 вуч. (з іх 49 паннаў.). Царк.-парафія. вучылішчаў і вучылішчаў граматы 57, з 877 вуч. (153 паннаў.). Больш за ўсё школ у Якуцкім окр.; у Алёкмінскай акрузе ўсяго 9 школ, у Вілюйскай 17, у Верхаянскім 8, у Калымскам 4. На залатых капальнях 4 пачатковыя вучылішчах, з 200 вучнямі. Усіх навучэнцаў у вобласці ў 1900 г. было (апроч капальняў) 1500 малы. і 445 дзеў. Усе выдаткі па адукацыі складалі 144525 руб.

6 назіральнікаў царкоўных школ.

Літаратура

• Памятная книжка Якутской области на 1863 год. СПб.1864,сс.6; 115.
• Административно-политическое строение Союза ССР: (материалы о территориальных преобразованиях с 1917 года по 1 июля 1925 года) / С. И. Сулькевич, консультант Адм. Комис. ВЦИК. — Ленинград: Государственное издательство, 1926. 300 с.: таблицы — Перечень республик, областей и губерний с данными о площадях и населении по исчислению ЦСУ на 1 января 1925 года.
• Список губерний, уездов и волостей Сибири на 1 марта 1921 года; Информационно инструкторский политотдел Отдела Управления Сибревкома; Государственное издательство Сибирское областное отделение; г. Омск; ст. 20.

Спасылкі

• Республика Саха (Якутия) Архівавана 26 лістапада 2009. на сайте «Всемирный исторический проект»
• Важнейшие события истории Якутии
• Библиотека Царское Село, книги по истории Якутской области, PDF Архівавана 9 лютага 2015.