Прагляд зыходнага тэксту старонкі Хямэ

[[Файл:Häme.vaakuna.svg|right|150px]]
'''Хяме''', або '''Тавастыя''' ([[фінская мова|фін.]] Häme, [[шведская мова|швед.]] Tavastland) — гістарычная вобласць на поўдні [[Фінляндыя|Фінляндыі]]. Мяжуе з [[Уласна Фінляндыя, гістарычная вобласць|Уласна Фінляндыяй]], [[Сатакунта]]й, [[Астработнія (гістарычная правінцыя)|Астработніяй]], [[Савонія]]й і [[Уўсіма, гістарычная правінцыя|Уўсімай]].

Народ вобласці Хямэ на Русі часта называлі [[емь]], а ў Швецыі — тавасты.

== Адміністрацыйны падзел ==
З [[1997]] па [[2010]] Хяме была падзелена паміж адміністрацыйнымі правінцыямі [[Паўднёвая Фінляндыя]] і [[Заходняя Фінляндыя]]. Тым не менш, гэтыя правінцыі былі скасаваныя, і Хяме цяпер падзелена паміж чатырма [[Вобласці Фінляндыі|рэгіёнамі Фінляндыі]]: у асноўным [[Канта-Хямэ]] і [[Пяят-Хямэ]], і больш дробнымі часткамі [[Пірканмаа]] і [[Цэнтральнай Фінляндыяй]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Historical province of Tavastia in Finland.png|left|150px|thumb|Гістарычная правінцыя Хямэ (зялёны колер)<br />і межы сучасных правінцый<br />(ружовы)]]
Дагістарычны перыяд Хямэ заканчваецца [[другі шведскі крыжовы паход|другім шведскім крыжовым паходам]] у [[1239]] (ці [[1249]]), калі яна стала часткай [[Швецыі]]. Будаўніцтва [[замак Хямэ|замка Хямэ]] пачалося ў [[1260-я|1260-х]] па загадзе [[Біргер Ярль|Біргера Ярля]]. Замак павінен быў стаць цэнтрам трох «замкавых графстваў», два іншыя былі замкі [[Турку]] (швед. ''Åbo'') ва [[Уласна Фінляндыя, гістарычная вобласць|Ўласна Фінляндыі]] і [[Выбарг]] (швед. ''Viborg'') ў [[Карэлія (гістарычная правінцыя)|Карэліі]]. Пасля [[Нотэбергскі мір|Нотэбергскага міру]] ў [[1323]] годзе замак часткова страціў сваю важнасць ў якасці абароны ад Усходу, але застаўся адміністрацыйным цэнтрам. Калі Фінляндыя адышла да Расіі ў [[1809]] годзе, правінцыя перастала быць часткай Швецыі. [[Правінцыі Швецыі|Правінцыі]] не маюць адміністрацыйнай функцыі сёння, але застаюцца ў якасці гістарычнай спадчыны ў Фінляндыі і Швецыі.

Правінцыя была заселеная з часоў каменнага веку. Паўночная Хямэ на працягу доўгага часу была дзікай мясцовасцб, населенай [[Саамы|саамскімі плямёнамі]] паляўнічых і збіральнікаў, а таксама часткова фінскімі паляўнічымі. Толькі ў час позняга [[сярэднявечча]] сельская гаспадарка была павольна уведзена ў паўночных раёнах правінцыі. У [[19 стагоддзе|19 стагоддзі]] рост лясной прамысловасці пачаў прыносіць новае багацце ў гэтым раёне. Водныя шляхі [[Нясіярві]] і [[Ванаявесі]] забяспечваліся лёгкім транспартам для драўніны. Найбольш буйныя цэнтры папяровай прамысловасці, якія працуюць і зараз — [[Мянця]] і [[Валкеакоскі]]. Аднак найбольш заўважным прамысловым цэнтрам у гістарычнай Хямэ з’яўляецца [[Тамперэ]], дзе працуюць шэраг буйных тэкстыльных фабрык і металургічных заводаў яшчэ з пачатку 19 стагоддзя.

== Геаграфія ==
Заходняя Хямэ размяшчэецца на абодвух баках вялікага [[Вадазбор|вадазборнага басейна]] [[Кокемяэн’ёкі|Кокемяэн’ёкі]]. Ва Ўсходняй Хямэ, рэгіёны Пяят-Хямэ і Цэнтральная Фінляндыя размешчаны вакол паўднёвай частцы [[Пяянэ|возера Пяянэ]]. Паўднёвыя межы правінцыі размешчаны прыкладна каля хрыбта [[Салпаўселькя]]. Паўднёвыя часткі правінцыі складаюцца з раўнін, перамежных палёў і лясоў. На поўнач зямля паступова павышаецца і становіцца больш пагорыстай. У той жа час доля зямель, якія апрацоўваюцца, памяншаецца, і ўсё больш дамінуюць лясы і пусткі. Паўночная мяжа Хямэ знаходзіцца ў Цэнтральнай Фінляндыі. Так як гэтая вобласць была заселеная толькі падчас замены старой правінцыйнай сістэмы сістэмай графстваў, старажытная мяжа правінцыі з’яўляецца нявызначанай ў гэтым рэгіёне. Тое ж самае адносіцца да паўночна-заходняй мяжы з Сатакунтай, якая знаходзіцца ў Пірканмаа.

У выніку першапачатковага рассялення населеныя раёны размешчаны вакол водных шляхоў, а палі акружаны найбуйнейшымі азёрамі. Азёры з’яўляюцца суднаходнымі, але парогі [[Кюміякі]] і [[Кокемяэн’ёкі|Кокемяэн’ёкі]] абмяжоўваюць плаванне ў мора. Аналагічна азёры ўтвараюць тры асобных суднаходных раёна. Па [[Нясіярві]] можна перамяшчацца на адлегласць больш за 100 кіламетраў на поўнач ад [[Тамперэ]], у той час як азёры [[Пюхяярві]], [[Ванаявесі]] і [[Ройне]] былі злучаныя каналамі з 19 стагоддзя, утвараючы яшчэ адзін значны водны шлях. З другога боку [[Пяянэ]] злучае [[Лахты]] і Пяят-Хямэ з Цэнтральнай Фінляндыі і [[Ювяскюля]].

{{Гістарычныя правінцыі Фінляндыі}}

[[Катэгорыя:Гістарычныя правінцыі Фінляндыі]]