Закон Мозлі

Закон Мозлі — закон, які злучае частату спектральных ліній характарыстычных рэнтгенаўскага выпраменьвання атама хімічнага элемента з яго парадкавым нумарам. Эксперыментальна усталяваны англійскім фізікам Генры Мозлі ў 1913 годзе.

Фармулёўка закона Мозлі

Згодна з законам Мозлі, корань квадратны з частоты $\nu$ спектральнай лініі характарыстычнага выпраменьвання элемента ёсць лінейная функцыя яго парадкавага нумара $Z$: ${\sqrt {\frac {\nu }{R}}}={\frac {Z-S_{n}}{n}}$

дзе $R$ — пастаянная Рыдберга, $S_{n}$ — пастаянная экранавання, $n$ — галоўны квантавы лік. На дыяграме Мозлі залежнасць ад $Z$ прадстаўляе сабой шэраг прамых (К-, L-, М- і г. д. серыі, якія адпавядаюць значэнням n = 1, 2, 3,…).

Закон Мозлі з’явіўся неабвержным доказам правільнасці размяшчэння элементаў у перыядычнай сістэме элементаў Д. І. Мендзялеева і садзейнічаў высвятленню фізічнага сэнсу $Z$.

У адпаведнасці з законам Мозлі, рэнтгенаўскія характарыстычная спектры не выяўляюць перыядычных заканамернасцей, уласцівых аптычным спектрах. Гэта паказвае на тое, што праяўляюцца ў характарыстычных рэнтгенаўскіх спектрах ўнутраныя электронныя абалонкі атамаў ўсіх элементаў маюць аналагічную будову.

Пазнейшыя эксперыменты выявілі некаторыя адхіленні ад лінейнай залежнасці для пераходных груп элементаў, звязаныя са змяненнем парадку запаўнення знешніх электронных абалонак, а таксама для цяжкіх атамаў, якія з’яўляюцца ў выніку рэлятывісцкіх эфектаў (умоўна тлумачыць тым, што хуткасці ўнутраных электронаў параўнальныя з хуткасцю святла).

У залежнасці ад шэрагу фактараў — ад колькасці нуклонаў ў ядры атама (ізатапічны зрух), стану знешніх электронных абалонак (хімічны зрух) і інш. — становішча спектральных ліній на дыяграме Мозлі можа некалькі змяняцца. Вывучэнне гэтых зрухаў дазваляе атрымліваць дэталёвыя звесткі аб атаме.

Літаратура

• Мозлі закон // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугаджары / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 10. — 544 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0169-9 (т. 10). — С. 513.