Голад у Фінляндыі (1866—1868)

Ілюстрацыя голаду ў паўночнай Швецыі, голад у Фінляндыі 1866–1868

Голад у Фінляндыі 1866–1868 гг. — апошні масавы голад у Фінляндыі, і апошні масавы голад у Заходняй Еўропе, выкліканы натуральнымі прычынамі. У фінскай гісторыі з'ява вядома як Гады вялікага голаду (фін. Suuret nälkävuodet) 

Каля 15 % усяго насельніцтва Вялікага княства Фінляндскага загінула; а ў раёнах, дзе голад лютаваў — да 20 %.

Перадумовы

Ва ўмовах халоднага клімату, бедных глеб, масавы голад на тэрыторыі Фінляндыі перыядычна здараўся. Так, голад 1696–97 гг., з вялікай падставай можа быць названы Вялікім — па некаторых падліках, ён забраў жыццё кожнага трэцяга фіна (паводле больш праўдападобных даных — насельніцтва Фінляндыі скарацілася на пятую частку).

Прычыны голаду

Лета 1866 аказалася надзвычай дажджлівым, з прычыны чаго ўраджай збожжавых культур, бульбы і гародніны апынуўся вельмі нізкім, а сабраны ўраджай было цяжка захаваць. Вялікія праблемы з харчаваннем пачаліся ўжо восенню 1866, хоць масавых смерцяў ад голаду яшчэ не было. Спадзяваліся на ўраджай наступнага года.

Але вясна ў 1867 г. пачалася вельмі позна: так, сярэдняя тэмпература ў Хельсінкі ў маі 1867 была на 8 градусаў ніжэй, чым звычайна, а рэкі і азёры былі пакрытыя лёдам да пачатку чэрвеня. Да гэтага дадаліся моцныя замаразкі, якія ўдарылі ў пачатку верасня, і ўраджаі збожжавых культур загінулі. Ужо восенню пачаўся масавы голад.

Дзеянні ўладаў

Урад Вялікага княства Фінляндскага не валодаў сродкамі для закупкі прадуктаў харчавання ў неабходных аб'ёмах.

Вялікую ролю адыграў неспрыяльны збег абставін: фінансавая сістэма Вялікага княства была ў стадыі станаўлення.

Так, фінская марка толькі ў 1865 годзе, то бок, за год да пачатку голаду, была аддзеленая ад рубля і прывязаная да міжнароднага сярэбранага стандарту, стаўшы па-сапраўднаму незалежнай валютай [1].

«Бацька фінскай маркі», міністр фінансаў Юхан Вільгельм Снельман ў такой сітуацыі адкрыта баяўся вялікіх знешніх запазычанняў.

Толькі ў канцы 1867, калі голад ужо лютаваў на ўсю моц, улады Вялікага княства, нарэшце, вырашылі ўзяць «экстранную» пазыку ў Банку Ротшыльдаў, пачаўшы закупкі прадуктаў харчавання ў Еўропе. Але да таго часу, збольшага з-за спекуляцыйных махінацый, а збольшага з-за сезоннага павышэння коштаў, кошт збожжа ўжо значна павысілася.

Калі прадукты харчавання, хоць і ў недастатковай колькасці, паступілі, выявілася наступная праблема: слабое развіццё камунікацый. Часта прадукты харчавання было немагчыма даставіць да галадаючых раёнаў.

У выніку, у тэрміновым парадку былі пачаты многія грамадскія праекты па будаўніцтве дарог і партоў; самым значным было будаўніцтва 348-кіламетровай чыгункі Рійхімякі — Санкт-Пецярбург.

У 1868 годзе надвор'е вярнулася да сярэднегадавых значэнняў, і ўраджай быў досыць добры, аднак інфекцыйныя хваробы, якія распаўсюдзіліся («спадарожнікі голаду»), унеслі яшчэ шмат жыццяў.

Наступствы

Няспрытнасць уладаў Вялікага княства ў барацьбе з голадам была відавочнай, але да вялікіх палітычных наступстваў ён не прывёў. Зрэшты, Юхан Снельман ў 1868 г. усе ж быў вымушаны сысці з Сената [2].

Да 1870-х гадоў гарадское насельніцтва Фінляндыі было мінімальным, працоўны клас амаль адсутнічаў, а палітычных плыняў, якія маглі б спекуляваць на тэме голаду, амаль не існавала. Сялянства ўспрыняла голад хутчэй як «нябесную кару». Згуляла ролю і лаяльнасць фінаў да ўласнай улады ва ўмовах станаўлення фінскага самасвядомасці.

У любым выпадку, немагчыма не прызнаць, што ўрад Вялікага княства валодаў вялікім пачуццём адказнасці перад уласным народам, і на працягу наступных гадоў прыклаў ўсе сілы, каб голад больш не паўтарыўся. Прысутнічала і пэўнае пачуццё віны за ўласную бяздзейнасць у самы разгар голаду.

Так ці інакш, на працягу наступных гадоў:

1. Былі праведзены карэнныя пераўтварэнні сельскай гаспадаркі Вялікага княства, накіраваныя на інтэнсіфікацыю існуючых сельскагаспадарчых культур, на павышэнне іх разнастайнасці (для зніжэння залежнасці ад прыродных фактараў), і т.д. Па сутнасці, менавіта ў гады пасля голаду 1866–1868 гг. была закладзена аснова цяперашняга росквіту сельскай гаспадаркі Фінляндыі.
2. Пачата інтэнсіўнае будаўніцтва ўнутраных камунікацый (у асноўным — чыгунак).
3. Зніжаны падаткі, лібералізавана эканоміка і г.д.
4. Стала практыкавацца выдача мэтавых крэдытаў фізічным асобам, у тым ліку - сялянскім гаспадаркам

У цэлым, у фінскай літаратуры адзначаецца, што нягледзячы на страшныя наступствы, голад 1866–1868 гг. паслужыў і своеасаблівым «узварушэннем», штуршком у развіцці краіны.

Эміграцыя

Голад выклікаў хвалю эміграцыі фінскага насельніцтва, накіраваную перш за ўсё ў ЗША, дзе ўтварыўся цэлы раён, празваны «фінская пятля» (Finn-Loop). У асноўным фіны працавалі ў горнай прамысловасці, сельскай гаспадарцы, лесанарыхтоўцы, гэта значыць у тых галінах, якія былі развітыя ў Фінляндыі. Нямала фінаў, ратуючыся ад голаду, з'ехалі ў Санкт-Пецярбург.

Іншыя факты

Паколькі навукі былі дастаткова развітымі, а Вялікае княства — адкрытай для даследавання тэрыторыяй, голад 1866–1868 гг. пасля старанна аналізаваўся як фінамі, так і заходнееўрапейскімі навукоўцамі. У выніку, у сусветнай навуцы ўзнікла лепшае разуменне ролі голаду ў распаўсюдзе інфекцыйных хвароб, лепшае разуменне дэмаграфічных працэсаў, і г.д.

Спасылкі

• http://en.wikipedia.org/wiki/Finnish_famine_of_1866%E2%80%931868 Finnish famine of 1866–1868
• http://www.absoluteastronomy.com/topics/Finland Finland
• http://www.demographic-research.org/Volumes/Vol1/1/html/references.htm
• http://www.smh.com.au/travel/travel-factsheet/finland--culture-amp-history-20081128-6kwq.html(недаступная спасылка) Finland — Culture & History
• http://freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com/~egreef/finnishhistory.htm Архівавана 25 сакавіка 2009. Finnish history
• http://www.absoluteastronomy.com/topics/Johan_Vilhelm_Snellman Johan Vilhelm Snellman