Прагляд зыходнага тэксту старонкі Луізіянская купля

'''Луізіянская купля''' ({{lang-en|Louisiana Purchase}}) — гэта транзакцыя па набыццю [[ЗША]] французскіх калоній у Паўночнай Амерыцы ў [[1803]] г. Па дагавору ЗША аддалі 15 млн дол., без уліку працэнтаў за тэрыторыю памерам 2100 тыс. кв. км. Пазней гэтыя ж землі ЗША паўторна выкупалі ў індзейцаў.
[[Файл:National-atlas-1970-1810-loupurchase-1.png|thumb|300px|right|Землі, набытыя ЗША ў рамках Луізіянскай куплі (пазначаны цёмна-зяленым колерам)]]
[[Файл:louisiana purchase treaty.jpg|thumb|200px|Арыгінал дагавора куплі Луізіяны]]

== Кароткая гісторыя Ліузіяны ==

Луізіянская калонія была заснавана ў XVI ст. французамі і названа ў гонар караля Людовіка XIV. У 1762 г. Луізіяна перайшла пад кантроль Іспаніі. У 1800 г. Іспанія вярнула [[Францыя|Францыі]] Луізіяну, але канчаткова іспанская адміністрацыя пакінула яе толькі ў 1803 г.

Францыя пачатку XIX ст. вяла пастаянныя войны ў Еўропе і Міжземнамор’і. Акрамя таго з 1802 г. пачаліся паўстанні ў французскіх калоніях [[Гвадэлупа|Гвадэлупе]] і [[Санта-Дамінга|Сан-Дамініцы]]. Каб кантраляваць Луізіяну не хапала салдат. Таму Напалеон вырашыў адмовіцца ад ідэі стварэння французскай каланіяльнай імперыі ў Амерыцы.

== Дагавор 30 красавіка 1803 г. ==

11 красавіка 1803 г. Напалеон даў дазвол на продаж усёй Луізіянскай калоніі. Першапачаткова амерыканцаў цікавіў толькі партовы горад [[Новы Арлеан]], але яны згадзіліся на куплю ўсёй калоніі за 15 млн дол аблігацыямі, якія пазней былі абменены на франкі. Дагавор куплі продажу быў складзены «ў [[Парыж]]ы ў дзясяты дзень месяца фларэаля адзінаццатага года Французскай рэспублікі або [[30 красавіка]] [[1803]] г.» згодна апошняму (10-му) артыкулу<ref>[http://berastouski.blogspot.com/2015/03/blog-post_27.html Загарніце мне Аляску, калі ласка] Аўтар А. Берастоўскі // Блог Андрэя Берастоўскага</ref><ref>[http://avalon.law.yale.edu/19th_century/louis1.asp TREATY BETWEEN THE UNITED STATES OF AMERICA AND THE FRENCH REPUBLIC] // Avalon Project</ref>. Таксама Дагавор даваў французскай арміі тры месяцы, каб пакінуць калонію. Але канчаткова Луізіяна перайшла пад амерыканскі кантроль бліжэй да канца 1803 г.

== Тэрыторыя Луізіяны ў пачатку XIX стагоддзя ==

Варта памятаць што Луізіянская калонія значна выходзіла за межы сучаснага штата [[Луізіяна]]. Яна ахоплівала землі, якія цяпер уваходзяць у 15 штатаў ЗША, і на поўначы заходзіла за межы рэк Рэд Рывер, Мілк Рывер і Поплар Рывэр, (цяпер землі за гэтымі рэкамі належаць [[Канада|Канадзе]] і да зямлі Руперта, на поўдні мяжой было вусце ракі Місісіпі (але паўднёвая мяжа не была вызначана дагаворам з Францыяй, што стала прычынай тэрытарыяльных спрэчак з [[Іспанія]]й, за землі Заходняй Фларыды), заходняй мяжой сталі [[Скалістыя горы]] і [[Амерыканскі кантынентальны водараздзел]], а ўсходняй мяжой была рака Місісіпі.
З 1 кастрычніка 1804 г. тэрыторыя Луізіяны была ператворана ў Арлеанскую акругу, якая з цягам часу была падзелена паміж рознымі штатамі і дзвюма правінцыямі Канады.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Спасылкі ==
* [http://avalon.law.yale.edu/19th_century/louis1.asp TREATY BETWEEN THE UNITED STATES OF AMERICA AND THE FRENCH REPUBLIC] (Дагавор паміж Злучанымі Штатамі Амерыкі і Французскай Рэспублікай)
* Андрэй Берастоўскі. Гісторыя ЗША ў апавяданнях і дакументах. Мінск: выдавец А. М. Вараксін, 2019—176 с. {{ISBN|978-985-7220-59-5}}

{{Гісторыя ЗША}}

[[Катэгорыя:Гісторыя ЗША]]
[[Катэгорыя:1803]]