Вікторыя (возера)

Вікторыя
Заход на возеры
Морфаметрыя
Вышыня над узроўнем мора	1 133 м
Даўжыня	320 км
Шырыня	275 км
Плошча	68 тыс. км²
Аб’ём	2760 км³
Даўжыня берагавой лініі	4 828 км
Найбольшая глыбіня	80 м
Сярэдняя глыбіня	40 м
Басейн
Плошча вадазбору	238 900 км²
Размяшчэнне
Размяшчэнне	Усходняя Афрыка
Краіна	Танзанія  Уганда  Кенія
Вікторыя
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вікторыя, Вікторыя-Ньянза, Укерэве (Victoria, Victoria Nyanza) — возера ва Усходняй Афрыцы, на тэрыторыі Танзаніі, Кеніі і Уганды. Адно з Вялікіх Афрыканскіх азёр. Размешчана ў тэктанічным прагіне Усходне-Афрыканскай платформы, на вышыні 1134 м. 2-е па велічыні прэснае возера свету пасля Верхняга возера і самае вялікае возера Афрыкі.

Возера Вікторыя і Вялікая рыфтавая даліна

Рост шчыльнасці насельніцтва вакол азёры Вікторыя

Ваганні вышыні ўзроўня возера

Адкрыў возера і назваў яго ў гонар каралевы Вікторыі брытанскі вандроўнік Джон Хенінг Спік у 1858 годзе.

Геаграфічнае становішча

Плошча 68 тыс. км², даўжыня 320 км, найбольшая шырыня 275 км. З’яўляецца часткай вадасховішча Вікторыя. Мноства астравоў, у тым ліку Укерэвэ, Сэсе, Укара, Мфангана, Бувума, Рубонда. Упадае шматводная рака Кагера, выцякае рака Вікторыя-Ніл. Возера суднаходнае, мясцовыя жыхары займаюцца на ім рыбалоўствам.

Паўночнае ўзбярэжжа возера перасякае экватар. Возера пры максімальнай глыбіні 80 м адносіцца да досыць глыбокіх азёраў.

У адрозненне ад глыбакаводных суседзяў, Танганьікі і Ньясы, якія ляжаць у межах сістэмы цяснін Афрыкі, возера Вікторыя запаўняе дробную ўпадзіну паміж усходнім і заходнім бакамі даліны Вялікай цясніны. Возера атрымлівае велізарную колькасць вады ад дажджоў, больш чым ад усіх сваіх прытокаў.

У наваколлях возера пражываюць 30 мільёнаў чалавек. На паўднёвых і заходніх берагах возера жыве народ хайя, які ўмеў вырошчваць каву яшчэ да прыходу еўрапейцаў. Галоўныя парты: Энтэбэ (Уганда), Мванза, Букоба (Танзанія), Кісуму (Кенія), каля паўночнага ўзбярэжжа Кампала, сталіца Уганды.

Жывёльны і раслінны свет

У яго водах водзіцца велізарная колькасць кракадзілаў, а таксама да сённяшніх дзён жыве рыба ланг, якая існавала тут 300 мільёнаў гадоў назад. Яна можа дыхаць і затрымоўваць паветра ў жабрах і ў лёгкіх. Гэта надзвычай рэдкая рыба з'яўляецца злучным звяном паміж звычайнымі рыбамі і наземнымі жывёламі.

На тэрыторыі возера знаходзяцца знакамітыя запаведнікі і Нацыянальныя паркі. Найбольш цікавы Нацыянальны парк вострава Рубонда — Rubondo Island (450 кв. км). Унікальнасць Рубонда ў тым, што тут нельга перамяшчацца на машыне (у мэтах захавання навакольнага асяроддзя). І гэта дазваляе падчас пешых шпацыраў убачыць жывёл з бліжэйшай адлегласці, чым на джыпе.

На востраве няма драпежнікаў, жывёльны і раслінны свет Рубонда надзвычай багаты і разнастайны. Спалучэнне густога леса, саваны, рэдкалесся і балот стварыла ідэальныя ўмовы для жыцця самых разнастайных жывёл. Некаторыя з якіх — унікальныя. Да прыкладу, сітатунга сустракаецца ў Танзаніі практычна толькі на востраве Рубонда. Сітатунга — гэта незвычайная антылопа, якая жыве на балотах. Яна надзвычай пацешная, асабліва цікавыя яе капыты — яны моцна падоўжаныя (10 гл) і шырока расстаўленыя, як пальмавае лісце. Акрамя таго, тут жывуць сланы, насарогі, жырафы, шаблярогія антылопы, бегемоты, кракадзілы, таўстацелы, шымпанзэ, зялёныя малпы, дзікабразы, мангусты, пітоны, якія могуць праглынуць невялікую антылопу, мамбы, кобры, гадзюкі, матылі і шматлікія птушкі: кагалы, арлы, чаплі-галіяфы, ібісы і каралеўскія зімародкі.

Экалагічнае становішча

Экалагічны стан возера знаходзіцца ў сур'ёзнай небяспецы з-за інтэнсіўнага росту колькасці мясцовага насельніцтва, суцэльнай высечкі лясоў па ўсім узбярэжжы, звышразвітай рыбнаэкспартнай індустрыі, з'яўлення і прыжыўлення экзатычных раслін і жывёл і, як следства, знікнення больш 50% мясцовай рыбы (раней толькі выглядаў акуня-пеструна налічалася каля 400), гіпертрафаванага росту багавіння і зліва неачышчаных сцёкавых вод прадпрыемстваў і каналізацыйных вод прыбярэжных паселішчаў.

З мэтай павелічэння пагалоўя рыб у воды возера быў выпушчаны нільскі акунь, што прывяло да знікнення шматлікіх відаў мясцовых рыб. Прычыненая шкода велізарная і ў значнай частцы незаменная. Традыцыйная супольная выява жыцця з яго якая прысвойвае гаспадаркай на возеры быў разбураны і пакрысе сыходзіць на нішто. Натуралісты сышліся ў меркаванні, што, калі не прыняць неадкладных дзеянняў па выратаванні возера, яно загіне.

Акрамя эўтрафізацыі і які павялічваецца зліванне сцёкавых вод за інтэнсіўнае высыханне возера адказныя таксама водныя лілеі. Гэтыя прэснаводныя расліны, адрозныя незвычайнай устойлівасцю і інтэнсіўным размнажэннем, былі завезеныя ў Афрыку ў пачатку XX стагоддзі ў якасці ўпрыгожванняў. З тых часоў яны інтэнсіўна распаўсюджваюцца. У канцы 1990-х водныя лілеі сталі чыннікам рэзкага скарачэння пагалоўя рыбы ў возеры Вікторыя, бо водныя лілеі паглынаюць з вады значную колькасць кіслароду. Акрамя таго, іх вусікі і лісце блакуюць прытокі і адтокі вод з возера, ускладняюць рыбалоўства і суднаходства. OSIENALA сочыць за распаўсюджваннем водных лілей і прымае неадкладныя меры пры павелічэнні іх колькасці.

У сувязі з падзеннем узроўня вады ў возеры Вікторыя, у пачатку 2006 гады прадстаўнік «Арганізацыі па памяншэнні наступстваў стыхійных бедстваў пры ААН» (UN’s International Strategy for Disaster Reduction) паведаміў, што ўгандыйская гідраэлектрастанцыя спажывае больш вады з возера, чым гэта прадугледжана міжнароднай дамовай, падпісанай 50 гадоў назад.

Арганізацыі па абароне возера

Партнёрскай арганізацыяй «Жывых азёр» на возеры Вікторыя з'яўляецца OSIENALA (Таварыства сяброў возера Вікторыя), некамерцыйная грамадская арганізацыя, якая зарэгістраваная ў Кеніі, аднак актыўная таксама ў Танзаніі і Угандзе. 150 яе сяброў складаюць рыбакі, сяляне, лютвы, кружкі натуралістаў, абшчыны, няўрадавыя арганізацыі і навуковыя інстытуты рэгіёна.

У цяперашні час OSIENALA займаецца дужаннем з беднатой 4 мільёнаў першабытнікаў Кеніі і імкнуцца ўмацаваць патэнцыял суседскіх і радавых абшчын з тым, каб арганізаваць іх дзейнасць на самакантроль і самаабарону навакольнага асяроддзя ў іх рэгіёне. У цяперашні час заснаваны «атожылак» Таварыствы сяброў возера Вікторыя — міжнародная арганізацыя ECOVIC — Арганізацыя ўсходнеафрыканскіх абшчын па менеджменце рэсурсаў возера Вікторыя.

Гл. таксама

• Рака Мара
• Мумбаізм

Літаратура

• Виктория, Виктория-Ньянза, Укереве // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)