Вацлаў з Шамотул

Вацлаў з Шамотул
польск.: Wacław z Szamotuł
Асноўная інфармацыя
Дата нараджэння	1526 ці 1529
Месца нараджэння	Шаматулы, Гміна Шаматулы, Шаматульскі павет, Польшча
Дата смерці	1567 ці 1568
Месца смерці	Вільня, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае
Краіна	Вялікае Княства Літоўскае
Альма-матар	Ягелонскі ўніверсітэт
Музычная дзейнасць
Прафесіі	спявак, кампазітар, паэт
Жанры	матэты, імшы, псалмы
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вацлаў з Шамотул, Шаматульчык, Шаматульскі (польск.: Wacław z Szamotuł, 1526 ці 1529, Шаматулы — 1567 ці 1568, Вільня) — польскі паэт, кампазітар, прадстаўнік усходнееўрапейскага Адраджэння.

Біяграфія

Шаматулы — гэта невялікае мястэчка непадалёк ад Познані. Навучаўся ў Акадэміі Любранскага ў Познані і ў кракаўскім Ягелонскім універсітэце. Вацлаў быў вучнем вядомага польскага тэарэтыка, педагога і кампазітара Себасцьяна з Фельштына. Наогул, Шаматульскі быў вядомы як сапраўдны чалавекам эпохі Адраджэння, бо ведаў таксама такія разнастайныя навукі, як права, матэматыку і філасофію — у прыватнасці арыстоцелеву. Акрамя таго, што Вацлаў складаў музыку, ён праславіўся яшчэ і як паэт і спявак.

Талент і шматбаковасць Вацлава дазволілі яму ўжо ў досыць юным узросце — у 1547 ці 1548 годзе — стаць прыдворным спеваком і кампазітарам караля Жыгімонта Аўгуста. Тым не менш, ён не быў абавязаны навучаць маладых спевакоў, верагодна, з-за цяжкасцяў з голасам. У 1555 Вацлаў пакідае Кракаў, атрымаўшы званне «каралеўскага кампазітара».

З 1555 г. працаваў у Радзівіла Чорнага.

Але геніяльная адоранасць майстра не змагла рэалізавацца ў поўнай меры. Яго бліскучая творчая дзейнасць не працягвалася доўга — ён памёр зусім маладым.

Творчасць

Адзін з самых знакамітых польскіх кампазітараў эпохі Адраджэння. Нягледзячы на кароткае жыццё, Вацлаў з Шамотул па праву лічыцца першым з польскіх кампазітараў, хто атрымаў шырокае прызнанне не толькі на радзіме, але і за мяжой. У яго творах, як свецкіх, так і духоўных, адзначаюць лірычную накіраванасць зместу і тонкасць каларыту. Вацлава адрознівала высокае поліфанічнае майстэрства, а мелодыка яго твораў была блізкая народна-песеннаму складу.

Сярод твораў Вацлава з Шамотул вылучаюцца матэты, напісаныя з шырокім выкарыстаннем імітацыйнай тэхнікі, яны адрозніваюцца тонкім пачуццём гарманічнага стылю, насычаны жывым, эмацыйным зместам, тыповым для свецкай лірыкі гуманістаў. Вацлаў з Шамотул пісаў галоўным чынам на лацінскія тэксты; у перыяд блізкасці кальвіністам — на польскія. Большасць твораў Вацлава з Шамотул была напісана для хору a capella.

Яго матэты «In te Domine speravi» і «Ego sum pastor bonus» былі першымі польскімі музычнымі кампазіцыямі, апублікаванымі за мяжой.

Творы

Матэты лацінскія:

• In te Domine speravi, апублікаваны ў Нюрнбергу (1554) — першы твор польскага кампазітара, выданы за мяжой Польшчы
• Ego sum pastor bonus, апублікаваны ў Нюрнбергу (1564)
• Nunc scio vere — захаваўся ў рукапісе арганнай транскрыпцыі ў т. зв. табулатуры «Замак» каля 1590

Песні польскія (верагодна, усе 1550):

• Christe, qui lux es et dies, па-польску (Хрысце, дню нашай светласці, словы Мікалай Рэй)
• Modlitwa, gdy dziatki spać idą (Малітва, калі дзеці спаць ідуць, вечаровая песня, словы Анджэй Тшэцескі)
• Pieśń o narodzeniu Pańskim (Песня пра нараджэнне божае…, словы Якуб з Ільжы польск.: Jakub z Iłży?)
• Powszednia spowiedź (Апошняя споведзь (Ах, мой нябесны Пане), словы Анджэй Тшэцескі)

псалмы ў польскім перакладзе:

• Błogosławiony człowiek (Дабраславёны чалавек, Псалом 1. у перакладзе Анджэя Тшэцескага)
• I któż będzie przemieszkiwał (Domine, quis habitabit, Псалом 14. у перакладзе Анджэя Тшэцескага)
• Nakłoń, Panie, ku mnie ucho Twoje (Inclina, Domine, aurem Tuam, Psalm 86. (85.) у перакладзе Мікалая Рэя)
• Alleluia, chwalcie Pana (Laudate Dominum omnes gentes, Псалом 117. (116.) у перакладзе Мікалая Рэя?)

Ён таксама з’яўляецца аўтарам наступных твораў: Dekalog mniejszy, Dekalog więtszy, Pieśń a prośba człowieka krześcijańskiego.

Акрамя таго, вядома, што ён склаў 8-галосныя Mszę, Lamentacje i pasję і шэраг іншых твораў на лацінскай мове.

Творчая спадчына

Ён памёр рана, і толькі нешматлікія з яго прац захаваліся. Па словах Шымана Старавольскага, які напісаў першую кароткую біяграфію Вацлава, «калі б бог дазволіў пражыць яму даўжэй, палякі не мелі б патрэбы зайздросціць італьянцам іх Палестрына, П'етра Лапі і Віадана».

Музычныя творы Вацлава з Шамотул былі выдадзеныя пры яго жыцця ў Кракаве, Нюрнбергу і Кёнігсбергу. Большасць з іх згублена. Захаваліся і былі перавыдадзеныя 4-галосныя матэты, 7 4-галосных песень, 4- і 6-галосныя службы. З яго паэтычных твораў захаваліся 3 лацінскіх вершы.

Сувязь з беларускай культурай

Блізка далучаўся да беларускай культуры.

Некаторыя яго мелодыі выдадзены ў Брэсце ў 1558 г., яго твор «Змяркаецца» ў свой час выконваў хор хлопчыкаў Сярэдняй спецыяльнай музычнай школы пры Беларускай кансерваторыі ў Мінску (цяпер Рэспубліканскі вучэбны комплекс гімназія-каледж пры Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі).

Літаратура

• Ливанова, Т. История западноевропейской музыки до 1789 года (Эпоха Возрождения): Учебник
• Сhybiński A., Wacław z Szamotuł. «KM», 1948, t. XXIII;
• Jachimecki Z., Wpływy włoskie w muzyce polskiej, cz 1, Kr., 1911; Opieński H., La musique polonaise, P., 1918 (приложения);
• Jachimecki Z., Muzyka polska w rozwoju historycznym, t. 1, Kr., 1948;
• Szweykowscy A. i Z., Wacław z Szamotuł — renesansowy muzyk i poeta, «Muzyka», 1964, No 1-2.