Вялікае герцагства Тасканскае
Вялікае герцагства Тасканскае (італ.: Granducato di Toscana
| Гістарычная дзяржава | |||||
| Вялікае герцагства Тасканскае | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| італ.: Granducato di Toscana лац.: Magnus Ducatus Tusciae | |||||
|
|||||
 |
|||||
|
27 жніўня 1569 — 1859
|
|||||
| Сталіца | Фларэнцыя | ||||
| Афіцыйная мова | італьянская мова | ||||
| Грашовая адзінка | Тасканская ліра[d] і Tuscan florin[d] | ||||
| Насельніцтва |
|
||||
| Форма кіравання | манархія | ||||
| Дынастыя | Медычы, Габсбургі | ||||
| Вялікі герцаг | |||||
| • 1569—1574 | Казіма I | ||||
| • 1824—1859 | Леапольд II | ||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
.svg)
Granducato di Toscana, лац.: Magnus Ducatus Tusciae) — дзяржава, якая існавала ў цэнтральнай Італіі з 1569 па 1859 год.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Узнікненне[правіць | правіць зыходнік]
Узнікла ў выніку экспансіі Фларэнтыйскага герцагства (замяніўшага ў 1532 годзе Фларэнтыйскую рэспубліку): у 1557 годзе сусед і даўні супернік Фларэнцыі Сіенская рэспубліка перайшла пад уладу герцагаў Медычы. Вялікае герцагства займала большую частку сучаснага італьянскага рэгіену Таскана за выключэннем паўночных зямель маркізата Маса, княства Карара і рэспублікі (а пазней герцагства) Лука. Сталіцай вялікага герцагства была Фларэнцыя.
Кіраўнікі[правіць | правіць зыходнік]
Першым вялікім герцагам быў Казіма I з дынастыі Медычы. Яго нашчадкі кіравалі там да стрымання дынастыі ў 1737 годзе. Тады вялікае герцагства атрымаў у спадчыну Франц Стэфан, герцаг Латарынгіі і зяць імператара Карла VI. Такім чынам у вялікім герцагстве запанавалі Габсбургі.
Анэксія[правіць | правіць зыходнік]
Вялікае герцагства распалася на перыяд з 1801 па 1815 год у выніку напалеонаўскіх войнаў. У 1801 годзе па Аранхуэсскай дамове на яго тэрыторыі было створана каралеўства Этрурыя, у 1808 яно было зроблена французскай правінцыяй. У 1809 годзе сястра Напалеона Эліза была прызначаная штатгальтэршай у Этрурыі з тытулам вялікай герцагіні Тасканскай. У 1814 годзе Таскана была вернутая вялікаму герцагу Фердынанду III.
Апошнія гады[правіць | правіць зыходнік]
Фердынанд III далучыўся да палітычнай сістэмы Аўстрыі і ў 1815 г. заключыў з ёй дамову, па якой у выпадку вайны тасканскія войскі павінны былі знаходзіцца ў распараджэнні аўстрыйскага галоўнакамандуючага. Фердынанду ΙΙI у 1824 годзе успадкаваў яго сын Леапольд II. Калі ў 1840-х гадах у Італіі ўзмацніўся нацыянальны рух і імкненне да рэформаў, урад Леапольда II першапачаткова імкнулася ісці ў узровень з наспеўшымі грамадскімі патрэбамі. Яно адхіліла прапанову Аўстрыі аб ваенным умяшанні і ў 1847 годзе абяцала ліберальныя рэформы. У тым жа годзе, пасля адрачэння ад прастола Карла II, герцага Луккі, Лукка з сваёй вобласцю была далучана да Тасканы. Наўзамен гэтага набыцця Таскана, згодна з дагаворах 1817 і 1844 гадоў, саступіла акругі Пантрэмолі герцагству Парме, а акруга Фівіццано — герцагству Мадэне. 15 лютага 1848 года Леапольд II, па прыкладу неапалітанскага караля, дараваў Таскане канстытуцыю. У гэты час у Ламбардыі ўспыхнула паўстанне супраць аўстрыйскага валадарства; тасканскі войскі таксама выступілі супраць Аўстрыі, і Леапольд II склаў з сябе тытул аўстрыйскага эрцгерцага.
У чэрвені 1848 года былі адкрыты сенат і палата дэпутатаў. Урад, на чале якога стаялі спачатку маркіз Рыдольфі, потым маркіз Капоні, аказалася не ў сілах спыніць усё больш і больш разгараўшыся рэвалюцыйны рух, правадыром якога быў Гвераці. Калі ў кастрычніку Капоні выйшаў у адстаўку, Леапольд заклікаў у склад урада прадстаўнікоў радыкалізму. Сярод міністраў былі Мантанэлі, Гвераці і Мацоні. У троннай прамовы 10 студзеня 1849 года Леапольд II абяцаў аднаўленне нацыянальнай вайны з Аўстрыяй і скліканне ў Фларэнцыі ўстаноўчага сходу для вырашэння пытання аб палітычным пераўтварэнні ўсёй Італіі.
Сам Леапольд II, аднак, быў праціўнікам сваіх новых міністраў, 21 лютага ён пакінуў Фларэнцыю і збег у крэпасць Гаэту. У Фларэнцыі было ўстаноўлена часовае ўрад трыумвірата: Мантанэлі, Мацоні і Гвераці і склікана устаноўчы сход на чале з Гвераці. У красавіку 1849 года ўмераная ліберальная партыя зладзіла ў Фларэнцыі контррэвалюцыю: Гвераці і яго прыхільнікі былі арыштаваныя, устаноўчы сход распушчаны. Фларэнтыйскі магістрат, захапіўшы ў свае рукі ўладу, запрасіў вялікага герцага вярнуцца і кіраваць краінай у духу выдадзенай ім канстытуцыі. Леапольд II прызначыў новае міністэрства з Бальдасероні. У верасні 1850 г. дзеянне канстытуцыі было прыпынена, а ў маі 1852 яна была зусім адменена. З папскай курыяй быў заключаны канкардат, у сілу якога каталіцкае духавенства атрымала неабмежаваную свабоду пераследваць ўсе праявы пратэстанцтва. Перад вайной, у 1859 годзе Леапольд II распачаў падарожжа ў Рым і Неапаль і дамовіўся з папам і каралем Фердынандам II стаць на баку Аўстрыі. Між тым, у Фларэнцыі пачаўся нацыянальны рух і Леапольд II адышоў у Аўстрыю і адрокся ад прастола на карысць свайго сына Фердынанда IV.
На тэрыторыі Тасканы, герцагстваў Мадэнскага і Пармскага ўтварылася пра-сардзінская дзяржава, якая атрымала назву Аб’яднаныя правінцыі Цэнтральнай Італіі. Часовы ўрад прапанавала сардзінскаму каралю Віктару Эмануілу II дыктатуру, той адхіліў гэтую прапанову, але пагадзіўся ўзяць Таскане на час вайны пад сваю абарону і прызначыў Банкампаньі сваім генеральным камісарам. Апошні утварыў міністэрства, з Рыказолі на чале, і склікаў савет (кансульту). Нацыянальны сход аднагалосна прагаласавала за далучэнне да Сардзінскага каралеўства. Услед за гэтым дэкрэт 22 сакавіка 1860 года абвясціў аб далучэнні Тасканы да Сардзінскага каралеўству. Вялікае герцагства Тасканскае афіцыйна спыніла свае існаванне.