Ваза Кіджы

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Ваза Кіджы. 640-я да н.э.
Нацыянальны музей віла Джулія
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ваза Кіджы — протакарынфская ольпа, імянная ваза вазапісца Кіджы[1]. Ваза была знойдзена ў Этрускай грабніцы ў Монтэ-Агуза, побач з Веі, у маёнтку князя Кіджы  (руск.) (бел. ў 1881 годзе[2]. Ваза ў розны час прыпісвалася да сярэдняга і позняга протакарынфскіх перыядаў і лічыцца зробленай каля 650—640 да н. э.[3]; Зараз яна знаходзіцца ў Нацыянальным музеі Віла Джулія, Рым (інв. нумар 22679). Ваза мае 26 см у вышыню, што з’яўляецца сціплым паказчыкам у параўнанні з іншым грэчаскім вазамі[4].

Каля трох чвэрцяў вазы захавалася. Яе знайшлі сярод вялікай колькасці чарапкоў змешанага паходжання, у тым ліку адной пасудзіны букера  (руск.) (бел., з нанесенымі на ёй пяці радкамі на двух ранніх этрускіх алфавітах  (англ.) (бел., што абвяшчаюць аб уласнасці Аціянаі, які магчыма, і з’яўляецца першапачатковым уладальнікам вазы Кіджы[5].

Міфалагічныя сцэны[правіць | правіць зыходнік]

Гапліты на Вазе Кіджы.

Ваза Кіджы сама па сабе з’яўляецца паліхромнай працай, аформленай чатырма фрызамі з міфалагічнымі і жанравымі сцэнамі і чатырма палосамі арнаменту; сярод гэтых карцін самая ранняя выява фалангі гаплітаў — адзіны ў мастацтве наглядны доказ яе выкарыстання ў перыяд з сярэдзіны да канца 7-га стагоддзя[6], і апошні момант «рэформы гаплітаў», якая змяніла ваенную тактыку.

Самы ніжні фрыз паказвае сцэну палявання, у якой трое аголеных караткавалосых паляўнічых і зграя сабак імкнуцца злавіць зайцоў і адну лісіцу; паляўнічы стаіць на каленях і трымае lagobolon (кідальная дубіна, якая выкарыстоўваецца ў паляванні на зайцоў), ён дае сігнал сваім таварышам, якія застацца за кустом. З кавалкаў, якія захаваліся, незразумела, ці выкарыстоўваецца пастка[7], што было звычайным на выявах, якія адлюстроўваюць падобныя сцэны.

Наступны фрыз спалучае выявы чатырох-пяці не звязаных паміж сабой падзей. Гэта парад доўгавалосых коннікаў, кожны з якіх вядзе каня без вершніка. Магчыма, гэта збраяносцы (hippostrophoi), якія вядуць коней для адсутных воінаў (hippobateis)[8]; апошнім часам выказваецца думка, што гэта могуць быць гапліты, якія паказаны на вазе з іншага боку[9]. Коннікі сутыкнуліся са сфінксам з кветкавай каронай і архаічнай усмешкай. Не зразумела, калі істота прымае удзел у любым дзеянні ў гэтым фрызе[10]. За сфінксам паказана сцэна палявання на льва, у якой прымаюць удзел чацвёра юнакоў у кірасах (за выключэннем таго, што аголены, але з поясам), што направілі дзіду на льва, які трымае пятага ўдзельніка сцэны ў пашчы.

Пытанне існавання мясцовых ільвоў на Пелапанесе да гэтага часу з’яўляецца прадметам для спекуляцый[11]. Акрамя таго, ярка-рыжая грыва Льва выдае неаасірыйскі ўплыў, магчыма, упершыню ў Карынфскім мастацтве, і замену дамінавальных раней хецкіх формаў[12]. Нарэшце, у гэтай жа секцыі крыху ніжэй ручкі знаходзіцца сцэна Суда Парыса  (руск.) (бел.. Вышэй знаходзіцца яшчэ адна сцэна палявання, складзеная толькі з жывёл: сабакі гоняць аленяў, коз і зайцоў.

Сцэна палявання на льва

У самым высокім і самым вялікім фрызе знаходзіцца сцэна, якая прыцягвае да сябе найбольшую ўвагу навукоўцаў — бой з удзелам гаплітаў. Аднак гэтая характарыстыка не без праблем. З аднаго боку, гапліты паказаны тут у момант «othismos» («штурхання»[13]) і не трымаюць кароткія мячы, але замест гэтага маюць дзве дзіды; адну для уколаў і адну для кідання. Акрамя таго, Ціртэй  (руск.) (бел. (11.11-14 Уэст  (руск.) (бел.) не згадвае падтрымліваючую другую шарэнгу, як гэта можа быць прадстаўлена; далёка не відавочна, намалявана там другая шарэнга або тая, якая падтрымлівае першую. Каб адназначна прадэманстраваць тактыку фалангі, мастак павінен быў паказаць прадмет дзеяння з вышыні птушынага палёту, а такая перспектыва не была вядомая ў старажытнагрэчаскім вазапісе. Такім чынам, не зразумела, ці з’яўляецца фармацыя гаплітаў, паказаная тут, развітай формай, якая шырока практыкавалася на шэсць стагоддзяў пазней. Нарэшце, флейтысты і маршыроўка пад музыку  (укр.) (бел. не засведчаныя ў літаратуры з архаічнага перыяду, такім чынам флейтыст, які намаляваны тут, не мог быць у войску для таго, каб трымаць ваяроў у строі[14], а сапраўдная мэта яго прысутнасці на выяве застаецца дыскусійнай. Тым не менш, Фукідыд заяўляе, што спартанская фаланга ў Бітве пры Мантынеі (418 да н.э.)  (руск.) (бел. суправаджалася флейтыстамі для таго, каб ісці ў нагу, калі яны наблізіліся да процілеглай арміі, так што можна выказаць здагадку, што яны выкарыстоўваліся такім жа чынам і ў той час, калі была зроблена ваза[15].

Суд Парыса[правіць | правіць зыходнік]

Суд Парыса  (руск.) (бел. на вазе Кіджы з’яўляецца самай ранняй захаванай выявай міфа, што можа сведчыць пра вядомасць страчанага эпасу «Кіпрыі» з 650-х да н.э.  (руск.) (бел.. Фігура Парыса пазначана подпісам «Alexandros» у гамераўскай манеры, хоць пісарам мог быць і іншы чалавек, паколькі надпісы не тыпова карынфскія[16]. Гэтая сцэна, зацененая пад ручкай і «распісаная неяк як спозненая думка» ў адпаведнасці з меркаваннем Джона Бордмана[17], пакідаючы адкрытым пытанне аб тым, ці з’яўляюцца падзеі на гэтай вазе (і ваза ў цэлым) выпадковым супастаўленнем малюнкаў або прадстаўляе аповяд ці усеабдымную тэму. У адпаведнасці з нядаўнім даследаваннем Парыжскай структуралісцкай школы[18] Джэфры Хервіт (англ.: Jeffrey Hurwit) мяркуе, што, чытаючы ўверх па вертыкальнай восі, мы можам разглядзець развіццё ідэальнага карынфскага чалавека з дзяцінства праз агон і пайдэю  (руск.) (бел. да паўнавартаснага воіна-грамадзяніна, са сфінксам, які пазначае парогавыя этапы яго паспявання[19].

Зноскі

  1. ↑ Amyx 1988, 31-33, and Benson, Earlier Corinthian Workshops, 1989, 56-58, call the artist the Chigi Painter. However Dunbabin and Robertson, «Some Protocorinthian Vase Painters», Annual of the British School at Athens, 48, 1953, 179—180 favour the appellation «Macmillan Painter».
  2. ↑ Ghirardini 1882, p. 292.
  3. ↑ Hurwitt, p. 3, note 12, lists the competing views on the date.
  4. ↑ Hurwit, Jeffrey M. (2002). "Reading the Chigi Vase". Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens. 71 (1): 1–22. doi:10.2307/3182058.
  5. ↑ Hurwitt, 2002, p. 6.
  6. ↑ «не толькі першы, але і найлепш прадстаўлены», Murray, Early Greece, 1993, p. 130. Вазе Кіджы папярэднічае арыбал Макмілана з выявай адзінаборства гаплітаў (BM GR 1889.4-18.1).
  7. ↑ Schnapp, 1989, figs. 99-100, некалькі выгнутых ліній у зоне вышэй могуць паказваць пастку.
  8. ↑ Suggests Hurwitt, 2002, p. 10.
  9. ↑ Greenhalgh, 1973, pp. 85-86.
  10. ↑ Hurwitt points out that shinxes are not menacing monsters in the Corinthian mythography. Hurwitt, 2002, pp. 10.
  11. ↑ Herodotus 7.125-6 нягледзячы на тое, што завазныя львы і вырабы са львоў былі вядомыя; Аднак львы знікаюць з карынфскіх ваз у 550: see H. Payne, Necrocorinthia: a study of Corinthian art in the archaic period, 1931, p. 67-69.
  12. ↑ Hurwitt, 2002, pp. 12.
  13. ↑ тэрмін, які выкарыстоўвалі грэчаскія гісторыкі для апісання рашучых дзеянняў у баі
  14. ↑ Hanson, Hoplites, n.49, p. 160.
  15. ↑ Thuc. 5.70
  16. ↑ Магчыма, эгінскія або сіракузскія, гл. Hurwit, 2002, note.21
  17. ↑ J. Boardman, ed. Oxford History of Classical Art, 1993, pp. 31-32.
  18. ↑ Структуралісцкі падыход Віктора Берара  (руск.) (бел., Франсуа Лісарага (фр.: François Lissarrague) і г. д.
  19. ↑ Hurwit, 2002, p. 18.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • D. A. Amyx  (англ.) (бел., Corinthian Vase Painting of the Archaic Period, 1988.
  • Jeffrey M. Hurwit, «Reading the Chigi Vase», Hesperia, Vol. 71, No. 1 (Jan. — Mar., 2002), pp. 1-22.
  • John Salmon, «Political Hoplites?», The Journal of Hellenic Studies, Vol. 97, (1977), pp. 84-101.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Ваза_Кіджы&oldid=3532323"