Тупічэўскі манастыр (Мсціслаў)

Існаваў у сярэдзіне XVII — пачатку ХХ ст. на ўсходняй ускраіне Мсціслава. Заснаваны як мужчынскі (з 1886 г. жаночы). Складаўся з Святадухаўскай, Увядзенскай, Успенскай, Мікалаеўскай цэркваў, жылых і гаспадарчых пабудоў. Быў абнесены спачатку драўлянай, з канца ХІХ ст. мураванай агароджай. Манастырскія жылыя і гаспадарчыя пабудовы былі пераважна драўляныя. Засталіся фрагменты мураванай агароджы, брамы і капліц канца ХІХ ст. Цяпер частка тэрыторыі занятая сучаснымі будынкамі маслазаводу. У час археалагічных даследаванняў выяўлены культурны пласт XVI—XVII стст., сярод знаходак непаліваная кафля з выявай Святога Георгія на кані, а таксама зялёная і паліхромная кафля XVII—XVIII стст., аздобленая раслінным і геральдычным арнаментам.

Драўляная Святадухаўская царква (пабудаваная ў 1641 г.) — крыжова-купальны храм (25х25 м) на каменным падмурку; абнесены паўзакрытай абходнай галерэяй на слупах. Вальмавыя дахі канцоў крыжа і купал на светлавым барабане над сяродкрыжжам завяршаліся галоўкамі. Спачатку царква была накрытая гонтавым дахам, з канца ХІХ ст. — бляхай. Сцены царквы ў інтэр’еры былі ўпрыгожаныя размалёўкай па дрэве на біблейскія і евангельскія сюжэты (73 кампазіцыі): у цэнтральным аб’ёме кампазіцыі "Нараджэнне Багародзіцы", "Увядзенне ў храм", "Заручыны Марыі", "Успенне", "Нараджэнне Хрыста" і інш., у алтары — "Тайная вячэра", у бабінцы — сцэны са старога запавету і пакут розных святых. Рэалістычнай манерай вылучаліся кампазіцыі "Рай", "Стварэнне Евы", "Спакуса Адама" і інш. Чалавечым выявам уласцівы жыццёвасць, мясцовы тыпаж. Прапорцыі фігур прысадзістыя і крыху нязграбныя, але ў іх добра перададзена дынаміка. Тыповыя для Беларусі краявіды, элементы дойлідскага антуражу, выявы мясцовых жывёл сведчаць аб тым, што ў аздабленні царквы ўдзельнічалі майстры, якія творча перапрацоўвалі традыцыі народнага выяўленчага мастацтва Магілёўшчыны XVII—XVIII стст. У некаторых кампазіцыях прыкметны рысы стылю барока. Галоўны і бакавы іканастасы былі аздобленыя дэкаратыўнай разьбой і пазалотай.

Увядзенская царква (пабудаваная ў 1771 г.) — драўлянае на каменным падмурку, прастакутнае ў плане (каля 12x7 м) купальнае збудаванне. У канцы ХІХ ст. царкву падоўжылі да 22 м, абклалі цэглай і накрылі бляхай. У інтэр’еры сцены былі атынкаваныя і ўпрыгожаныя арнаментам і размалёўкай на рэлігійныя сюжэты.

Мікалаеўская царква (існавала да 1839 г.) — драўлянае збудаванне (9x8 м) на другім ярусе надбрамнай званіцы.

Успенская царква (пабудаваная ў псеўдарускім стылі ў 1891—95 гг.) — мураваны крыжова-купальны храм са званіцай над бабінцам, завершаны купалам на светлавым барабане. У інтэр’еры знаходзіліся чатырох’ярусны з пазалотай і трох’ярусны іканастасы.

Комплекс не збярогся, яго спалілі ў ІІ Сусветную вайну. Канчаткова зруйнаваны ў канцы 1950-х — пачатку 1960-х гадоў, у час будаўніцтва масласырзаводу.

Літаратура

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мінск: Беларус. энцыкл., 1993.— 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.