Кольскі паўвостраў

Кольскі паўвостраў
Возера Імандра
68° пн. ш. 36° у. д.
Акваторыя	Белае мора
Плошча	каля 100000 км²
Краіна	Расія
Кольскі паўвостраў
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ко́льскі паўвостраў — паўвостраў на паўночным захадзе Еўрапейскай часткі Расіі, у Мурманскай вобласці. Абмываецца Баранцавым і Белым морамі. Плошча каля 100 тыс. км².

Гісторыя

Фрагмент карты «Tabula Russie» 1614

год

Да пачатку XX стагоддзя Мурманам звалі толькі паўночнае ўзбярэжжа паўвострава — ад мыса Святога Носа да нарвежскай мяжы, але ў далейшым гэта паняцце пашырэла, і цяпер пад ім маецца на ўвазе ўвесь Кольскі паўвостраў. Паўднёвае ўзбярэжжа паўвострава гістарычна падзяляюць на Церскі і Кандалакшскі берагі.

Геалогія і рэльеф

Кольскі паўвостраў з’яўляецца паўночна-ўсходняй ускраінай Балтыйскага шчыта і складзены пераважна крышталічнымі пародамі дакембрыю і ніжняга палеазою.

Панарама Кольскага паўвострава каля Мурманска

Берагавая лінія слабапарэзаная. Паўночны бераг стромкі і высокі, паўднёвы — нізінны, спадзісты. У заходняй частцы горныя масівы: Хібіны (гара Часначор — 1191 м) і Лаўазёрскія тундры (1120 м). Усходняя частка больш плоская, раўніннасць парушаецца водападзельнай градой Кейвы.

Клімат

Клімат паўвострава разнастайны. На поўначы, якая саграваецца цёплай плынню, ён субарктычны марскі. Да цэнтра паўвострава кантынентальнасць нарастае — тут клімат умерана-халодны. Сярэднія тэмпературы студзеня-лютага ад мінус 8—11 °C на поўначы паўвострава да мінус 13—15 °C у цэнтры; ліпеня, адпаведна, ад плюс 8—11 °C да плюс 12—14 °C. Снег лажыцца ў кастрычніку і цалкам сыходзіць да сярэдзіны мая (у горных раёнах напачатку чэрвеня).

Гідралогія

Па Кольскім паўвостраве працякае шмат рэк: Паной (самая доўгая рака на паўвостраве), Тулома (самая паўнаводная рака паўвострава), Варзуга, Кола, Ёканга, Церыберка, Варонняя, Умба і інш. Паўвостраў багаты азёрамі, самыя буйныя — Імандра, Умбозера, Лавозера.

Умбвозера

Расліннасць

На поўначы — тундравая расліннасць, паўднёвей лесатундра і тайга.

Жывёльны свет

Вадаёмы багатыя рыбай: сёмга і палія, сіг, стронга, харыус, шчупак і інш. У морах, якія абмываюць паўвостраў, у багацці траска, камбала, палтус, мойва, селядзец, краб, марская капуста.

Карысныя выкапні

Радовішчы апатыта-нефелінавых руд (Хібіны), жалеза, нікеля, плацінавых металаў, рэдказямельных металаў, будаўнічых і ювелірна-вырабных камянёў. Хібінскія апатыта-нефелінавыя радовішчы ўнікальная па запасах і якасці база фасфатнай сыравіны. Здабыча вядзецца адкрытым і падземным спосабамі.

Навуковыя даследаванні

У 1970 годзе тут была закладзена Кольская звышглыбокая свідравіна. У 1994 годзе яе глыбіня склала рэкордныя 12 262 метры.

Ваеннае карыстанне

На паўвостраве размешчана мноства баз Паўночнага флоту.

У заліве Андрэева напачатку 1980-х гадоў было створана сховішча для слаба-радыёактыўных адыходаў, папярэдне разлічанае на 5 гадоў. У 2007 годзе там захоўваліся каля 20 тысяч адпрацаваных паліўных стрыжняў з атамных падводных лодак і ледаколаў.

Нарвегія, ужо выдаткаваўшы каля 12,5 мільёнаў долараў на іх захаванне, патрабуе грунтоўны рамонт змешчаных у дрэнным стане сховішчаў і ператранспартыроўку адыходаў у новыя доўгачасовыя сховішчы.

Гл. таксама

• Паўвостраў Рыбацкі
• Паўвостраў Сярэдні

Літаратура

• Кольскі паўвостраў // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8).

Спасылкі

• Карты Кольскага паўвострава (руск.)
• Казачны Мурман (руск.)
• Мінералы Кольскага паўвострава(недаступная спасылка) (руск.)