Пётр Ільіч Лізюкоў

Пётр Ільіч Лізюкоў
Пётр Ільіч Лізюкоў
Дата нараджэння	2 лютага 1909
Месца нараджэння	Гомель, Гомельскі павет, Магілёўская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	30 студзеня 1945 (35 гадоў)
Месца смерці	Pribrezhniy (Kaliningrad)[d], Moskovsky Administrative District[d], Кёнігсберг;
Месца пахавання	Ushakovo, Kaliningrad Oblast[d];
Альма-матар	Санкт-Пецярбургскае вышэйшае артылерыйскае каманднае вучылішча[d] (1931);
Грамадзянства	СССР;
Прыналежнасць	СССР
Род войскаў	артылерыя
Гады службы	1929—1945
Званне	Палкоўнік
Камандаваў	артылерыйскі дывізіён, знішчальна-супрацьтанкавы артылерыйскі полк, знішчальна-супрацьтанкавая артылерыйская брыгада
Бітвы/войны	Вялікая Айчынная вайна
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Пётр Ільіч Лізюкоў (руск.: Пётр Ильич Лизюков, 1909, Гомель, Расійская імперыя — 1945, Усходняя Прусія) — савецкі военачальнік, Герой Савецкага Саюза (1945), палкоўнік.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Пётр Ільіч Лізюкоў нарадзіўся ў 1909 годзе ў горадзе Гомелі ў сям’і сельскага настаўніка. Працаваў на Гомельскім радыёзаводзе. Родны брат Героя Савецкага Саюза Аляксандра Ільіча Лізюкова і камандзіра партызанскага атрада Яўгена Ільіча Лізюкова.

У міжваенны перыяд[правіць | правіць зыходнік]

У Чырвонай Арміі з 1929 года. У 1931 годзе скончыў 1-ю Ленінградскую артылерыйскую школу.

У 1931—1936 камандаваў узводам у 37-м артылерыйскім палку, які размяшчаўся ў горадзе Клінцы Бранскай вобласці.

У 1936—1939 — камандзір батарэі, горад Курск.

Абіраўся дэпутатам Ленінскага раённага Савета горада Курска.

У 1940—1941 — камандзір артылерыйскага дывізіёна.

У гады Вялікай Айчыннай вайны[правіць | правіць зыходнік]

22 чэрвеня 1941 года артылерыйскі полк, у якім служыў П. І. Лізюкоў, прыняў бой на рацэ Заходні Буг ля горада Сокаль. Пасля гібелі камандзіра палка начальнік штаба П. І. Лізюкоў прыняў камандаванне на сябе. Полк з баямі адступаў да Кіева. 17 ліпеня 1941 года прымаў удзел у контрнаступленне Чырвонай арміі на Дняпры, пасля чаго каля месяца яго частка выходзіла з акружэння.

У пачатку 1942 года маёр П. І. Лізюкоў прызначаны на пасаду камандзіра 651-га артылерыйскага палка 69-й лёгкаартылерыйскай брыгады, якая ваявала на Паўднёва-Заходнім фронце.

Удзельнік Сталінградскай бітвы.

Кіраваў фарміраваннем, а затым навучаннем 46-й знішчальна-супрацьтанкавай брыгады. У якасці камандзіра гэтай брыгады 1 мая 1944 года накіроўваецца на Ленінградскі фронт.

У чэрвені 1944 года брыгада ўдзельнічае ў вызваленні горада Выбарг.

У канцы лета — пачатку восені пасля заканчэння баявых дзеянняў з Фінляндыяй брыгада пад камандаваннем П. І. Лізюкова ў верасні-кастрычніку 1944 года ўдзельнічае ў вызваленні гарадоў Талін і Рыга.

46-я знішчальна-супрацьтанкавая артылерыйская брыгада ў складзе 11-й гвардзейскай арміі (3-ці Беларускі фронт) 29 студзеня 1945 года выйшла да заліва Фрышэс-Хаф (у цяперашні час Калінінградскі заліў), чым перарвала сувязь па сушы з усходне-прускай групоўкай.

30 студзеня 1945 года ў ваколіцах Хайдэ-Вальдбург (у цяперашні час пасёлак Прыбярэжны ў межах горада Калінінград) артылерыйская брыгада пад камандаваннем П. І. Лізюкова стрымлівала наступленне праціўніка. Спыняючы адступленне частак, ён арганізаваў абарону, сам лёг за буйнакаліберны кулямёт і адкрыў агонь па праціўніку. У гэтым баі палкоўнік П. І. Лізюкоў загінуў.

Абставіны гібелі[правіць | правіць зыходнік]

Для таго каб спыніць нямецкія танкі, у спешным парадку на дарогу Хайдэ-Вальдбург — Зеепотэн на паўднёвы ўсход ад маёнтка Вальдбург быў накіраваны апошні артылерыйскі рэзерв 11-й гвардзейскай арміі — 46-я знішчальна-супрацьтанкавая брыгада палкоўніка Пятра Ільіча Лізюкова, якая ў параўнанні з іншымі падраздзяленнямі была здольная папоўніць страты 26-й гвардзейскай стралковай дывізіі, што апынулася пад ударам.

30 студзеня 1945 года надвор’е ў ваколіцах Хайдэ-Вальдбурга (у цяперашні час пасёлак Прыбярэжны ў межах горада Калінінград) заставалася вельмі дрэнным, працягваўся моцны снежны буран. Каб паспець выйсці да ідучых на прарыў танкаў, байцам брыгады даводзілася літаральна цягнуць гарматы на руках, пераадольваючы гурбы. З нямецкага боку на гэтым накірунку ішло больш за 40 цяжкіх танкаў (Pz. V «Пантэра» і Pz. VI «Тыгр») са складу батальёнаў маёра Поля і маёра Бакі, якія ўваходзілі ў склад танкавага палка дывізіі «Вялікая Германія» (руск.) (бел. (палкоўнік Бруна Каль), а таксама штурмавыя гарматы (руск.) (бел..

Савецкія артылерысты, з ходу заняўшы пазіцыі амаль на голай мясцовасці, падбілі адразу некалькі танкаў і самаходак праціўніка. Машыны спыніліся і, перагрупаваўшыся, зноў пайшлі ў наступ. Лізюкоў загадаў падпускаць іх бліжэй і расстрэльваць з блізкіх дыстанцый. Канцэнтраваны агонь танкавых гармат і самаходак наносіў брыгадзе (якая, хутчэй за ўсё, нават не паспела вырыць капанірчыкі для гармат) вялікія страты. У прыватнасці, у дзвюх батарэях былі забітыя ўсе афіцэры. Бязлітасны бой працягваўся да самага вечара 30 студзеня. Падпаленыя нямецкія танкі, самаходкі і бронетранспарцёры, нібы велізарныя паходні, гарэлі, асвятляючы ўсю акругу і дапамагаючы цэліцца артылерыстам. Прарвацца на гэтым участку ім не ўдавалася^[1].

Тым не менш, нямецкія танкавыя атакі працягваліся. Бой на гэтым кірунку ўступіў у крытычную фазу. Знаходзячыся ў размяшчэнні штаба 26-й гвардзейскай стралковай дывізіі і ўбачыўшы пехацінцаў, якія адыходзілі з боку Хонігбаўма, П. І. Лізюкоў з аўтаматам у руках кінуўся насустрач байцам, спыніў іх і, арганізаваўшы абарону, сам лёг за кулямёт, адкрыўшы агонь па надыходзячай пяхоце ворага. Свайго шафёра і ад’ютанта на камандзірскім легкавым аўтамабілі камбрыг адправіў у тыл да іншых палкоў брыгады. Улічваючы вялікія страты ў афіцэрскім саставе брыгады (Лізюкоў знаходзіўся ў адной з батарэй 1309-га іптап), камбрыг, замест таго, каб вярнуцца на камандны пункт, устаў да адной з гармат, дзе быў забіты камандзір разліку. Разам з наводчыкам радавым С. Г. Каценка і камсоргам 1309-га іптап ст. лейтэнантам С. Петрапаўлаўскім ён пачаў весці агонь па танках. Гармаце Лізюкова ўдалося падбіць яшчэ адзін танк. Час ад часу камбрыг клаўся за кулямёт і спрабаваў адсекчы пяхоту праціўніка. Але, нягледзячы на агонь брыгады, нямецкая тэхніка паступова падыходзіла да агнявых пазіцый артылерыстаў. У выніку адзін з танкаў здолеў прарвацца да агнявых пазіцый і з блізкай дыстанцыі расстраляць гармату, каля якой знаходзіўся камбрыг.

Нямецкая тэхніка фактычна прарвала абарону 1309-га палка. Тым не менш, свабодна прайсці на гэтым кірунку не ўдавалася з-за адчайнага супраціўлення артылерыстаў. Танкавы полк «Вялікая Германія» на напрамку 1309-га іптап страціў не менш за 15 танкаў і самаходак (Pz. IV, Pz. V «Пантэра», StuG III), з ліку якіх было тры «Тыгры» і тры самаходкі-знішчальнікі танкаў «Jagdpanzer IV».

Толькі ў баі з двума артпалкамі 46-й брыгады П. І. Лізюкова і артылерыстамі 26-й дывізіі нямецкія танкавыя батальёны страцілі каля 30 машын (з іх беззваротна — некалькі Pz. VI «Тыгр»), гэта значыць, амаль трэць усяго танкавага палка «Вялікая Германія». Вынік гэтага дня быў не менш цяжкім для савецкіх войскаў. Немцы здолелі аднавіць сувязь з Кёнігсбергам, а савецкім часткам у ноч на 31 студзеня давялося канчаткова адступіць да Зеепотэна — на пазіцыі, якія яны займалі яшчэ раніцай 29 студзеня. 26-я гвардзейская стралковая дывізія страціла за адзін дзень забітымі, прапаўшымі без вестак і параненымі больш за 800 чалавек, а тыя байцы дывізіі, якія трапілі ў акружэнне, яшчэ на працягу сутак спрабавалі выйсці да лініі фронту. У выніку дывізію цалкам вывелі ў другі эшалон. З улікам страт вячэрніх і начных баёў 36-ы гвардзейскі корпус за дзень страціў больш за 1 тыс. чалавек.

Пазней камандзіру 46-й знішчальна-супрацьтанкавай брыгады палкоўніку Пятру Ільічу Лізюкову ўказам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 19 красавіка 1945 года «за выключна ўмелае кіраванне часткамі брыгады, асабістую адвагу і геройства, у выніку чаго праціўніку нанесеныя вялікія страты», было пасмяротна прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.

Узнагароды[правіць | правіць зыходнік]

Медаль «Залатая Зорка» Героя Савецкага Саюза (19 красавіка 1945 г., пасмяротна);
ордэн Леніна (19 красавіка 1945 г., пасмяротна);
два ордэны Чырвонага Сцяга (6 лістапада 1942 г., ??);
ордэн Кутузава II ступені;
ордэн Айчыннай вайны I ступені (22 жніўня 1943 г.);
ордэн Чырвонай Зоркі;
ордэн «Знак Пашаны».

Памяць[правіць | правіць зыходнік]

Пахаваны ў пасёлку Ушакова Гур’еўскага раёна Калінінградскай вобласці^[2].
У Гомелі імем братоў Лізюковых названая вуліца.
У беларуска-славянскай гімназіі № 36 (Гомель, вул. Братоў Лізюковых, 16) адкрыты музей братоў Лізюковых; на будынку гімназіі ўсталявана мемарыяльная дошка^[3].
У гонар П. І. Лізюкова названы рыбалавецкі траўлер Калінінградскай рыбалоўнай флатыліі.
Імя Пятра Ільіча Лізюкова было навечна занесена ў спісы часткі.
У 2019 годзе ў Гомелі на плошчы Перамогі ўсталяваны памятны знак у гонар братоў Лізюковых^[4]^[5].

Зноскі

↑ Беспалов В. А. Бои южнее Кёнигсберга в районе пос. Хайде-Вальдбург — поместье Вальдбург в период с 29 января по 7 апреля 1945 года.
↑ Ушаково пос. Архівавана 15 ліпеня 2014.
↑ Жилин В. А. Герои-танкисты 1941—1942 гг. М.: Эксмо, Яуза. С. 576 (Герой Советского Союза). — 5000 экз.
↑ Исторический момент. В Гомеле установили памятный знак братьям Лизюковым.
↑ В Гомеле торжественно открыли памятник братьям Лизюковым Архівавана 3 ліпеня 2019.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Гомель. Энциклопедический справочник. — 1-е издание. — Минск: Белорусская Советская Энциклопедия, 1991. — С. 286-287. — 527 с. — 15 000 экз.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Пётр Ільіч Лізюкоў на сайце «Героі краіны»

[1] Беспалов В. А. Бои южнее Кёнигсберга в районе пос. Хайде-Вальдбург — поместье Вальдбург в период с 29 января по 7 апреля 1945 года.

[2] Ушаково пос. Архівавана 15 ліпеня 2014.

[3] Жилин В. А. Герои-танкисты 1941—1942 гг. М.: Эксмо, Яуза. С. 576 (Герой Советского Союза). — 5000 экз.

[4] Исторический момент. В Гомеле установили памятный знак братьям Лизюковым.

[5] В Гомеле торжественно открыли памятник братьям Лизюковым Архівавана 3 ліпеня 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]