Гульнявы картрыдж

Картрыдж для «Panasonic SW-M004».

Гульнявы́ ка́ртрыдж — электронная прылада на аснове мікрасхем ПЗП, прызначанае для захоўвання зменнай гульнявой праграмы ў гульнявых кансолях, гульнявых аўтаматах і шэрагу бытавых камп’ютараў. Назва паходзіць ад ангельскага слова cartridge (патрон), у беларускай мове таксама дастасавальна назва «касета». У англійскай мове выкарыстоўваюцца ў дадатак скарачэнне «cart» і назва «game pack» (а таксама «Game Pak», гандлёвая марка, якая выкарыстоўвалася фірмай «Nintendo»).

Картрыджы сталі прымяняцца ў гульнявых сістэмах у канцы 1970-х гадоў. Найбольш ранняй сістэмай са зменнымі гульнямі, якая выкарыстоўвае ідэю картрыджаў, прынята лічыць гульнявую сістэму «Magnavox Odyssey» (1972 год). Аднак яе гульнявыя карты не ўтрымоўвалі актыўнай электронікі, яны толькі камутавалі часткі ўнутранай схемы кансолі, што не дазваляла захоўваць на іх адвольную гульнявую праграму - набор магчымых гульняў вызначаўся толькі электронікай самой кансолі. Першай гульнявой кансоллю з сапраўднымі картрыджамі, якія змяшчаюць гульнявую праграму, з’яўляецца «Fairchild Channel F» (1976). Затым усе гульнявыя прыстаўкі да сярэдзіны 1990-x гадоў выкарыстоўвалі картрыджы. Потым большасць (пазней усе) хатніх гульнявых кансоляў сталі выкарыстоўваць у якасці зменнага носьбіта дадзеных CD-ROM (які ў падобных мэтах пачаў ужывацца з канца 1980-х гадоў). Аднак з-за іх малых габарытаў і вагі, а таксама адсутнасці рухомых частак, картрыджы да гэтага часу працягваюць прымяняцца ў кішэнных гульнявых кансолях, напрыклад, у «Nintendo DS», «Nintendo 3DS», «PlayStation Vita» і «Nintendo Switch».

У бытавых (хатніх) камп’ютарах картрыджы ўжываліся на працягу 1980-х гадоў, да таго, як атрымалі шырокае распаўсюджванне прывады гнуткіх дыскаў (дыскаводы), а затым і аптычных дыскаў. Апроч гульняў на іх выпускалася часта выкарыстоўванае ПЗ, такое як інтэрпрэтатары розных моў праграмавання.