Размовы:Дунай
§4. ПАЛАЖЭНЬНЕ НІЖНЯЙ МІСІІ ЯЎРОПЫ . КАРТА IX
Усходні напрамак цячэньня Істра (уводзіны да назвы Істр)
У матэматыцы домыслаў не бывае.
Заўвага. Сучасныя населеныя кропкі ўзяты з Google, іх каардынаты – зь Вікіпедыі.
Уводзіны.
Для разьлікаў спатрэбяцца:
►Аксіёма: Днестр-гэта Ціра
►Выснова 1(базавая): сучасная паралель 48°30′ супадае з паралельлю 48°30′ у працы Пталямея. Абазначым яе праз 48°30′.
►Выснова 2(базавая): мерыдыян 28°Грынвіч супадае з мерыдыянам 53° у працы Пталямея. Абазначым яго праз 28°(53°).
Адлік мерыдыянаў будзем весьці ад мерыдыяна 28°(53°):
53°Ptol =28°Грынвіч (базавы мерыдыян):
54°Ptol =29°Грынвіч
55°Ptol =30°Грынвіч
56°Ptol =31°Грынвіч
57°Ptol =32°Грынвіч
58°Ptol =33°Грынвіч
59°Ptol =34°Грынвіч
60°Ptol =35°Грынвіч....і паглядзім, што атрымаецца. – §1. Сістэма каардынат Пталямея.
4.1. Усходні напрамак цячэньня Дуная. Вытрымка 1: "Ніжэй горада Чэрнавода р. Дунай цячэ ў паўночным кірунку,а ў месцы ўпадзеньня ракі Серат/Сярэт (155 км)плаўна паварочвае на ўсход, захоўваючы ў асноўным гэты кірунак да ўпадзеньня ў Чорнае мора."- Дунай //Энцыклапедычны слоўнік Бракхаўза і Эўхрона: у 86 т. (82 т . і 4 доп.). - СПб., 1890-1907. Вытрымка 2:„Верхняй мяжой прыдэльтавага ўчастка Дуная лічыцца вусьце р. Прут, што знаходзіцца ў 170 км ад вусьцевага створа рукава Прорва, ад якога ідзе адлік кіламетражу па Кілійскім рукаве і ніжняму Дунаю.- ↑ Басейн р. Дунай/ Дзяржаўнае агенцтва водных рэсурсаў Украіны. Напрамак ўчастка Дуная ад г. Галац (вусьце Сірэта) да Чорнага мора (вусьце рукава Прорва), ад якога ідзе адлік кіламетражу па Кілійскім рукаве і ніжняму Дунаю, вызначаюць (схематычна) апорныя кропкі: /Дунай/ вусьце Сірэта (Галац ) 28°01′26″ (53°01′26″) д. 45°24′09″(45°24′) ш. → 28° (53° ) — 45°25′ /Дунай/ Галац, паварот Дуная 28°02'33" (53°02'33") д. 45°25'24"(45°25') ш. → 28° (53° ) — 45°25′ /Дунай/ вусьце Прута (Гюргулешці*) 28°12′26″ (53°12′26″) д. 45°28′08″(45°28′) ш. → 28°13′(53°15′) — 45°30′ /Дунай/ Гюргулешці 28°12′00″ (53°12′00″) д. 45°29′00″(45°29′) ш. → 28°12′(28°10′) — 45°30′ /Дунай/ Рэні 28°17′ (53°15′ ) д. 45°27′ (45°27′) ш. → 28°17′(53°15′) — 45°27′ /Дунай/ Кілія 29°14′16″ (54°14′16″) д. 45°28′03″(45°28′) ш. → 29°14′(54°15′) — 45°30′ /Дунай/ Стара Кілія* 29°17′23″ (54°17′23″) д. 45°25′19″(45°25′) ш. → 29°17′(54°15′) — 45°25′ /Дунай/ Вілкава-Воўкава* 29°35′37″ (54°35′37″) д. 45°23′57″(45°24′) ш. → 29°36′(54°35′) — 45°25′ /Чрн. мора/ рукаў Прорва, вусьце 29°43′48″ (54°43′48″) д. 45°28′30″(45°29′) ш. → 29°44′(54°45′) — 45°30′ * Вілкава (па-ўкраінску: Вилкове); ад польскага Wilk (вілк)-"воўк". * Гюргулешці; па-малд.: Giurgiuleşti ,па-расейску: Джурджулешты, па-украінску: Джурджулешти * Стара Кілія, Кілія-Веке (рум. Chilia Veche) У каардынатах Пталямея ўсходні напрамак схематычна выглядае так: /Дунай/ вусьце Сірэта 28°01′ (53° ) — 45°25′ /Дунай пачынае плаўна паварочваць на ўсход/ /Дунай/ Галац 28°02′ (53° ) — 45°25′ /Дунай/ вусьце Прута 28°13′ (53°15′) — 45°30′ /Дунай павярнуў на ўсход, верхняя мяжа прыдэльтавага ўчастка Д./ /Дунай/ Гюргулешці 28°12′ (53°10′) — 45°30′ /Дунай/ Рэні 28°17′ (53°15′) — 45°30′ /Д. цячэ на ўсход, захоўв. ў асноўн. гэты кірунак да ўпадзеньня ў Чрн. мора/ /Дунай/ Кілія 29°16′ (54°15′) —45°30′, /Д. цячэ на ўсход, захоўв. ў асноўн. гэты кірунак да ўпадзеньня ў Чрн. мора/ /Дунай/ Воўкава 29°36′ (54°35′) — 45°25′ /вяршыня Кілійскай. дэльты/ /Чрн. мора/ рукаў Прорва, вусьце 29°44′(54°45′) — 45°30′ /нулявы кіламетр, Дунай упадае ў мора/ Ад вусьця Сірэта да вусьця Прута праз Галац „ідзе плаўны паварот на ўсход“. Ад вусьця Прута праз Рэні і Кілію Дунай цячэ „на ўсход, захоўваючы ў асноўным гэты кірунак да ўпадзення ў Чорнае мора“ праз гірла Прорва. Усходні напрамак цячэньня Дуная – гэта паралель вусьця Прута 45°30′(Рэні 45°27′, Кіліі 45°28′, якія пры акругленьні даюць паралель 45°30′) і паралель 45°30′ вусьця Прорвы. => паралель 45°30 – паралель ўсходняга напрамку цячэньня Дуная ад вусьця Прута да вусьця Прорвы (нулявы кіламетр).
4.2. Усходні напрамак цячэньня Істра. Пталямей пра вусьці Істра: 2. Затым вусьці Істра ідуць у такім парадку: першы падзел на вусьці каля горада Новіадун 234 пад 54°50 — 46°30; затым самы паўднёвы рукаў абцякае востраў, названы Пеўкай 235, які знаходзіцца пад 55°20 — 46°30; і ўпадае ў Понт гэтак званым Сьвятым вусьцем, або Пеўкай 236, які знаходзіцца пад 56° — 46°15. Самы паўночны рукаў падзяляецца пад 55° — 46°45; і паўночны рукаў, які ўтварыўся ад гэтага падзелу, у сваю чаргу, падзяляецца пад 55°30 — 47°. Затым паўднёвая пратока, якая ўтварылася ад гэтага падзелу, знікае недалёка ад ўпадзеньня ў Понт, а паўночная ўтварае возера, званае Ціаголай 237, і якое ляжыць пад 55°40 — 47°15, а затым ўпадае ў Понт вусьцем, якое таксама называюць Ціаголай або Пустым 238 і якое ляжыць пад 56°15 — 47°. Паўднёвая пратока, якая ўтварылася ад другога падзелу, у сваю чаргу, дзеліцца напапалам пад 55°20 — 46°45, і паўночны рукаў, які выйшаў ад гэтага падзелу, ўпадае ў Понт гэтак званым Паўночным вусьцем, якое ляжыць пад 56°20— 46°45, а паўднёвы зноў падзяляецца пад 55°40 — 46°30; і паўднёвая пратока, якая ўтварылася ад гэтага падзелу, ўпадае ў Понт гэтак званым Наракійскім вусьцем, якое знаходзіцца пад 56°10 — 46°20 А паўночнае зноў дзеліцца пад 56° — 46°40, і паўночная пратока, якая ўтварылася ад гэтага новага падзелу, ўпадае вусьцем Псеўдастомам, які ляжыць пад 56°15 —46°30, а паўднёвы ўпадае вусьцем, якое называецца Прыгажэйшым239 і ляжыць пад 56°15 —46°30. - Пталямей. Кап. 10, ПАЛАЖЭНЬНЕ Ніжняй Місіі ЯЎРОПЫ. КАРТА IX> З гэтага тэксту атрымліваецца наступны малюнак: горад Дзінагеція 233 53° — 46°40 /паварот Істра/ горад Новіадун 234 54°50 — 46°30 /першы падзел Істра на вусьці/ Вусьці Істра: 6. вусьце Ціагола або Пустое 56°15 — 47° /самае паўночнае/ 5. Паўночнае вусьце 56°20 — 46°45 /таксама паўночнае, але не самае/ 4. Псеўдастома 56°15 — 46°30 3. вусьце Прыгожае 239 56°15 — 46°30 2. Наракійскае вусьце 56°10 — 46°20 1. Сьвятае вусьце, або Пеўка 236 56° — 46°15 /паўдзённае/. Самым ідэальным варыянтам для ўсходняга напрамку цячэньня Істра будзе напрамак ад Новіадуна (54°50 — 46°30) да вусьцяў Прыгожае 239 з Псеўдастома (56°15 — 46°30). Яны задаюць паралель 46°30. Усходні напрамак цячэньня Істра можна атрымаць і іншым спосабам - простым падлікам паралелей, якія больш (часьцей) сустракаюцца ў тэксьце. Найчасьцей сустракаецца паралель 46°30 - 5 разоў(у гэтай версіі). Што яшчэ патрэбна? ⇒Паралель 46°30 – паралель ўсходняга напрамку цячэньня Істра ад горада Новіадун 54°50—46°30 да вусьця Псеўдастома і Прыгожага 56°15—46°30.
4.3. Выснова (усходняе дунайскае цячэньне). Усходні напрамак цячэньня Дуная ў яго дэльце да Чорнага мора ў Пталямея зрушаны на 1° на поўнач - з паралелі 45°30 на паралель 46°30, дзе: паралель 45°30′ задае ўсходні напрамак цячэньня Дуная ад вусьця Прута (верхняй мяжой прыдэльтавага ўчастка Дуная) да вусьця Прорвы (Чорнае мора), ад якога ідзе адлік кіламетражу па Кілійскім рукаве і ніжняму Дунаю: /Дунай/ вусьце Прута 28°13′(53°10′)—45°30′ /верхняя мяжа прыдэльтавага ўчастка Дуная/ /Дунай /вусьце Прорвы 29°44′(54°45′)—45°30′ /нулявы кіламетр/; паралель 46°30′ задае ўсходні напрамак цячэньня Істра: /Істр/ горад Новіадун* 54°50 — 46°30 /першы падзел на вусьці Істра/ /Істр/ вусьце Псеўдастомы і Прыгожага 56°15 — 46°30 /вусьце Істра ў Понце /
*4.4. Новіадуны. Пталямей называе два Новіадуны: Новіадун 54°40 — 46°30 /гарад побач з Данубіем (Οppida sunt eaque propter Danubium flumen)/ Новіадун 234 54°50 — 46°30 /першы падзел Істра на вусьці (cuiusque ad Dinogetiam urbem inflexionem)/ Кандыдатуры на Новіадун таксама дзьве: Воўкава 29°35′37″(54°35′37″) д. 45°23′57″(45°24′) ш. → 29°36′(54°40′) — 45°25′ /вяршыня Кілійскай дэльты / Ту́лча 28°48′00″(53°48′00″) д. 45°11′24″(45°11′) ш. → 28°48′(53°50′) — 45°10′ /вяршыня Старастамбульскага і Сьвятога Георгія рукавоў/ Калі Вілкова-Воўкава падняць на 1° на поўнач, ён супадзе з першым Новіадунам: Воўкава 29°36′(54°40′) — 45°25′+1° → 29°36′(54°40′) — 46°25′ /гарад побач з Данубіем, вяршыня Кілійскай. дэльты / Тульча, зрушаная на 1°20′ на поўнач і на 1° на ўсход, памесьціцца амаль радам з Воўкавым (абое, дарэчы, зьяўляюцца вяршынямі ў дэльце Дуная, так што дзьве вяршыні апынуцца радам): Ту́лча 28°48′(53°50′+1° — 45°10′+1°20′ → 54°50 — 46°30 /вяршыня Старастамбульскага і Сьвятога Георгія рукавоў/ Забягаючы наперад (абгрунтаваньне такога пераносу Тульчы): няма ў Пталямея ні Сулінскага, ні Сьвятога Георгія рукавоў. Сьвятым, самым паўднёвым, у яго называецца Вялікі(ён жа Старастамбульскі, ён жа Дунайскі)рукаў. Так што, Сьвятым вусьцем Істра ў Пталямея названа вусьце Дуная. Ну, і ў Пталямея мы знойдзем у той ці іншай ступені тры П. Бугі: сам П. Буг; П. Буг, падняты на 1° на поўнач разам з усходнім цячэньнем Дуная; П. Буг падняты на 2° на поўнач разам з берагавой лініяй, гэты, апошні, амаль супадзе з Прыпяцьцю (Пінск у Пталямея таксама ёсьць, яго ня так і цяжка адшукаць). А цяпер пра назву Істр...
Тэксты на расейскай мове, зь якіх выконваўся пераклад на беларускую мову:
/1.…Поворот Истра у города Диногетии 233, как сказано, находится под 53°— 46°40; 2. Затем устья Истра идут в таком порядке: первое разделение на устья у города Новиодуна 234 под 54°50;—46°30; затем самый южный рукав обтекает остров, называемый Певкой 235 и находящимся под 55°20;—46°30; и впадает в Понт так называемым Священным устьем, или Певкой 236, находящимся под 56°— 46°15. Самый северный рукав разделяется под 55°—46°45; и северный рукав, образовавшийся от этого разделения, в свою очередь, разделяется под 55°30—47°. Затем южный проток, образовавшийся от этого разделения, исчезает недалеко от впадения в Понт, а северный образует озеро, называемое Тиаголой 237 и лежащее под 55°40—47°15, а затем впадает в Понт устьем, которое также называют Тиаголой или Пустым 238 и которое лежит под 56°15—47°. Южный проток, образовавшийся от второго разделения, в свою очередь, делится надвое под 55° 20—46°45, и северный рукав, происшедший от этого разделения, впадает в Понт так называемым Северным устьем, которое лежит под 56°20—46°45, а южный опять разделяется под 55°40—46°30; и южный проток, образовавшийся от этого разделения, впадает в Понт так называемым Наракийским устьем, которое находится под 56°10—46°20. А северный снова делится под 56°—46°40, и происшедший от этого нового разделения северный проток впадает устьем Псевдостомом, лежащим под 56°15—46°30, а южный впадает устьем, которое называется Прекрасным 239 и лежит под 56°15—46°30. – Клавдий Птолемей/География/По В. В. Латышеву. Перевод И. П. Цветкова/Книга III/ГЛАВА 10 ПОЛОЖЕНИЕ НИЖНЕЙ МИСИИ ЕВРОПЫ КАРТА IX // /“Ниже города Чернавода р. Дунай течет в северном направлении, а у места впадения реки Сирет (155 км) плавно поворачивает на восток, сохраняя в основном это направление до впадения в Чёрное море.“ - Дунай // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907//. /…после впадения Серета Дунай снова принимает свое главное восточное направление и принимает с левой стороны Прут“- - Дунай // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907/.
Тэкст на украінскай мове, зь якой выконваўся пераклад на беларускую мову:
Верхньою межею придельтової ділянки Дунаю вважається гирло р. Прут, що знаходиться в 170 км від гирлового створу рукава Прорви, від якого йде відлік кілометражу по Кілійському рукаву і Нижньому Дунаю. - Басейн р. Дунай / Державне агентство водних ресурсів України
14.11.2018 Рагнеда Полацкая