Прагляд зыходнага тэксту старонкі Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (1999)

'''Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі 1999 года''' — палітычная акцыя па выбарах [[Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь|Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]], якая адбылася [[16 мая]] [[1999]] года.

== Перадумовы ==
Пасля [[Рэферэндум у Беларусі (1996)|рэферэндума 24 лістапада 1996 года]] ў Беларусі склалася сітуацыя суіснавання легітымных безуладных і нелегітымных пануючых органаў улады. Створаны паводле ўведзенай у дзеянне пасля рэферэндума канстытуцыі двухпалатны парламент — [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Нацыянальны сход]] — не быў прызнаны міжнароднай супольнасцю, а легітымны [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 13-га склікання|Вярхоўны Савет]], хоць і дзейнічаў, але згубіў магчымасць выконваць заканадаўчыя і прадстаўнічыя функцыі, бо ажыццяўленне яго пастаноў нічым не забяспечвалася.

Тым не менш, Вярхоўны Савет працягваў дзейнічаць як прызнаны [[Еўрапарламент]]ам заканадаўчы орган Беларусі. З лютага 1997 года максімальная колькасць дэпутатаў на пасяджэннях Вярхоўнага Савета не перавышала 50 чалавек, а тэрмін «парламентскія сесіі» саступіў перавагу больш сціпламу вызначэнню — «дэпутацкія сходы».

Працягваючы выконваць [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыю]] 1994 года, Вярхоўны Савет не прызнаў працягнення паўнамоцтваў [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]] на два гады (паводле ўведзенай у дзеянне канстытуцыі 1996 года прэзідэнцкі тэрмін адлічваўся з 1996 года тэрмінам на пяць год). Такім чынам, паўнамоцтвы прэзідэнта сканчаліся 20 ліпеня 1999 года. На гэтай падставе дэпутаты Вярхоўнага Савета прызначылі прэзідэнцкія выбары на 16 мая 1999 года.

== Ход выбарчай кампаніі ==
Збор подпісаў за вылучэнне кандыдатаў сутыкнуўся з супрацьдзеяннем уладаў. [[Беларускае тэлебачанне]] паказала шэраг прапагандысцкіх перадачаў, у якіх на зборшчыкаў подпісаў «палявалі» супрацоўнікі міліцыі. [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Міністэрства юстыцыі]] за ўдзел у правядзенні прэзідэнцкіх выбараў вынесла афіцыйныя папярэджанні партыям [[Беларускі народны фронт «Адраджэнне»|Беларускі народны фронт]], [[АГП]] і Беларускаму Хельсінкскаму камітэту. Дзяржаўны камітэт у справах друку выносіў папярэджанні [[Сродкі масавай інфармацыі|сродкам масавай інфармацыі]] за інфармацыйную падтрымку выбараў.

31 сакавіка абедзве ініцыятыўныя групы прадставілі ў ЦВК сабраныя за кандыдатаў подпісы: за кожнага каля 130 тысяч. У той самы дзень [[Зянон Пазняк]] і [[Міхаіл Чыгір]] былі зарэгістраваны кандыдатамі. На наступны дзень, 1 красавіка, Міхаіл Чыгір быў арыштаваны па абвінавачанні ў эканамічных злачынствах, нібыта ўчыненых у 1993—1994 гадах, калі ён узначальваў «[[Белаграпрамбанк]]».

У сувязі з немагчымасцю арганізацыі стацыянарных участкаў для галасавання ЦВК прыняў рашэнне правесці галасаванне з 6 па 16 мая шляхам абыходу выбаршчыкаў. Такім чынам, выбары не маглі адпавядаць стандартам [[АБСЕ]], і стала немагчымым запрасіць назіральнікаў ад гэтай арганізацыі, а разам з тым і атрымаць міжнароднае прызнанне вынікаў галасавання.

Пасля пачатку галасавання Зянон Пазняк зняў сваю кандыдатуру на падставе «шматлікіх парушэнняў» з боку кіраўніка ЦВК [[Віктар Ганчар|Віктара Ганчара]] цягам падрыхтоўкі і правядзення выбарчай кампаніі<ref>{{Cite web |url=http://narodny.org/bnf/partyja/historyja.print.shtml |title=Гісторыя Партыі БНФ |access-date=20 сакавіка 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180228124248/http://narodny.org/bnf/partyja/historyja.print.shtml |archivedate=28 лютага 2018 |url-status=dead }}</ref>. Пасля гэтага выбары канчаткова згубілі сэнс, а рашэнне Пазняка выклікала крытыку часткі партыйцаў і ў далейшым раскол у БНФ.

19 мая былі падведзены вынікі выбараў. Паводле звестак старшыні ЦВК, удзел у выбарах прынялі 53% выбаршчыкаў, але пераможца не быў абвешчаны.

== Наступствы ==
Па сутнасці, спроба правесці выбары стала палітычнай акцыяй, якая паказала, што існуе неабходнасць ператварэнняў грамадства на падставе Канстытуцыі 1994 года. Адбылася актывізацыя беларускага грамадства і якасныя змены ў дэмакратычнай апазіцыі.

Восенню 1999 года крызіс, які ўзнік пасля выказванняў Зянона Пазняка на адрас старшыні ЦВК Віктара Ганчара, скончыўся расколам БНФ на дзве структуры: [[Партыя БНФ|партыю БНФ]] пад кіраўніцтвам [[В. Вячорка|Вінцука Вячоркі]] і [[Кансерватыўна-Хрысціянская партыя — БНФ|Кансерватыўна-Хрысціянскую партыю — БНФ]] на чале з [[Зянон Пазняк|Зянонам Пазняком]].

Дзейнасць самога Вярхоўнага Савета была дэзарганізаваная ад’ездам яго старшыні Сямёна Шарэцкага ў Літву. Выконваць абавязкі старшыні ўзяўся [[Віктар Ганчар]], але яго знікненне ў верасні 1999 года фактычна паклала канец дзейнасці Вярхоўнага Савета.

21 жніўня 1999 года дэпутаты Вярхоўнага Савета, верныя Канстытуцыі 1994 года, прызначылі [[Сямён Шарэцкі|Сямёна Шарэцкага]] выконваючым абавязкі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь.

{{зноскі}}

{{Выбары ў Беларусі}}

[[Катэгорыя:Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі|1999]]
[[Катэгорыя:1999 год у Беларусі]]
[[Катэгорыя:Падзеі 16 мая]]
[[Катэгорыя:Май 1999 года]]