Прагляд зыходнага тэксту старонкі Украінскі правапіс 1933 года


{{Іншыя значэнні|Украінскі правапіс}}'''Украінскі правапіс 1933 году''' ({{Lang-uk|Український правопис 1933 року}}) — украінскі правапіс, прыняты ў 1933 годзе ў тагачаснай сталіцы [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|УССР]], у [[Харкаў|Харкаве]]. Пачаў працэс [[Русіфкацыя Украіны|штучнага збліжэньня ўкраінскай і расійскай моўных традыцый правапісу]]. Некаторыя нормы, адхіленыя з-за адсутнасьці ў расійскім правапісе, вернуты да [[Украінскі правапіс 2019 года|украінскага правапісу 2019 году]].

== Напярэдадні рэформы ==
На [[1920-я|1920-я гады]] прыпаў росквіт украінскага мовазнаўства, праведзена значная праца па нарміраванні ўкраінскай літаратурнай мовы, навуковай тэрміналогіі, слоўнікаў. Праца навукоўцаў адзначылася выданнем Украінскага правапісу 1928 г., што ўпершыню стала афіцыйным і уніфікаваным для ўсёй Украіны. Убачылі свет Акадэмічны расійска-ўкраінскі слоўнік пад рэд. Агатангела Крымскага. Аднак кадыфікацыя 1928—1929 гадоў, якая аб'ядноўвала ў адным правапісным кодэксе прыдняпроўскую і прыднястроўскую моўныя нормы, аказалася нездавальняючай пры тых палітычных абставінах і мела патрэбу ў зменах.<ref>«Правопис 1928—1929 років, дарма що старанно опрацьований видатними мовознавцями, був нереальний, приречений на невдачу. Від самого початку його прийняли вельми неприхильно, дотримувалися неохоче. Бажане поєднання двох правописно-мовних традицій не відбулося, та ледве чи й могло відбутися при збереженні їх обох у своєрідному, штучно накиненому компромісі.». ''Ю. Шевельов''. Українська мова в першій половині двадцятого століття 1900—1941. // Там само.&nbsp;— С. 171. «Учительство посилало численні делегації до комісара освіти М. Скрипника й просило перегляду правил писання іншомовних слів.» ''Огієнко І.'' [http://izbornyk.org.ua/ohukr/ohu20.htm Історія української літературної мови].&nbsp;— К., 2001.</ref>

== Пачатак рэпрэсій і русіфікацыі ==
Але на пачатку 1930-х гадоў на Украіну пракацілася хваля татальнай планавай русіфікацыі пад лозунгамі барацьбы з украінскім нацыяналізмам.

«Новая эпоха» савецкай палітыкі ў адносінах да ўкраінскай культуры, а таксама мовы пачалася пасля пастановы ЦК ВКП(б) ад 3 красавіка 1932 г. «Аб падаўленні нацыяналізму ва Украіне» і ўвядзення камуністычных ідэй. Для гэтага ва Украіну быў накіраваны Павел Постышаў, які прыбыў у сталіцу Харкаў у студзені 1933 года.&nbsp;Ён сілком ачысціў Украіну ад «нацыяналістаў». 7 ліпеня 1933г&nbsp;р. Мікола Скрыпнік скончыў жыццё самагубствам, не вытрымаўшы пераследу. Члены Прэзідыума Арфаграфічнай камісіі Усевалад Ганцоў, А. Прыходька, С. Піліпенка ( Алякса Сіняўскі і А. Крымскага рэпрэсавалі пазней). Правапіс шукаў «нацыяналістычную шкодніцтва», неабходную для барацьбы з украінскім нацыянальным адраджэннем.

== Выкараненне спецыфічных асаблівасцей украінскай мовы ==
Каб знішчыць і спыніць росквіт украінскай мовы ўвогуле, і літаратурнай мовы ў прыватнасці, бальшавікі спачатку ўзяліся за чужыя рукі&nbsp;— За гэта ўзяліся Андрэй Хвыля (сапраўднае прозвішча Олінтэр) і Н. Кагановіч. Па сутнасці, яны першыя паднялі шум, нібы ва ўкраінскім мовазнаўстве&nbsp;- буржуазна-шавіністычны дэструктыўны метад, які А. Хвыля замацаваў сваёй сумнай памяццю кнігай «Выкараніць, знішчыць карані ўкраінскага нацыяналізму на моўным фронце», Харкаў, 1933 г.<ref>[https://web.archive.org/web/20150103123645/http://movahistory.org.ua/wiki/%D0%A5%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D1%8F_%D0%90._%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%96%D0%BD%D0%B8%D1%82%D0%B8%2C_%D0%B7%D0%BD%D0%B8%D1%89%D0%B8%D1%82%D0%B8_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B5_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%96%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D0%BD%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D1%83_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%96 А. Хвиля. Викорінити, знищити націоналістичне коріння на мовному фронті. - Більшовик України, 1933, № 7, с. 42-56; Партвидав ЦК КП(б)У, 1933.]</ref>, было надрукавана 15 000 асобнікаў.<ref>''Огієнко І.'' [http://litopys.org.ua/ohukr/ohu18.htm Історія української літературної мови.&nbsp;— К., 2001.&nbsp;— (Перше видання&nbsp;— Вінніпег, 1949])</ref>

А. Хвыля, старшыня новастворанага 1933г&nbsp;р. Арфаграфічная камісія пры Народным камісарыяце асветы сцвярджала:<blockquote>''«Правапіс, зацверджаны М. Скрыпнікам 6 верасня 1928 года&nbsp;скіраваў развіццё ўкраінскай мовы на польскую, чэшскую буржуазную культуру.'' ''Гэта стварала бар'ер паміж украінскай і расійскай мовамі, перашкаджала вывучэнню пісьменнасці шырокімі працоўнымі масамі <…>.'' ''Камісія, створаная НДА, перагледзела ўкраінскі правапіс <„>.'' ''Асноўныя выпраўленні тычыліся ліквідацыі ўсіх правілаў, якія арыентавалі ўкраінскую мову на польскую і чэшскую буржуазныя культуры, скажалі сучасную ўкраінскую мову і ставілі бар'ер паміж украінскай і расійскай мовамі <…>.'' ''Адкінутыя смяротныя кансерватыўныя нормы, устаноўленыя нацыяналістамі, якія скажаюць сучасную ўкраінскую мову, жывую мову практыкі працоўных мас Украіны».''</blockquote>Без усялякіх дыскусій і канферэнцый названая камісія «перапрацавала» 1933 год&nbsp;выдаў новыя правілы. ''З алфавіту была выкінута літара [[ґ]],'' кардынальна зменены напісанне іншамоўных слоў, зменены парадыгмы склонавых лексем. У правілы ўнесена каля 126 паправак, цалкам зменены раздзел аб напісанні іншамоўных слоў. Новыя правілы правапісу ўпершыню былі апублікаваныя ў часопісе «Політэхнічная адукацыя» (933, «&nbsp;6), у канцы 1933&nbsp;г. яны выдалі асобную кнігу «Украінскі правапіс».

З абвінавачваннямі ва ўбіванні клін паміж расійскай і ўкраінскай моўнымі практыкамі:

* Ліквідаваны формы [[Парны лік|дваістасці]] (''дві книзі, три вербі, чотири хаті, дві руці'' і інш.).
* Адменена ўжыванне вінавальнага склону ў формах: ''бачу молодиці, веду хлопці, дивлюся на піонерки''.
* З паралельных форм ''бабів і баб, хатів і хат, губів і губ, статтів і статей'' засталіся толькі найбольш блізкія да расійскага варыянту.
* Ад паралельных словаўтваральных варыянтаў ''становисько&nbsp;— становище, огнисько&nbsp;— огнище, гноїсько&nbsp;— гноїщ'' пераважней утварэнняў з суфіксам (суфіксам) '''-ище'''.
* Паралельныя формы давальнага і меснага склонаў адзіночнага ліку назоўнікаў другога скланення з'яўляюцца ''святові&nbsp;— святу, серцеві&nbsp;— серцю, сонцеві&nbsp;— сонцю, у русі&nbsp;— у рухові'' абмяжоўваецца формамі на '''-у(ю)''', агульнымі з расійскай.
* Чаргаванне прыставак (прыназоўнікаў) ''з&nbsp;- з'' перад глухімі зычнымі '''к, п, т, х'''быў пашыраны да '''ф''':

{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| '''''з'''фалшувати''
| '''''с'''фальшувати''
|-
| '''''з'''фотографувати''
| '''''с'''фотографувати''
|}

* Надпіс замежных слоў ''бакханка, барбаризм'' для лацінскай мадэлі усходняга вярнулася на выбар, зроблены пад уплывам расійскай: ''вакханка, варваризм,'' а таксама ''претенсія, іхтіосавр, бронтосавр'' (узаконены ''претензія, іхтіозавр, бронтозавр''), ''радіюс, консиліюм, медіюм, Маріюпіль'' (узаконены ''радіус, консиліум, медіум, Маріуполь'').<ref name="lingvocyd">[[Українська мова у XX сторіччі: історія лінгвоциду|Українська мова у ХХ сторіччі: історія лінгвоциду. Документи і матеріали. За ред. Л. Масенко.-К.: Києво-Могилянська академія, 2005—399с.]]</ref>
* Ужыванне канчаткаў давальнага склону адзіночнага ліку мужчынскага роду (''-ові, -еві/-єві'') спрашчаецца. Згодна з [[Украінскі правапіс 1928 года|папярэднім правапісам]], [[Назоўнік|назоўнікі мужчынскага]] роду павінны мець канчаткі ''-ові, -еві/-єві'', а ўжыванне канчатка ''-у/-ю'' абмежавана. Наступныя рэформы спрасцілі і абагульнілі ўжыванне гэтых форм, аддаючы перавагу аналагічнаму расійскай канчатку ''-у/-ю''.
* Існуе цвёрдае напісанне шэрагу прыметнікаў:

{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| ''західн'''і'''й''
| ''західн'''и'''й''
|-
| ''східн'''і'''й''
| ''східн'''и'''й''
|-
| ''трикутн'''і'''й''
| ''трикутн'''и'''й''
|}

* Канчатак ''-и'' ў родзе адзіночнага ліку для назоўнікаў жаночага роду з двума зычнымі ў канцы асновы быў заменены на ''-і'', што супала з гістарычным развіццём украінскай мовы (Шавялёў<ref>«В історичному розвитку бачимо, як послідовно й поступово в цьому типі відміни іменників усуваються в різних відмінках форми на -и,&nbsp;— спершу в давальному й місцевому однини, пізніше в називному відмінку множини, а в новіші часи&nbsp;— і в останньому бастіоні форм на -и, в родовому відмінку однини. Хоч київські нормалізатори виходили, імовірно, не з історичних тенденцій української мови, а просто взорувалися на російській мові (…), але їхня норма тут збіглася з історичною тенденцією, яка полягає в тому, щоб максимально наблизити відмінювання іменників жіночого роду на приголосний до відмінювання іменників типу ''земля''» ''[[Шевельов Юрій Володимирович|Ю. Шевельов]]''. [https://r2u.org.ua/node/111 Так нас навчали правильних проізношеній / Шевельов Ю. Мовознавство.&nbsp;— К., 2008.&nbsp;— Кн. 1.&nbsp;— С. 319—320.]</ref>):

{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| ''до смерт'''и'''''
| ''до смерт'''і'''''
|-
| ''без совіст'''и'''''
| ''без совіст'''і'''''
|-
| ''без чест'''и'''''
| ''без чест'''і'''''
|}

* У адпаведнасці з этымалогіяй чаргуюцца галосных:

{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| ''випров'''а'''джати''
| ''випров'''о'''джати''
|-
| ''голод'''і'''вка''
| ''голод'''о'''вка''
|-
| ''м'''а'''настир''
| ''м'''о'''настир''
|-
| ''мар'''и'''во''
| ''мар'''е'''во''
|-
| ''с'''а'''літра''
| ''с'''е'''літра''
|-
| ''соня'''ш'''ний''
| ''соня'''ч'''ний''
|-
| ''шар'''а'''вари''
| ''шар'''о'''вари''
|}

* Ва ўскосных склонах украінскія прозвішчы атрымалі новыя канчаткі:

{| class="wikitable"
!Імя
! Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| Гончар
| ''до Гончаря''
| ''до Гончара''
|-
| Кравців
| ''до Кравцова''
| ''до Кравціва''
|-
| Мазурок
| ''до Мазурка''
| ''до Мазурока''
|-
| Швець
| ''до Шевця''
| ''до Швеця''
|}

* Геаграфічныя назвы адсартаваныя. Згодна з правапісам 1928 г. назвы гарадоў павінны былі пераносіцца «пісьмова ў іх нацыянальна-гістарычным выглядзе» (§&nbsp;81), а правапіс 1933 г. патрабуе перадаваць як «як прыняты савецкімі органамі дзяржаўнай улады» (§&nbsp;89):

{| class="wikitable"
![http://i.tyzhden.ua/content/photoalbum/2013/march/11/ussr_map_europe.jpg Правапіс 1928 года] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170331032108/http://i.tyzhden.ua/content/photoalbum/2013/march/11/ussr_map_europe.jpg |date=31 сакавіка 2017 }}
! Правапіс 1933 года
|-
| ''[[Бесарабія|Басарабія]]''
| ''Бесарабія''
|-
| ''[[Брэст|Берестя]]''
| ''Брест''
|-
| ''[[Белгарад|Білгород]]''
| ''Бєлгород''
|-
| [[Бэрдзянск|''Бердянське'']]
| ''Бердянськ''
|-
| ''[[Бухарэст|Букарешт]]''
| ''Бухарест''
|-
| [[Ейск|''Єйське'']]
| ''Єйськ''
|-
| ''[[:uk:Дін|Дін]]''
| ''Дон''
|-
| ''[[Кахоўка|Кахівка]]''
| ''Каховка''
|-
| ''[[Крэмэнчук|Кремінчук]]''
| ''Кременчук''
|-
| ''Лубні''
| ''Лубни''
|-
| ''[[Луганск|Луганське]]''
| ''Луганськ''
|-
| ''[[Мэлітопаль|Мелітопіль]]''
| ''Мелітополь''
|-
| ''[[Марыупаль|Маріюпіль]]''
| ''Маріуполь''
|-
| ''[[Мукачэва|Мукачів]]''
| ''Мукачеве''
|-
| ''[[:uk:Прилука|Прилука]]''
| ''Прилуки''
|-
| ''[[Роўна|Рівне]]''
| ''Ровно''
|-
| ''Ромен''
| ''Ромни''
|-
| ''[[Растоў-на-Доне|Ростів]]''
| ''Ростов''
|-
| [[Севастопаль|''Севастопіль'']]
| ''Севастопаль''
|-
| ''[[Сімферопаль|Симферопіль]]''
| ''Симферополь''
|-
| [[Сальск|''Сальське'']]
| ''Сальськ''
|-
| ''[[Таганрог|Таганріг]]''
| ''Таганрог''
|-
| ''[[Ціраспаль|Тираспіль]]''
| ''Ціраспаль''
|-
| ''[[Навазыбкаў|Новозибків]]''
| ''Новозибков''
|-
| ''[[Азоўскае мора|Озівське море]]''
| ''Азовське море''
|-
| ''Острогозьке''
| ''Острогозьк''
|-
| ''[[:uk:Пінськ|Пинське]]''
| ''Пінск''
|}
Назвы гарадоў пачалі заканчвацца на -ськ, -цьк (а не -ське, -цьке): Волочинське, Старобільське, Пинське, Зінов'ївське, Луцьке і інш. і г.д.

Пачалі адмяняцца такія назвы, як назоўнікі: із Старобільська, під Волочинськом, а не як прыметнікі: із Старобільського, під Волочинським.

Прыметнікі, утвораныя з назваў гарадоў ''перемиський'', ''радомиський'', звернуты на ''перемишльський'', ''радомишльський''.

* Практыкуецца пазбяганне назоўнікаў у тых выпадках, калі яны не паўтараюць расійскага ўжытку: прыназоўнік ''до'' ў парах '''''до''' школи'', '''''до''' Києва'' паслядоўна замяняецца прыназоўнікам ''у''&nbsp;— '''''у''' школу'', '''''у''' Київ''.
* З ужытку ў УССР зніклі канструкцыі з безасабовымі прыметнікамі: ''випуск машин припинено'', ''злочинця затримано''; замест гэтага квітнее суржыкаванне: ''випуск машин припинений'', ''злочинець затриманий''.
* Штучна падзеленыя прыметнік на два '''дружній''' прыметнікі: ''дружний'' і ''дружній,'' розніцу паміж імі можна ўсталяваць, толькі параўнаўшы іх з расійкімі аналагамі і ''дружественным'' ''дружественным.'' Такая ж аперацыя была зроблена са словам '''багатир'''. На адным штучна зроблены два словы: ''багатир'' (багатий) і ''богатир'' (витязь, лицар, герой).
* Увядзенне новай, скапіяванай з расійскай, тэрміналогіі ва ўсіх галінах ведаў:

{| class="wikitable"
!Удзельная ўкраінская форма
! Расійская форма
! Накінутая форма
|-
| ''Великий Віз''
| ''Большая Медведица''
| ''Велика Ведмедиця''
|-
| ''городина''
| ''овощи''
| ''овочі''
|-
| ''садовина''
| ''фрукты''
| ''фрукти''
|-
| ''дієйменник''
| ''инфинитив''
| ''інфінітив''
|-
| ''живе срібло''
| ''ртуть''
| ''ртуть''
|-
| ''родзинки''
| ''изюм''
| ''ізюм''
|-
| ''стоп''
| ''сплав''
| ''сплав''
|-
| ''риска''
| ''тире''
| ''тир''
|}

* Імёны людзей унармаваны ў адпаведнасці з усходнеўкраінскай традыцыяй:

{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| ''Агатангел''
| ''Агафангел''
|-
| ''Тадей''
| ''Фадей'' і ''Тадей''
|-
| ''Теодосій''
| ''ФеаФеодосійдосія''
|-
| ''Олександер''
| ''Олександр''
|}

* Паколькі літара ґ была выдалена з алфавіту, замежныя ўласныя імёны з ''h'' і ''g'' сталі прадстаўляцца толькі адной літарай ''г'', незалежна ад вымаўлення (§&nbsp;76):

{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| '''''Г'''аронна''
| '''''Г'''аронна''
|-
| '''''Ґ'''ете''
| '''''Г'''ете''
|-
| '''''Г'''аммерфест''
| '''''Г'''аммерфест''
|}

* Лексіка [[Грэчаская мова|грэчаскай]] літары ''θ'' зменена для ўсходняга ўзору:

{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| ''ана'''т'''ема''
| ''ана'''ф'''ема''
|-
| ''А'''т'''ени''
| ''А'''ф'''іни''
|-
| ''Ме'''т'''одій''
| ''Ме'''ф'''одій''
|-
| '''''Т'''еофанія''
| '''''Ф'''еофанія''
|}

* Гукавое спалучэнне ''ія'' ў іншамоўных словах, зацверджанае правапісам 1928 г., было заменена распаўсюджаным у тагачаснай практыцы ''іа'' <ref>Поширений мовний огріх при вимові -ія- за новими правилами 1928 року відмічався в порадниках того часу: «…в словах іншомовного походження вимова '''іа''', треба ж '''ія'''» Порада Й. Горецького цит. за: ''[[Жовтобрюх Михайло Андрійович|Жовтобрюх М.]]'' [http://chtyvo.org.ua/authors/Zhovtobriukh_Mykhailo/Narys_istorii_ukrainskoho_radianskoho_movoznavstva_1918-1941/ Нарис історії українського радянського мовознавства (1918—1941), К., 1991], С. 68.</ref>:

{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| ''вар'''ія'''нт''
| ''вар'''іа'''нт''
|-
| ''комед'''ія'''нт''
| ''комед'''іа'''нт''
|-
| ''С'''ія'''м''
| ''С'''іа'''м''
|}

* Нямецкі дыфтонг ''ei,'' які гучыць як ай'','' узяў напісанне'':''

{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| '''''Ай'''ншт'''ай'''н''
| '''''Ей'''ншт'''ей'''н''
|-
| ''Г'''ай'''не''
| ''Г'''ей'''не''
|-
| ''капельм'''ай'''стер''
| ''капельм'''ей'''стер''
|}

* У запазычаных словах з мяккім ''л'' зацвярджаецца ўсходнеўкраінскае вымаўленне ''л'':<ref>«З найдавнішого часу, як показують наші пам'ятки, ми не мали звички вимовляти чужі слова з ґ та з ль, але вимовляли їх по-своєму (цебто й по-грецькому): Платон, Іларіон, Лонгин, грек, Іспанія, Ірина (а не Плятон, Іляріон, Льонгін, ґрек, Еспанія, Ірена) й т. ін. Це так звана грецька система вимови чужих слів, і власне вона сильно защепилася в нашій мові за княжих часів, і позостається в народі панівною аж до часу теперішнього.» [http://izbornyk.org.ua/ohukr/ohu06.htm Огієнко Іван. Історія української літературної мови. К., 2001.]</ref>

{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| '''''Ля'''-Манш''
| '''''Ла'''-Манш''
|-
| '''''ля'''мпа''
| '''''ла'''мпа''
|-
| ''п'''ля'''ц''
| ''п'''ла'''ц''
|}

* Упарадкаваны правапіс замежных слоў:

{| class="wikitable"
! colspan="2" |Правопис 1928 року
!Правопис 1933 року
|-
| rowspan="3" |''a.''
|''генеза''
|''генезис''
|-
|''криза''
|''кризис''
|-
|''теза''
|''тезис''
|-
| rowspan="4" |''б.''
|''Геллада''
|''Еллада''
|-
|''гієроґліф''
|''іерогліф''
|-
|''гістерія''
|''істерія''
|-
|''гураґан''
|''ураган''
|-
| rowspan="3" |''в.''
|''Арабія''
|''Аравія''
|-
|''Бакх''
|''Вакх''
|-
|''Теби''
|''Фіви''
|-
| rowspan="2" |''г.''
|''амнестія''
|''амністія''
|-
|''хемія''
|''хімія''
|-
| rowspan="3" |''ґ.''
|''метода''
|''метод''
|-
|''роля''
|''роль''
|-
|''спіраля''
|''спіраль''
|-
| rowspan="3" |''д.''
|''міністер''
|''міністр''
|-
|''Олександер''
|''Олександр''
|-
|''циліндер''
|''циліндр''
|-
| rowspan="4" |''е.''
|''евнух''
|''євнух''
|-
|''Европа''
|як і було ''Европа'' (§&nbsp;79, С. 62)
|-
|''епархія''
|''єпархія''
|-
|''Еспанія''
|''Іспанія''
|-
| rowspan="4" |''ё.''
|''ґолф''
|''гольф''
|-
|''мусулманин''
|''мусульманин''
|-
|''носталгія''
|''ностальгія''
|-
|''шелф''
|''шельф''
|-
| rowspan="3" |''ж.''
|''авдиторія''
|''аудиторія''
|-
|''авдієнція''
|''аудіенція (§&nbsp;82, С. 63)''
|-
|''клявза''
|''кляуза''
|-
| rowspan="4" |''з.''
|''вуаль'' чол.роду
|''вуаль'' жін. роду
|-
|''деталь'' чол.роду
|''деталь'' жін. роду
|-
|''емаль'' чол. роду
|''емаль'' жін. роду
|-
|''модель'' чол.роду
|''модель'' жін. роду
|-
| rowspan="3" |''і.''
|''евфорія''
|''ейфорія''
|-
|''невтральний''
|''нейтральний''
|-
|''неврологія''
|''нейрологія''
|-
| rowspan="8" |''й.''
|''авул''
|''аул''
|-
|''богдохан''
|''богдихан''
|-
|''Букарешт''
|''Бухарест''
|-
|''вермічелі''
|''вермішель''
|-
|''данець;'' ''& данський''
|''датчанин;'' ''& датський''
|-
|''маштаб''
|''масштаб''
|-
|''моххамеданин''
|''магометанин''
|-
|''претенсія''
|''претензія''
|}

* Унарміраваны націскі:

{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| доне́змогу
| донезмо́ги
|-
| душни́й
| ду́шний
|-
| за́їзд
| заї́зд
|-
| о́сідок
| осі́док
|-
| по́душка
| поду́шка
|}

== Знішчэнне тэрміналогіі і лексікі ==
Пасля фізічнай расправы над мовазнаўцамі тэрміналагічная справа нанесла чарговы ўдар. Былі створаны спецыяльныя брыгады для прагляду слоўнікаў і выдалення «нацыяналістычных» слоў і тэрмінаў; гвалтоўнымі метадамі ўся тэрміналогія (тэхнічная, навуковая) прыводзіцца ў поўную адпаведнасць з расійскай. Нават у мовазнаўстве была ўведзена расійская граматычная тэрміналогія, якая адкінула ўсе дасягненні ўкраінскіх навукоўцаў.

Рэформа «правапісу» фактычна ператварылася ў барацьбу з самабытнымі і самабытнымі асаблівасцямі ўкраінскай мовы. З гэтай мэтай змагар з «нацыяналізмам» у мовазнаўстве Андрэй Хвыля, сам пазней рэпрэсаваны за нацыяналізм, высунуў перад нагляднымі органамі партыі наступныя патрабаванні аб тэрміналагічнай дзейнасці:

* неадкладна спыніць выданне ўсіх слоўнікаў;
* агляд слоўнікаў і ўсёй тэрміналогіі;
* уніфікаваць тэхнічную тэрміналогію з тэрміналогіяй, якая існуе ў Савецкім Саюзе і выкарыстоўваецца ва Украіне;
* перагледзець кадры на моўным фронце і выгнаць з гэтага фронту буржуазна-нацыяналістычныя элементы;
* прагляд правапісу.

Украінская лексіка была пастаўлена ў залежнасць ад расійскай, адбывалася сістэматычная ліквідацыя спецыфічнай украінскай лексікі і замена яе расійскай. Прыклад:
{| class="wikitable"
!Правапіс 1928 года
! Правапіс 1933 года
|-
| гуртовий
| оптовий
|-
| дбайливий
| бережливий
|-
| досить
| достатньо
|-
| зазіхання
| посягання
|-
| обставати за /обстоювати/ ''що''
| ратувати за ''що''
|}
Спецыфічнае ўкраінскае слова ''закотистий (закотистий комір)'' выдаленае са слоўнікаў і ўведзенае ''слова відкладний (відкладний комір),'' таму што яно прытрымліваецца формы расійскай ''отложной (отложной воротник).''

Калі правапісцы 1933 г. былі рэпрэсаваныя, у часы страху і моўнага хаосу ўсе перыядычныя выданні, а таксама выдавецтвы Украінскай ССР рэгулярна атрымлівалі спісы слоў, якіх трэба пазбягаць, ад вядучага камуністычнага партыйнага выдання.

Дакладна такая ж моўная палітыка прымяняецца да [[Беларуская мова|беларускай мовы]]. Таксама ў 1933 годзе [[Наркамаўка|быў уведзены новы беларускі правапіс&nbsp;-]] у беларускую мову ўнесены каля 30 фанетычных і марфалагічных прыкмет, узятых жыўцом з расійскай мовы. Актыўная русіфікацыя беларускай лексікі пачалася з накіравання лексікаграфічнай практыкі.<ref name="lingvocyd">[[Українська мова у XX сторіччі: історія лінгвоциду|Українська мова у ХХ сторіччі: історія лінгвоциду. Документи і матеріали. За ред. Л. Масенко.-К.: Києво-Могилянська академія, 2005—399с.]]</ref>

== Тэкст ==
{{Cite book|url=http://irbis-nbuv.gov.ua/ulib/item/UKR0009919|title=Український правопис|year=1933|editor-last=Хвиля|editor-first=А.|editor-link=Хвиля Андрій Ананійович|publisher=Радянська школа|location=Харків}} (Альтернативне посилання: [http://movahistory.org.ua/wiki/Український_правопис._1933_р.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210829120707/http://movahistory.org.ua/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81._1933_%D1%80. |date=29 жніўня 2021 }}.)

== Гл. таксама ==

* [[Украінскі правапіс 1904 года]]
* [[Украінскі правапіс 1928 года]]
* [[Украінскі правапіс 1993 года]]
* [[Украінскі правапіс 2019 года]]

== Зноскі ==
{{Reflist}}

== Літаратура ==

* ''Караван С.'' Таямніцы ўкраінскай мовы. Навукова-папулярная разведка з дадаткам слоўнікаў рэпрэсаванай і закінутай украінскай лексікі.&nbsp;- К. : УКСП «Кобза», 1994.&nbsp;- 152 с.&nbsp;- ISBN 5-87274-051-4 .
* ''Німчук В.'' [https://web.archive.org/web/20010508115559/http://www.vlada.kiev.ua/pravopys/1.html Праблемы ўкраінскага правапісу ў ХХ&nbsp;Арт.]
* ''Агіенка І.'' І [http://izbornyk.org.ua/ohukr/ohu.htm гісторыя ўкраінскай літаратурнай мовы.&nbsp;– Кіеў, 2001.&nbsp;- (Выданне першае&nbsp;- Вініпег, 1949).]
* [http://chtyvo.org.ua/authors/Masenko_Larysa/Ukrainska_mova_u_XX_st_Istoria_linhvotsydu/ Украінская мова ў ХХ стагоддзі: гісторыя лінгвацыду. Дакументы і матэрыялы] / пад рэд. Л.Масенка .&nbsp;- К. : Кіева-Магілянская акадэмія, 2005.&nbsp;- 399 с.&nbsp;- ISBN 966-518-314-1 .

== Спасылка ==

* [http://historians.in.ua/index.php/ukrayinska-mova/488-cerhiy-vakulenko-1933-ii-rik-v-istorii-ukrainskoi-movy-chynna-norma-ta-pravopysna-praktyka-na-prykladi-redaktsiinoi-polityky-hazety-komunist 1933 год у гісторыі ўкраінскай мовы]
* [http://www.ji.lviv.ua/n35texts/kocherha.htm#_ednref1 Лінгвістычныя рэпрэсіі 1933г]
[[Катэгорыя:Украінская мова]]
[[Катэгорыя:Гісторыя ўкраінскай мовы]]
[[Катэгорыя:Правапісы ўкраінскай мовы]]
[[Катэгорыя:1933 год ва Украіне]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (1917—1991)]]
[[Катэгорыя:Старонкі з недагледжанымі перакладамі]]