Прагляд зыходнага тэксту старонкі Крытычны пункт (тэрмадынаміка)

{{Фазавыя пераходы}}

'''Крытычны пункт''' — спалучэнне значэнняў тэмпературы  <math>\! T_{crit}</math> і ціску  <math>\! P_{crit}</math> (ці, што эквівалентна, [[Малярны аб’ём|малярных аб'ёмаў]]  <math>\! V_{crit}</math>), пры якіх знікае адрозненне ва ўласцівасцях вадкай і газападобнай фаз рэчыва.

Крытычная [[тэмпература]] [[Фазавы пераход|фазавага пераходу]] — значэнне тэмпературы ў крытычным пункце. Пры тэмпературы вышэй за крытычную газ немагчыма [[Кандэнсацыя|скандэнсаваць]] ні пры якім [[ціск]]у.

== Фізічнае значэнне ==

У крытычным пункце шчыльнасць вадкасці і яе насычанай пары становяцца роўныя, а павярхневае нацяжэнне вадкасці падае да нуля, таму знікае мяжа падзелу фаз [[вадкасць]]-[[пара]].

Для сумесі рэчываў крытычная тэмпература не з'яўляецца пастаяннай велічынёй і можа быць прадстаўлена прасторавай крывой (якая залежыць ад прапорцыі складнікаў кампанентаў), крайнімі кропкамі якой з'яўляюцца крытычныя тэмпературы чыстых рэчываў — кампанентаў разгляданай сумесі.

Крытычнаму пункту на дыяграме стану рэчывы адпавядаюць гранічныя кропкі на крывых раўнавагі фаз, у ваколіцах пункту фазавая раўнавага парушаецца, адбываецца страта тэрмадынамічнай устойлівасці па шчыльнасці рэчыва. Па адзін бок ад крытычнага пункта рэчыва аднароднае (звычайна пры <math>\! T > T_{crit}</math>), а па другі — падзяляецца на вадкасць і пару.

У наваколлі пункта назіраюцца крытычныя з'явы: з-за росту характарыстычных памераў флуктуацый шчыльнасці рэзка ўзмацняецца рассейванне святла пры праходжанні праз рэчыва — пры дасягненні памераў флуктуацый парадкаў соцень нанаметраў, г.зн. даўжынь хваль святла, рэчыва становіцца непразрыстым. Рост флуктуацый прыводзіць таксама да ўзмацнення паглынання [[гук]]у і росту яго [[дысперсія|дысперсіі]], змены характару [[броўнаўскі рух|броўнаўскага руху]], анамалій вязкасці, цеплаправоднасці, запаволення ўстанаўлення цеплавой раўнавагі і т. п.

[[Файл:Phase-diag ru.svg|міні|злева|На гэтай тыповай фазавай дыяграме мяжа між вадкай і газападобнай фазай намалявана ў выглядзе крывой, якая пачынаецца у [[трайны пункт, тэрмадынаміка|трайным пункце]] і канчаецца у крытычным пункце.]]

== Гісторыя ==

Практычна з'ява крытычнага пункта была выяўлена пры награванні вадкасці, якая часткова запаўняе запаяную трубку. Па меры нагрэву меніск паступова губляў сваю крывізну і станавіўся ўсё больш плоскім, а пры дасягненні крытычнай тэмпературы пераставаў быць бачным.

{|class="standard"
|+Параметры крытычных пунктаў некаторых рэчываў
!Рэчыва
!<math>\! T_{crit}</math>
!<math>\! P_{crit}</math>
!<math>\! V_{crit}</math>
|----
|''Адзінкі''
|''[[Кельвін (адзінка вымярэння)|Кельвіны]]''
|''[[Атмасфера (адзінка вымярэння)|Атмасферы]]''
|''см³/[[моль]]''
|----
|[[Вадарод]]
|33,0
|12,8
|61,8
|----
|[[Кісларод]]
|154,8
|50,1
|74,4
|----
|[[Ртуць]]
|1750
|1500
|44
|----
|[[Этанол]]
|516,3
|63,0
|167
|----
|[[Кельвін (адзінка вымярэння)|Дыяксід вугляроду]]
|304,2
|72,9
|94,0
|----
|[[Вада]]
|647
|218,3
|56
|----
|[[Азот]]
|126.25
|
|
|----
|[[Аргон]]
|150.86
|
|
|----
|[[Бром]]
|588
|
|
|----
|[[Гелій]]
|5.19
|
|
|----
|[[Ёд]]
|819
|
|
|----
|[[Крыптон]]
|209.45
|
|
|----
|[[Ксенон]]
|289.73
|
|
|----
|[[Мыш’як]]
|1673
|
|
|----
|[[Неон]]
|44.4
|
|
|----
|[[Радон]]
|378
|
|
|----
|[[Кельвін (адзінка вымярэння)|Селен]]
|1766
|
|
|----
|[[Сера]]
|1314
|
|
|----
|[[Фосфар]]
|994
|
|
|----
|[[Фтор]]
|144.3
|
|
|----
|[[Хлор]]
|416.95
|
|
|}

Крытычныя пункты існуюць не толькі для чыстых рэчываў, але і, у некаторых выпадках, для іх сумесей і вызначаюць параметры страты ўстойлівасці сумесі (з падзелам фаз) — раствор (адна фаза). Прыкладам такой сумесі можа служыць сумесь фенол-вада.

{{Станы матэрыі}}

[[Катэгорыя:Тэрмадынаміка]]
[[Катэгорыя:Фізічная хімія]]
[[Катэгорыя:Фазавыя пераходы]]
[[Катэгорыя:Крытычныя велічыні]]