Прагляд зыходнага тэксту старонкі Пашпарт Нансена

[[Выява:No-nb bldsa 6e001.jpg|thumb|Вокладка]]
'''Пашпарты́ На́нсена''', афіцыйнай найменне '''пашпарты асо́б без грамадзя́нства''' — міжнародна прызнаныя [[Пасведчанне асобы|замежныя пашпарты]] [[Бежанец|ўцекачоў]], якія дзейнічалі ў 1922—1938. Выдавала гэтыя пасведчанні Бюро Вярхоўнага камісара па справах уцекачоў [[Ліга Нацый|Лігі Нацый]] [[Асоба без грамадзянства|асобам без грамадзянства]]<ref>{{cite web | author = Cara Giaimo.| last = Giaimo| first = Cara| date = 7 лютага 2017| url = https://www.atlasobscura.com/articles/nansen-passport-refugees| title = The Little-Known Passport That Protected 450,000 Refugees| work = Atlas Obscura| access-date = 3 лютага 2023 | language = en}}</ref>. Распаўсюджаная назва «пашпарты Нансена» паходзіць ад імя нарвежскага дзяржаўнага дзеяча і палярнага даследчыка [[Фрыцьёф Нансен|Фрыцьёфа Нансена]], які прапанаваў ідэю выдачы гэткіх пашпартоў на пасадзе Вярхоўнага камісара.

== Гісторыя ==
Пасля сканчэння [[I Сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] пачалося [[Наступствы Першай сусветнай вайны|агульнае бязладдзе]], звязанае з развалам адных дзяржаў і стварэннем іншых, перакраеннем межаў паводле нацыянальных прыкмет, выбухам грамадзянскіх войнаў. З гэтых прычын мноства людзей былі вымушаны пакінуць сваю радзіму, хтосьці без дакументаў, а хтосьці з дакументамі ўжо няісных дзяржаў, з-за чаго страцілі магчымасць перасякаць дзяржаўныя граніцы.

Непасрэднай нагодай для ўвядзення пашпартоў Нансена стаў прыняты ў 1921 годзе дэкрэт [[Бальшавікі|бальшавіцкага]] ўраду пра пазбаўленне права на атрыманне [[СССР|савецкага]] грамадзянства асоб, якія эмігравалі за мяжу. У гэту катэгорыю трапілі і каля 800 000 уцекачоў ад [[Грамадзянская вайна ў Расіі|грамадзянскай вайны]]. З 3 да 5 ліпеня 1922 года ў Жэневе адбылася скліканая Вярхоўным камісарам па справах уцекачоў [[Ліга Нацый|Лігі Нацый]]<ref>{{артыкул|загаловак = Documents from the League of Nations Archives|выданне = Refugee Survey Quarterly|год = 2003|выпуск = 1|том = 22|старонкі = 71—73| doi = 10.1093/rsq/22.1.71}}</ref> [[Фрыцьёф Нансен|Фрыцьёфам Нансенам]] міжурадавая канферэнцыя ў пытаннях пасведчанняў асобы для расійскіх уцекачоў, якая ўхваліла выдачу такім асобам пашпартоў асоб без грамадзянства<ref>{{cite web | author = United Nations High Commissioner for Refugees.| date = 5 ліпеня 1922| url = https://www.refworld.org/docid/3dd8b4864.html| title = Arrangement with respect to the issue of certificates of identity to Russian Refugees| work = refworld| access-date = 3 лютага 2023 | language = en}}</ref>. Да 1942 года яны былі прызнаны ўрадамі 52 дзяржаў.

У 1924 годзе пагадненне Нансена было распаўсюджаная на [[Армяне|армян]], а ў 1928 — на [[Асірыйцы|асірыйскіх]], асіра-халдзейскіх, [[Балгары|балгарскіх]] і [[Туркі|турэцкіх]] уцекачоў<ref>{{артыкул|аўтар = League of Nations|загаловак = Arrangement of 12 May 1926 relating to the Issue of Identity Certificates to Russian and Armenian Refugees|спасылка = https://www.refworld.org/pdfid/3dd8b5802.pdf|выданне = Treaty Series|том = Vol. LXXXIX|нумар = No. 2004}}</ref>. Было выдадзена каля 450 000 пашпартоў Нансена<ref>{{cite web | date = 29 лістапада 2022| url = https://snl.no/Nansen-pass| title = Nansen-pass| work = Store Norske Leksikon| access-date = 3 лютага 2023 | language = no}}</ref> асобам без грамадзянства і ўцекачам, якія не маглі атрымаць пашпартоў у краіне грамадзянства.

Па смерці Нансена ў 1930 годзе выдачай пашпартоў займаўся [[Міжнародны офіс Нансена для ўцекачоў]] Лігі Нацый. З гэтай пары пашпарт спасылаўся не на канферэнцыю 1922 года, а выдаваўся ад імя Лігі. У 1938 годзе офіс быў закрыты; выдачу пашпартоў працягнула новая ўстанова, Офіс Вярхоўнага камісара па справах уцекачоў пад эгідай Лігі нацый у Лондане<ref>{{cite web | url = https://uia.org/s/or/en/1100044612| title = Office of the High Commissioner for Refugees under the Protection of the League| publisher = Union of International Associations - Union des associations internationales| access-date = 3 лютага 2023 | language = en}}</ref>.

== Галерэя ==
<gallery heights="200" widths="200">
File:Nansen cs cover.jpg|Вокладка пашпарта Нансена;<br/>паліцэйскі пастарунак, [[Прага]], [[Чэхаславакія]], 1930
File:Nansen cs stamp.jpg|Марка абнаўлення пашпарта Нансена;<br/>[[Міжнародны офіс Нансена для ўцекачоў]], 1930
File:Oslo Nansen.JPG|Частка памятнай таблічкі;<br/>[[Ратуша (Осла)|Ратуша]], [[Осла]], [[Нарвегія]], 2007
</gallery>

== Вынікі ==
У 1938 годзе [[Міжнародны офіс Нансена для ўцекачоў]] за свае намаганні па ўвядзенні пашпартоў Нансена атрымаў [[Нобелеўская прэмія міру|Нобелеўскую прэмію міру]]<ref>{{cite web | url = https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1922/nansen/facts/| title = Fridtjof Nansen| work = The Nobel Peace Prize 1922| publisher = The Nobel Prize| access-date = 3 лютага 2023 | language = en}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1938/nansen/lecture/| title = Nansen International Office for Refugees — Nobel Lecture| work = The Nobel Peace Prize 1938| publisher = The Nobel Prize| access-date = 3 лютага 2023 | language = en}}</ref>.

== Вядомыя ўладальнікі ==
{{Калонкі|3}}
* [[Роберт Капа]]
* [[Серджу Чэлібідаке]]
* [[Вера Канстанцінаўна (Раманава)|прынцэса Вера Канстанцінаўна Раманава]]
* [[Марк Шагал]]
* [[Аляксандр Галіч (пісьменнік)|Аляксандр Галіч]]
* [[Зузана Гінчанка]]
* [[Аляксандр Гротэндык]]<ref>{{артыкул|аўтар = David Mumford.|загаловак = (Obituary) Alexander Grothendieck (1928–2014) Mathematician who rebuilt algebraic geometry|спасылка = https://www.nature.com/articles/517272a.epdf|выданне = Nature|год = 2015|выпуск = 7534|том = 517|старонкі = 272|doi=10.1038/517272a|pmid=25592527|s2cid=205083834|мова = en}}</ref>
* [[Георгій Гурджыеў]]
* [[Зэеў Жабацінскі]]<ref>{{cite web | url = http://pdfs.jta.org/1940/1940-08-05_101.pdf?_ga=2.93366937.582027365.1547148239-680804804.1547148239| title = Vladimir Jabotinsky Dies of Heart Attack at Age 59; Was Visiting Youth Camp| publisher = Jewish telegraphic agency| access-date = 3 лютага 2023 | language = en}}</ref>
* [[Юрый Месэн-Яшын]]
* [[Арыстоцель Анасіс]]
* [[Том Паркер]]
* [[Ганна Паўлава]]
* вялікая княгіня [[Марыя Паўлаўна (Раманава)|Марыя Паўлаўна]]
* святы [[Рыгор (Перадзэ)|Рыгор Перадзэ]]<ref>{{cite web | url = http://www.golubinski.ru/russia/borovoy/%D0%93%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B9%20(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%20%D0%93%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%BE%D0%BB%20%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87).htm| title = Григорий (Перадзе Григол Раманозович)| work = Новомученики и Исповедники Русской Православной Церкви XX века| publisher = Православный Свято-Тихоновский Богословский Институт; Братство во Имя Всемилостивого Спаса| access-date = 3 лютага 2023 | language = ru}}</ref>
* [[Ядвіга Пілсудская]]
* [[Сяргей Рахманінаў]]
* [[Рабін]] [[Менахэм Мендэль Шнеерсон]]
* [[Ота Скарцэні]]
* [[Ігар Стравінскі]]
* кароль [[Альфонса XIII]]
{{Канец калонкі}}

== Гл. таксама ==
* [[Сусветны пашпарт]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Спасылкі ==
* [https://www.svaboda.org/a/32230159.html Фрыцьёф Нансен адказвае расійскім бальшавікам] // [[Радыё „Свабода“]]
* [http://cultureandcommunication.org/deadmedia/index.php/Nansen_Passport Пашпарт Нансена] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080929033045/http://cultureandcommunication.org/deadmedia/index.php/Nansen_Passport |date=29 верасня 2008 }} {{ref-en}} Dead Media Archive

{{Міжнароднае права}}

[[Катэгорыя:Фрыцьёф Нансен]]
[[Катэгорыя:Неграмадзяне]]
[[Катэгорыя:Міжнароднае права]]
[[Катэгорыя:Руская эміграцыя першай хвалі]]
[[Катэгорыя:Бежанцы]]
[[Катэгорыя:Пашпарты гістарычных дзяржаў]]