Дзекабрысты (фільм)

Дзекабрысты
Кадр з фільма «Дзекабрысты» (1926).
Жанр	нямое кіно, гістарычны фільм, біяграфічны фільм і драматычны фільм
Рэжысёр	Аляксандр Іваноўскі[d]
Сцэнарыст	Аляксандр Іваноўскі[d] Павел Шчогалеў[d]
У галоўных ролях	Генадзь Мічурын[d] Vladimir Maksimov[d] Boris Tamarin[d] Aleksandr Larikov[d] Vladimir Kriger[d] Ivan Khudoleyev[d] Nicolai Lebedev[d]
Аператар	Ivan Frolov[d]
Кінакампанія	Ленфільм
Працягласць	99 хв.
Краіна	СССР
Мова	руская
Год	1926 і 8 лютага 1927
IMDb	ID 0017797

«Дзекабрысты» — першы ў СССР фільм пра паўстанне дзекабрыстаў, гісторыка-біяграфічная драма; створаны ў 1926 годзе, нямы.

Гісторыя стварэння

Фільм быў зняты Аляксандрам Іваноўскім да 100-гадовага юбілею паўстання дзекабрыстаў на студыі «Ленинградкино» і стаў трэцяй сумеснай працай Іваноўскага з вядомым гісторыкам Паўлам Шчогалевым.

Прэм’ера фільма адбылася 8 лютага 1927 года.

Сюжэт

Фільм узнаўляе гісторыю руху дзекабрыстаў: успышкі сялянскіх мяцяжоў, арганізацыю дваранскіх гурткоў і ўласна паўстанне; на фоне гэтых падзей разгортваецца рамантычная гісторыя кахання дзекабрыста Івана Аненкава і французскай мадысткі Паліны Гебль.

У ролях

Акцёр	Роля
Яўген Вараніхін	Мікалай I імператар Мікалай I
Уладзімір Максімаў	Аляксандр I імператар Аляксандр I
Варвара Аненкава	Паліна Гебль-Аненкава Паліна Гебль-Аненкава
Барыс Тамарын	Іван Аляксандравіч Анненкаў дзекабрыст Іван Аляксандравіч Анненкаў
Тамара Гадлеўская	Кацярына Іванаўна Трубецкая княгіня Кацярына Іванаўна Трубецкая
Генадзь Мічурын	Сяргей Пятровіч Трубяцкой князь Сяргей Пятровіч Трубяцкой
Канстанцін Карэнін	Павел Іванавіч Пестэль дзекабрыст Павел Іванавіч Пестэль
П. Валконскі	Пётр Рыгоравіч Кахоўскі дзекабрыст Пётр Рыгоравіч Кахоўскі
Пётр Падвальны	Аляксандр Бястужаў дзекабрыст Аляксандр Бястужаў
Аляксандр Ларыкаў	Якубовіч дзекабрыст Якубовіч
Сяргей Шышко	Кандрат Фёдаравіч Рылееў дзекабрыст Кандрат Фёдаравіч Рылееў
Вольга Спірава	Наталля Рылеева жонка дзекабрыста Наталля Рылеева
Аляксандра Грыбуніна	маці Аненкава
Уладзімір Крыгер	кіраўнік маёнтка Аненкава
Сяргей Глаголін	Міколка лакей Міколка
Іван Худалееў	Якабі Якабі , сваяк Аненкава
Мікалай Лебедзеў	Абаленскі князь Абаленскі
Эдуард Іагансон
Пётр Андрэеўскі	Канстанцін цэсарэвіч Канстанцін
Барыс Мядзведзеў	Стрэмаўхаў Стрэмаўхаў
Ніна Младзінская	Целяшова балерына Целяшова

Крытыка

Фільм жорстка крытыкаваўся. Выказвалася меркаванне, што фільм «Дзекабрысты» — «гэта ўзор таго, як не трэба рабіць „гістарычныя карціны“».

Адзін з рэцэнзентаў сцвярджаў, што «гісторыя снежаньскага паўстання расказана няправільна» як бы «убачанай з акна моднага магазіна, дзе служыла прадаўшчыцай францужанка Паліна Гебль». Ён пісаў: «„Дзекабрысты“ — звычайная „любоўная“ карціна. І зусім не выпадкова Аненкаў аказваецца некалькі неразумным. Ён занадта закаханы… Неразумны і Рылееў, неразумны і Трубяцкой — усе яны больш цікавяцца пацалункамі, чым нават размовамі пра паўстанне, не кажучы ўжо пра самае паўстанне». Пра пастаноўку было напісана: «Калі з гісторыяй у ёй не лепш, чым у іншых „гістарычных“, — у сэнсе эфектнасці яна значна вышэй многіх нядаўна паказаных „гістарычных“. Праўда, эфектнасці спецыфічнай, тэатральнай».

Кінакрытык Уладзімір Недабраво ўбачыў у «Дзекабрыстах» паўтарэнне і множанне памылак аднаго з папярэдніх фільмаў А. Іваноўскага «Палац і крэпасць»: «Ранейшая опернасць. Цяжкавагавасць. Безмантажжа. Млявасць тэмпу. Літаратуршчына. Меладэкламацыя акцёраў… Невынаходлівасць у рэжысёрскай працы да такіх межаў, што цалкам паўтараюцца калісьці расхваленыя паралелі і асацыяцыі „Палаца і крэпасці“».

Сцэнарыст Міхаіл Блейман у сваёй рэцэнзіі 1927 года адзначаў: «Заслугоўваюць адабрэння дакладнасць касцюмаў і такая ж дакладнасць у падборы грымаў. У карціне няма грахоў супраць абстаноўкі, за выключэннем здымкі на Сенацкай плошчы на фоне не існаваўшых тады будынкаў Сената і Сінода. Ёсць і эфектна знятыя сцэны». Пры гэтым ён рэзка крытыкаваў фільм: «Акцёры з годнасцю носяць спецыяльна пашытыя залататканыя мундзіры і спрабуюць „паказаць пачуцці“. Акуратна чаргуюцца непатрэбныя раскошныя павільёны. Каласальныя сродкі патрачаны марна з-за няўмелай рэжысуры і павярхоўнасці падыходу да вялікай гістарычнай тэмы. Гэты фільм складаецца з дэкарацыі і мундзіраў». У іншай публікацыі ён наракаў, што «А. У. Іваноўскі ператварыў карціну пра дзекабрыстаў, якая заслугоўвала трагічнага і эпічнага ўвасаблення» ў «меладраму пра тое, як жорсткі ўрад разлучыў закаханых Паліну Гебль і Аненкава».

Пісьменнік і літаратуразнаўца Юрый Тынянаў згадваў фільм у негатыўным кантэксце і сцвярджаў, што сцэнар фільма «С. В. Д.» быў напісаны ў «процівагу мундзірам, безгустоўшчыне і параду, дадзеных у „Дзекабрыстах“».

Кіназнаўца Роміл Собалеў адзначаў «што і трэцім сваім гістарычным творам — „Дзекабрысты“ — Іваноўскі і Шчогалеў вярнуліся да звыклай ужо схеме меладрамы, якая працякае на шырокім грамадскім фоне». Аднак, на думку крытыка «гісторыя рамантычнага кахання дзекабрыста Івана Аненскага і францужанкі Паліны Гебль… дрэнна ўвязвалася з галоўным: з мазаікай эпізодаў, якія распавядаюць пра ўспышкі сялянскіх мяцяжоў, арганізацыю дваранскіх гурткоў, паўстанне дзекабрыстаў». Пры гэтым «у цэнтры карціны рамантычная гісторыя, а дзекабрысты паказаны толькі фонам», што сам рэжысёр Іваноўскі ў сваіх успамінах лічыў памылкай.

Літаратура

• «Декабристы» // Советское кино. — 1927. — № 2. — С. 31.
• Недоброво В. А.В. Ивановский // Кино (Ленинградское приложение). — 1927. — 1 лютага — № 5. — С. 3.
• Тынянов Ю. О фэксах // Советский экран. — 1929. — № 14. — С. 10.
• Ивановский А.В. Воспоминания кинорежиссёра. — М.: Искусство, 1967. — 256 с.
• Соболев Р. Александр Ивановский // 20 режиссёрских биографий // Сборник / Сост. Р. Д. Черненко. — М.: Искусство, 1971. — С. 116—135. — 389 с. — (Мастера советского кино).
• Блейман М. «Декабристы» // О кино — свидетельские показания. — М.: Искусство, 1973. — С. 77—78. — 590 с.
• Блейман М. Павел Петров-Бытов // 20 режиссёрских биографий / Сост. Р.Д. Черненко. — М.: Искусство, 1978. — С. 198—218. — 408 с.

Спасылкі

• Аркус Л.. Декабристы. Киноведческая база «Чапаев» (руск.)(недаступная спасылка). Проект журнала «Сеанс». Архівавана з першакрыніцы 7 мая 2023. Праверана 2 мая 2020.