Прагляд зыходнага тэксту старонкі Камароўка (Мінск)

{{Іншыя значэнні|Камароўка}}
[[Выява:Belarus-Minsk-Kamarowski Market at Night-1.jpg|270пкс|міні|Камароўскі рынак ноччу]]
'''Камаро́ўка, Камаро́ўскае [[прадмесце]]''' — гістарычны раён [[Мінск]]а, размешчаны ў паўночна-заходняй частцы [[горад]]а, за [[Траецкае прадмесце|Траецкай Гарой]] і [[Залатая Горка|Залатой Горкай]]. Раней жыхары адрознівалі ''Старую Камароўку'' (раён цяперашніх [[Плошча Якуба Коласа|плошчы Якуба Коласа]], [[Бульвар Мулявіна|бульвара Уладзіміра Мулявіна]] і вуліцы [[Чырвоная вуліца (Мінск)|Краснай]]) ад ''Новай Камароўкі'' (дзялянка паміж [[Праспект Машэрава (Мінск)|праспектам Машэрава]] і [[Вуліца Веры Харужай (Мінск)|вуліцай Харужай]])<ref>Гісторыя Мінска. 1-е выданне. Мінск. БелЭн. 2006. С. 225</ref>.

На паўднёвым захадзе ад Камароўкі месціцца [[Старажоўка]], на захадзе — [[Пярэспа]], на поўдні — [[Залатая Горка]], на ўсходзе — [[Ваньковічаў Лес]], на паўночным ўсходзе ад прадмесця знаходзіўся Гарадскі выган ([[Камароўскае балота]])<ref name="m-2">[http://minchanin.esmasoft.com/maps/1903/index.html «План губернского города Минска (1903)»] з выпраўленнямі і дадаткамі [[Іван Іванавіч Сацукевіч|І. Сацукевіча]] // Гісторыя Мінска. 1-е выданне. Мінск. БелЭн. 2006. С. 196—197</ref><ref name="m-3">[http://minchanin.esmasoft.com/maps/1800-2004/index.html «Формирование территории г. Минска (1800 — 2004)»] // Гісторыя Мінска. 1-е выданне. Мінск. БелЭн. 2006. С. 550—551</ref>.

== Этымалогія назвы ==
Існуе некалькі версій паходжання назвы мясцовасці. Першая з іх звязаная з народнай легендай пра блазнаватага Федзьку Камара, які паквапіўся на скарб памерлага і патануў у багне<ref>Шэйкін Г. М. Камар // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, П15 2001. С. 302</ref>. Другая версія атаясамлівае назву мясціны з камарамі, якія насялялі тутэйшае балота.

Трэцюю, навуковую, версію прапанаваў беларускі гісторык і археолаг [[Пётр Аляксандравіч Русаў|Пётр Русаў]]. У сваім даследаванні ён давёў, што ў старажытных дакументах мясціну называлі «Камораўкай». У летапісных крыніцах слова «камара», «камора», «комора» пазначалі скляпы, скляпенні або памяшканні. Гэтак жа звалі кантору пры лясніцтве, а ў XV — XVIII стагоддзях — мытню<ref name="k">[http://www.minsk.gov.by/html_doc/org_231/legenda_2.shtml УП «Минский Комаровский рынок». Зазвенели монетки на старой Комаровке]{{Недаступная спасылка}}</ref>.

== Гісторыя ==
[[Файл:Miensk, Kamaroŭski. Менск, Камароўскі (1939).jpg|міні|На Камароўскай плошчы, 1939 г.]]
Першае пісьмовае згадванне мясцовасці датуецца [[1552]] годам<ref name="k" /> (паводле іншых звестак Камароўскае балота пачынае згадвацца ў актах пачатку [[XVII стагоддзе|XVII ст.]]<ref name="rb">[[Расціслаў Баравы|Ростислав Боровой]]. Минские пригороды XVI — начала XX века // [[Архитектура и строительство]]. — 2008. — № 11. — С. 46—50.</ref>). Некалі на месцы прадмесця існавала вёска Камароўка, якая да [[1812]] года належала князям [[Радзівілы|Радзівілам]] (пасля таго, як Радзівілы выступілі на баку [[Напалеон I Банапарт|Напалеона]] ў [[Вайна 1812 года|вайне 1812 года]] вёска і прылеглыя тэрыторыі былі адабраныя ў іх расійскімі ўладамі і перапрададзеныя мінскаму абшарніку Станіславу Ваньковічу).

Паводле беларускага падарожніка і краязнаўца [[Павел Міхайлавіч Шпілеўскі|Паўла Шпілеўскага]] ў сярэдзіне [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] Камароўка была адметная «''сваімі гарамі, густым хваёвым лесам, і швейцарскім дамком, і маслабойнымі''»<ref>[[Павел Шпілеўскі|Шпилевский П. М.]] Путешествие по Полесью и белорусскому краю. Мн., 1992 // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, П15 2001. С. 468</ref>. У [[1879]] годзе вёска Камароўка (2 вярсты ад тагачаснага цэнтра горада — сучаснай [[Плошча Свабоды (Мінск)|плошчы Свабоды]]) — «''каля 40 жыхароў''». Да канца [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] вёска ўвайшла ў межы Мінска, а яе назва распаўсюдзілася на ўсю паўночна-ўсходнюю частку горада.

У пачатку [[XIX стагоддзе|XX ст.]] Камароўка ўваходзіла ў [[Трэцяя паліцэйская частка Мінска|трэцюю паліцэйскую частку горада]]. Пачыналася на паўночны-захад ад Камароўскай вуліцы (цяпер [[Праспект Машэрава (Мінск)|праспект Машэрава]]) і амаль цалкам належала абшарніку П. С. Ваньковічу, чые продкі і сваякі былі вядомымі культурнымі дзеячамі. Праз прадмесце праходзілі Старавіленская, Вялікая Барысаўская (пазней Аляксандраўская, цяпер [[Вуліца Максіма Багдановіча (Мінск)|Максіма Багдановіча]]), Георгіеўская ([[Вуліца Чычэрына (Мінск)|Чычэрына]]), Плябанская (пазней Шырокая, цяпер [[Вуліца Куйбышава (Мінск)|Куйбышава]]), Бондараўская ([[Вуліца Гікалы (Мінск)|Гікалы]]) — тамака сяліліся рамеснікі-[[Бондарства|бондары]], Казакоўская ([[Пугачоўская вуліца (Мінск)|Пугачоўская]]) — назва пайшла ад прозвішча ўладальніцы гэтай дзялянкі зямлі абшарніцы Аўгусціны Казаковай), Міжтрактавая (не існуе), Турэцкая ([[Беламорская вуліца (Мінск)|Беламорская]]), Кітайская ([[Усходняя вуліца (Мінск)|Усходняя]]) вуліцы, Лагойскі ([[Вуліца Якуба Коласа (Мінск)|вуліца Якуба Коласа]]) і Барысаўскі ([[Праспект Незалежнасці (Мінск)|праспект Незалежнасці]]) тракты, дарога на [[Цна (Цнянскі сельсавет)|Цну]], Казакоўскі завулак<ref name="m-2" /><ref>[[Іван Іванавіч Сацукевіч|Іван Сацукевіч]]. [https://belcollegium.by/ivan-sacukevich-tapanimiya-vulic-i-ploshchau-menska-u-xix-pachatku-xx-stagoddzyau/ Тапанімія вуліцы і плошчаў Менска ў ХІХ — пачатку ХХ стст.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190729121222/https://belcollegium.by/ivan-sacukevich-tapanimiya-vulic-i-ploshchau-menska-u-xix-pachatku-xx-stagoddzyau/ |date=29 ліпеня 2019 }}</ref><ref>[http://minchanin.esmasoft.com/maps/1898/index.html План губернского города Минска (1898)] // Шыбека З.В., Шыбека С.Ф. Мінск: Старонкі жыцця дарэв. горада/ Пер. з рускай мовы М.Віжа; Прадмова С.М. Станюты. — Мн.: Полымя, 1994. [1] асобн. арк. карт.</ref>.

У асноўным у прадмесці сяліліся рамеснікі і працоўныя. Многія насельнікі здымалі жытло. Гэтая мінская ўскраіна была адной з самых занядбаных. Санітарныя ўмовы пражывання былі даволі кепскімі. Апроч таго, мясцовасць была нізіннай, і пасля дажджоў вуліцы ператвараліся ў непраходнае балота.  
[[Файл:Miensk, Barysaŭski-Kamaroŭski, Instytut. Менск, Барысаўскі-Камароўскі, Інстытут (1939).jpg|міні|[[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт фізічнай культуры|Інстытут фізкультуры]], 1939 г.]]
У 1910 годзе на Камароўскай плошчы на сродкі 120-га пяхотнага Серпухаўскага палка была пабудаваная Свята-Аляксееўская царква, у 1918 годзе храм згарэў<ref>[[Анатоль Кулагін|Кулагін А.М.]] Праваслаўныя храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік / А.М. Кулагін; маст. І.І. Бокі. — 2-е выд. — Мн.: БелЭн, 2001. С. 268</ref>. У 1911 годзе дзеля вывучэння праблем асушвання балотных тэрыторый у прадмесці адкрылася [[Мінская балотная доследная станцыя]]. У 1925 годзе былі праведзеныя працы па асушванні [[Камароўскае балота|Камароўскага балота]]. У 1929 годзе [[Мінскі трамвай|трамвайная лінія]] злучыла Камароўку з Таварнай станцыяй. У 1939 годзе на рагу гістарычных Лагойскага і Барысаўскага трактаў збудавалі будынак [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт фізічнай культуры|Інстытута фізкультуры]] (архітэктары. А. Ваяроў, А. Брэгман). У гады [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] ў раёне дзейнічала савецкая падпольная група.

У сярэдзіне 1950–х гадоў пачаўся знос старых драўляных хат. Адбыўся пуск [[Мінскі тралейбус|тралейбуса]]. У 1964 годзе быў пабудаваны Дом мэблі. У 1972 годзе на плошчы Якуба Коласа (да [[1956]] года Камароўскай) усталявалі помнік народнаму паэту. У 1979 годзе адкрыўся цэнтральны калгасны рынак — [[Камароўскі рынак|Камароўскі]]<ref>[http://www.minsk.gov.by/cgi-bin/org_ps.pl?k_org=231&mode=doc&doc=231_2 УП «Минский Комаровский рынок». Комаровка] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090312083526/http://www.minsk.gov.by/cgi-bin/org_ps.pl?k_org=231&mode=doc&doc=231_2 |date=12 сакавіка 2009 }}</ref>. У 2001 годзе на плошчы перад Камароўскім рынкам адкрыўся шматступенны фантан, вакол якога былі ўсталяваныя бронзавыя скульптуры [[Уладзімір Іванавіч Жбанаў|Уладзіміра Жбанава]] «Конь і верабей», «Пані з сабачкай» і «Фатограф». 6 мая 2009 года Камісія па найменні і перайменаванні праспектаў, вуліц і іншых частак Мінска на сваім пасяджэнні прыняла рашэнне па наданні безыменнаму скверу ў межах вул. В. Харужай — ГЦ «Люстэрка» — крама «Дом мэблі» назвы «[[Камароўскі сквер|Камароўскі]]»<ref>[http://nn.by/index.php?c=ar&i=26226 У Менску з’явіліся скверы «Траецкая гара», «Старосцінская слабада» ды Лютэранскі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090603150046/http://nn.by/index.php?c=ar&i=26226 |date=3 чэрвеня 2009 }} // [[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]], 14 траўня 2009</ref>.

=== Сучаснасць ===
Драўляная забудова прадмесця не захавалася, зберагліся толькі асобныя фрагменты прысядзібных садоў.<ref>[[Аляксандар Лакотка|Лакотка А.І.]] Сілуэты старога Мінска. Нарысы драўлянай архітэктуры. Мінск, Полымя, 1991. С. 62</ref>

Тапонім застаўся замацаваны за раёнам горада, што размешчаны вакол [[Камароўскі рынак|Камароўскага рынку]] і [[Камароўскі сквер|Камароўскага сквера]].

== Старыя адрасы ==
[[Файл:Miensk, Kamaroŭka, Trepiel. Менск, Камароўка, Трэпель (1901-17).jpg|thumb|Крухмальна-патачны завод братоў Трэпель]]

*''1-ы Казакоўскі завулак, 8.'' Мылаварны завод Б. Блімовіча, адкрыты ў 1880 годзе. Вырабляў мыла сярэдніх гатункаў. У 1908 годзе суўладальнікам Блімовіча стаў М. Калецкі. Гаспадары абсталявалі прадпрыемства дымавай машынай і газавым рухавіком. Дакладнае месцазнаходжанне мылаварні застаецца нявызначаным.
*''Барысаўскі тракт.'' Ганчарна-кафляны завод А. Буднікава, заснаваны ў 1865 годзе. У 1897 годзе ў шліфавальным аддзеле пачалі дзейнічаць паравы кацёл і паравая машына. Дакладнае месцазнаходжанне застаецца нявызначаным.
*''Рог Захар’еўскай і Краснай.'' Конскі рынак. Тут прадавалі коней і хатнюю жывёліну. Раз на год у дзясятую за Вялікаднем пятніцу тут праводзіліся кірмашы, гэтак званыя «дзесятухі». У продажы былі толькі коні тутэйшай пароды. Тут жа месціўся і Дрывяны рынак. Неабходную колькасць дроў можна было купіць на складах ці з вазоў. Рынкі месціліся на заходнім баку цяперашняй [[плошча Якуба Коласа|плошчы Якуба Коласа]]. 
*''Казакоўскі завулак, 6.'' Крухмальна-патачны завод братоў Трэпель, заснаваны ў 1884 годзе. Вытворчасць патакі і піўнога кулеру ішла паралельна з вырабам гарнага алею. Драўляны заводскі будынак знаходзіўся ў тупіковай частцы цяперашняй вуліцы Чычэрына.
*''Красная.'' Амерыканскі клуб, збудаваны ў 1914 годзе на сродкі эмігрантаў-беларсаў з [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] і [[Канада|Канады]]. У клубе звычайна збіралася шмат народу. Тут дэманстраваліся кінафільмы, існавала тэатральна-эстрадная сцэна, працавалі бібліятэка і буфет, дзе можна было танна паснедаць. Па [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі]] клуб стаў месцам сустрэч беларускай творчай інтэлігенцыі і атрымаў назву «[[Беларуская хатка]]». Знаходзіўся каля цяперашняга трамвайнага парка.
*''Плябанская (Шырокая), 49.'' Кашары гарадской управы. Тут квартавала 5-ая батарэя 30-ай артылерыйскай брыгады. Батарэяй камандаваў С. Чарапанаў. Будынкі месціліся ў раёне цяперашняга Камароўскага рынка.

На ''Камароўскім полі (палігоне)'', якое знаходзілася прыблізна на месцы сучаснага рынка, 24 і 25 траўня 1911 года здзяйсняў палёты на аэраплане знакаміты расійскі авіятар [[Сяргей Утачкін]] (1876—1916)

== Галерэя ==
<gallery caption="Камароўка на старых фотаздымках" widths="150" heights="150" class="center">
Miensk, Vańkovičaŭ Les. Менск, Ваньковічаў Лес (1919).jpg|Ваньковічаў Лес, месца пахавання людзей, забітых бальшавікамі, 1919 г.
Miensk, Kamaroŭski. Менск, Камароўскі (04.1943).jpg|1943
Miensk, Kamaroŭski-Barysaŭski. Менск, Камароўскі-Барысаўскі (1941-44).jpg|Камароўская плошча, 1941—1944 гг.
</gallery>
<gallery caption="Камароўская балотная станцыя, 1911 год" widths="150" heights="150" class="center">
Miensk, Kamaroŭka. Менск, Камароўка (1911) (2).jpg|Будоўля балотнай доследнай станцыі
Miensk, Kamaroŭka. Менск, Камароўка (1911) (3).jpg|Будоўля балотнай доследнай станцыі
Miensk, Kamaroŭka. Менск, Камароўка (1911).jpg|Дрэнажныя працы на Камароўскім балоце
Miensk, Kamaroŭka. Менск, Камароўка (1911) (4).jpg|Музей пры балотнай станцыі
</gallery>

== Зноскі ==
{{reflist|2}}

== Літаратура ==
* Шыбека З.В., Шыбека С.Ф. Мінск: Старонкі жыцця дарэв. горада/ Пер. з рускай мовы М.Віжа; Прадмова С.М. Станюты. — Мн.: Полымя, 1994. — 341 с. [1] асобн. арк. карт.: іл. ISBN 5-345-00613-X.
* Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, П15 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.
* [[Іван Іванавіч Сацукевіч|Іван Сацукевіч]]. [https://belcollegium.by/ivan-sacukevich-tapanimiya-vulic-i-ploshchau-menska-u-xix-pachatku-xx-stagoddzyau/ Тапанімія вуліцы і плошчаў Менска ў ХІХ — пачатку ХХ стст.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190729121222/https://belcollegium.by/ivan-sacukevich-tapanimiya-vulic-i-ploshchau-menska-u-xix-pachatku-xx-stagoddzyau/ |date=29 ліпеня 2019 }} // «[[Беларускі Калегіюм]]», 4 чэрвеня 2008.
* Гісторыя Мінска. 1-е выданне. Мінск. БелЭн. 2006. — 696 с. ISBN 985-11-0344-6.
* Кулагін А.М. Праваслаўныя храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік / А.М. Кулагін; маст. І.І. Бокі. — 2-е выд. — Мн.: БелЭн, 2001. — 328 с.: іл. ISBN 985-11-0190-7
* Лакотка А.І. Сілуэты старога Мінска. Нарысы драўлянай архітэктуры. Мінск, Полымя, 1991. 
* Ростислав Боровой. [http://ais.activemedia.by/article/43031 Минские пригороды XVI — начала XX века]{{Недаступная спасылка}} // [[Архитектура и строительство]]. — 2008. — № 11. — С. 46—50.

{{Гістарычныя раёны Мінска}}

[[Катэгорыя:Гістарычныя раёны Мінска]]
[[Катэгорыя:Камароўка]]