Прагляд зыходнага тэксту старонкі Шатландская незалежнасць

'''Рух за незалежнасць Шатландыі, Шатландская незалежнасць, Шатландскі сепаратызм, Шатландская сецэсія''' ({{lang-en|Scottish independence}}; {{lang-gd|Neo-eisimeileachd na h-Alba}}) — палітычная мэта некаторых палітычных і грамадскіх рухаў за аднаўленне [[суверэнітэт]]у [[Шатландыя|Шатландыі]] і выхаду яе са складу [[Вялікабрытанія|Злучанага Каралеўства]].

Як правіла, у залежнасці ад палітычных гледжанняў на гэту мэту, называецца або аднаўленнем шатландскай [[незалежнасць|незалежнасці]] і [[сецэсія]]й або шатландскім [[нацыяналізм]]ам і [[сепаратызм]]ам.

Шатландскі ўрад правёў [[Рэферэндум аб незалежнасці Шатландыі (2014)|рэферэндум аб незалежнасці Шатландыі]] 18 верасня [[2014]] года, намерваючыся ў выпадку яго поспеху абвясціць незалежнасць у сакавіку-красавіку [[2016]] года. Для гэтых мэт шатландскі ўрад склаў дэталёвы план мерапрыемстваў па падрыхтоўцы і пераходу да незалежнасці<ref>{{Cite web|url = http://www.scotland.gov.uk/Resource/0043/00439770.pdf|title = Будучыня Шатландыі: Ваш шлях да незалежнай Шатландыі - кароткае апісанне (афіцыйны пераклад на рускай мове)|author = Scottish Government|date = 26 November 2013|publisher = Scottish Government|access-date = 3 кастрычніка 2014|archive-url = https://web.archive.org/web/20140903095741/http://www.scotland.gov.uk/Resource/0043/00439770.pdf|archive-date = 3 верасня 2014|url-status = dead}}</ref><ref>{{Cite web|url = http://www.scotland.gov.uk/Publications/2013/11/9348/0|title = Scotland's Future: Your Guide to an Independent Scotland|author = Scottish Government|date = 26 November 2014|publisher = Scottish Government}}</ref>. Аднак на рэферэндуме большасць жыхароў Шатландыі прагаласавала супраць аддзялення ад Вялікабрытаніі.

== Гісторыя ==
{{also|Шатландскае каралеўства|Войны за незалежнасць Шатландыі}}
[[Выява:Actsofunion1707painting.jpg|300px|міні|справа|Карціна Вальтэра Томаса Монінгтана ''«Аб'яднанне парламентаў Англіі і Шатландыі ў 1707 годзе»'']]
Шатландыя была незалежнай дзяржавай з [[843]] па [[1707]] год. [[Візіт караля Георга IV у Шатландыю ў 1822 годзе]] (першы візіт кіруючага манарха з 1650), з аднаго боку, прынёс некаторую стабілізацыю ў Шатландыі, з іншага боку, натхніў прыхільнікаў незалежнасці на стварэнне Шатландскага ўрада<ref>{{cite book |author=Prebble, John |title=The King's Jaunt: George IV in Scotland, August 1822 'One and Twenty Daft Days' |year=2000 |url=https://archive.org/details/kingsjauntgeorge0000preb_t3l1 |publisher=Birlinn Publishers |isbn=1-84158-068-6 }}</ref>.

Да сярэдзіны [[XIX]] стагоддзя ў Шатландыі ўсё больш выразна выказвалася ідэя стварэнне свайго самакіравальнага ўрада. Упершыню пытанне аб самастойнасці шатландскай асамблеі было ўзнята ў [[1853]] годзе, але разуменне знайшоў, як ні дзіўна, толькі ў кансерватыўных колах, дзе заўважалі, што [[Ірландыя]] атрымала больш самакіравання, чым Шатландыя. У [[1885]] годзе было адноўлена міністэрства па справах Шатландыі і пасада сакратара па справах Шатландыі пры Урадзе Вялікабрытаніі<ref name=bbchistory>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/politics97/devolution/scotland/briefing/history.shtml|title=Scottish Referendums|publisher=BBC|access-date=11 June 2007|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlN1zT1c?url=http://www.bbc.co.uk/news/special/politics97/devolution/scotland/briefing/history.shtml|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.skyminds.net/politics/scottish-politics/scottish-home-rule/|title=Scottish Home Rule|publisher=Skyminds.net|access-date=6 April 2009|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlN36dqf?url=http://www.skyminds.net/politics/scottish-politics/scottish-home-rule/|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=live}}</ref>.

Напачатку [[XX]] стагоддзя рух за незалежнасць Шатландыі ўсё больш набірала сілу. У [[1921]] годзе ўтварылася Шатландская нацыянальная ліга. Першапачаткова яна не падтрымлівала поўнай незалежнасці Шатландыі, а толькі імкнулася пашырыць яе самакіраванне. У той час поўная незалежнасць лічылася малаверагоднай<ref>{{cite web|url=http://www.scottishindependence.com/snp_history.htm |title=History of the Scottish National Party |publisher=Scottishindependence.com |access-date=6 April 2009}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.cre.gov.uk/publs/connections/04sp_scotland.html|title=Multiculturalism and Scottish nationalism|publisher=Commission for Racial Equality|access-date=21 June 2007|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlN4giel?url=http://www.equalityhumanrights.com/page-not-found/index.html?url=%2Fpubls%2Fconnections%2F04sp_scotland.html|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=dead}}</ref>.

=== 1970-я ===
Адкрыццё радовішчаў у [[Паўночнае мора|Паўночным моры]] ля ўсходняга ўзбярэжжа Шатландыі актывізавала дэбаты пра поўны суверэнітэт Шатландыі. [[Шатландская нацыянальная партыя]] запусціла праграму «[[Гэта шатландская нафта]]», лічачы, што адкрыццё радовішчаў нафты можа паслужыць незалежнасці Шатландыі, і сродкі выручаныя за нафту могуць пайсці на карысць адной Шатландыі, а не ўсяму Злучанаму Каралеўству<ref name=bbchistory2>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/politics97/devolution/scotland/briefing/c20scot.shtml|title=The Devolution Debate This Century|publisher=BBC|access-date=11 June 2007|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlN5gdeD?url=http://www.bbc.co.uk/news/special/politics97/devolution/scotland/briefing/c20scot.shtml|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=live}}</ref>.

У [[1979]] годзе адбыўся '''першы рэферэндум аб [[дэвалюцыя|дэвалюцыі]]''' — стварэнні спецыяльнага заканадаўчага органа ў Шатландыі, зрэшты, паўнамоцтвы новага органа дзяржаўнай улады былі сур'ёзна абмежаваны. За стварэнне Шатландскай асамблеі прагаласавала 51,62 % выбаршчыкаў, супраць 48,38 %<ref name=bbchistory2 />. Нягледзячы на перамогу, лейбарысцкі ўрад Вялікабрытаніі адмовіўся прызнаць вынікі рэферэндуму, лічачы, што такая малая перавага не адлюстроўвае дакладна меркаванне жыхароў Шатландыі. Да таго ж па ўмовах рэферэндуму для стварэння парламента патрэбныя былі галасы 40 % жыхароў Шатландыі, пры агульнай яўцы ў 63,6 %, апынулася, што толькі 32,9 % прагаласавалі «Так». Адмова ўрада ў стварэнні Шатландкай асамблеі прывяла да палітычнага крызісу, частка дэпутатаў ад Шатландыі выказала вотум недаверу Ураду Вялікабрытаніі. У выніку ўрад быў адпраўлены ў адстаўку, [[Парламенцкія выбары ў Вялікабрытаніі, 1979|на выбарах, якія адбыліся ў маі 1979 года]], упэўненую перамогу атрымала Кансерватыўная партыя на чале з [[Маргарэт Тэтчэр]]. Пытанне аб стварэнні Шатландскага парламента было адкладзена на доўгія 20 гадоў<ref>{{cite web|url=http://www.psr.keele.ac.uk/area/uk/ge74b/seats74b.htm|title=Regional distribution of seats and percentage vote|publisher=psr.keele.ac.uk|access-date=21 June 2007|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlN6NaBg?url=http://www.politicsresources.net/|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=live}}</ref>.

=== Перадача паўнамоцтваў ===
[[Выява:Debating chamber, Scottish Parliament (31-05-2006).jpg|300px|міні|справа|Зала пасяджэнняў шатландскага парламента]]
[[Выява:NationalistGraffiti.jpg|300px|міні|справа|Нацыяналістычны надпіс у [[Эдынбург]]у ''Пакончым з кіраваннем Лондана'']]
{{main|Парламент Шатландыі}}

Правал рэферэндуму 1979 года не прывёў напачатку да кансалідацыі палітычных сіл шатландскіх прыхільнікаў незалежнасці. Погляды шатландскіх палітыкаў сур'ёзна адрозніваліся. Частка працягвала выступаць за поўную незалежнасць Шатландыі, умераныя нацыяналісты патрабавалі частковага суверэнітэту.

У [[1988]] годзе ў Шатландыі быў створаны Шатландскі Канстытуцыйны канвент, які згуртаваў прадстаўнікоў розных партый, грамадскіх рухаў і цэркваў. У 1989 годзе Шатландскі Канстытуцыйны канвент прыняў заяву пра поўную незалежнасць Шатландыі, гэты дакумент не меў ніякай юрыдычнай сілы, але змог кансалідаваць шматлікіх прыхільнікаў незалежнасці, што прывяло ў канчатковым выніку да выбараў 1998 года.

Супраць стварэння Шатландскага парламента традыцыйна выступала Кансерватыўная партыя, прадстаўнікі партыі лічылі, што стварэнне Шатландскага парламента можа прывесці да поўнага суверэнітэту Шатландыі. На [[Парламенцкія выбары ў Вялікабрытаніі, 1997|усеагульных выбарах 1997 года]] [[Кансерватыўная партыя (Вялікабрытанія)|Кансерватыўная партыя]] на чале з [[Джон Мэйджар|Джонам Мэйджарам]]<ref name="Major">{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/politics97/background/pastelec/ge97.shtml|title=Politics 97|date=September 1997|publisher=BBC|access-date=14 October 2006|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlN79zEe?url=http://www.bbc.co.uk/news/special/politics97/background/pastelec/ge97.shtml|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=live}}</ref> прайграла выбары лейбарыстам. Пасля выбараў лейбарыст [[Дональд Дзьюар]], [[Дзяржаўны сакратар па справах Шатландыі|сакратар па справах Шатландыі]] заявіў пра магчымасць правядзення новага рэферэндуму аб стварэнні Шатландскага парламента.

На '''другім рэферэндуме аб дэвалюцыі''', які адбыўся ў верасні [[1997]] года, 74,3 % працэнта (44,87 % ад агульнай колькасці выбаршчыкаў) выказаліся за стварэнне Шатландскага парламента. У 1998 годзе Парламент Вялікабрытаніі прыняў [[Акт аб Шатландыі 1998 года]], у адпаведнасці з якім у Шатландыі ствараліся ўласны парламент і адміністрацыя — аналаг кабінета міністраў<ref name=bbchistory2 /><ref>{{cite web|url=http://www.electoralcommission.org.uk/__data/assets/electoral_commission_pdf_file/0015/13272/TheScottishParliament_18312-6142__S__.pdf|title=Scottish Parliament Factsheet 2003|publisher=The Electoral Commission|access-date=16 December 2009|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlN80mED?url=http://www.electoralcommission.org.uk/__data/assets/electoral_commission_pdf_file/0015/13272/TheScottishParliament_18312-6142__S__.pdf|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=dead}}</ref>.

[[Шатландскі парламент]] — гэта аднапалатны заканадаўчы орган, які складаецца з 129 дэпутатаў, 73 з якіх выбіраюцца па [[Мажарытарная выбарчая сістэма|мажарытарнай сістэме]] ад розных акруг, а 56 выбіраюцца па спецыяльнай дадатковай (змяшанай) сістэме. Яшчэ аднаго члена парламента прызначае сваім указам Каралева па прадстаўленні дэпутатаў. Прызначаны член парламента з'яўляецца лідарам партыі пераможцаў і становіцца кіраўніком Шатландскай адміністрацыі<ref>[http://www.scotland.gov.uk/About/Ministers «About Scottish Ministers»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131119081340/http://www.scotland.gov.uk/About/Ministers |date=19 лістапада 2013 }} Scottish Government. Retrieved 26 September 2007.</ref>.

Першым кіраўніком шатландскай адміністрацыі стаў [[Дональд Дзьюар]], лідар шатландскіх лейбарыстаў. [[Шатландская нацыянальная партыя]] на першых выбарах стала апазіцыйнай партыяй<ref name=bbchistory2 />.

== Рэферэндум аб поўным суверэнітэце ==
[[Выява:A National Conversation launch.jpg|right|thumb|Першы міністр Шатландыі [[Алекс Салманд]] і яго намеснік [[Нікала Сцёрджэн]], 14 жніўня 2007 г.]]
{{main|Рэферэндум аб незалежнасці Шатландыі, 2014}}
Падчас выбарчай кампаніі [[2007]] года Шатландская нацыянальная партыя абяцала ў выпадку перамогі правесці рэферэндум пра поўны суверэнітэт Шатландыі не пазней за [[2010]] год<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/6548717.stm At-a-glance: SNP manifesto], ''[[BBC News]]'', 12 April 2007.</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/shared/bsp/hi/pdfs/12_04_07_snpmanifesto.pdf |title=SNP Manifesto (PDF) |format=PDF |access-date=19 January 2012 |work=BBC News}}</ref>. Пасля перамогі на выбарах нацыяналісты прынялі [[Белая кніга|Белую кнігу]] пра будучыню Шатландыі, у якой выкладзены варыянты будучыні Шатландыі, а таксама яе поўны дзяржаўны суверэнітэт<ref>{{cite news |url=http://politics.guardian.co.uk/scotland/story/0,,2072912,00.html |title= SNP wins historic victory |work=The Guardian |date= 4 May 2007|access-date=20 June 2007 | location=London | first=Patrick | last=Wintour}}</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/6944934.stm SNP outlines independence plans], ''[[BBC News]]'', 14 August 2007</ref>. Шэраг брытанскіх палітыкаў, у тым ліку [[прэм'ер-міністр Вялікабрытаніі]] шатландзец [[Гордан Браўн]], рэзка асудзілі прыняты дакумент<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/6182762.stm |title=UK &#124; Scots split would harm UK - Brown |publisher=BBC News |date=25 November 2006 |access-date=6 April 2009}}</ref>. Партыі, якія прайгралі на выбарах, аб'ядналіся супраць партыі нацыяналістаў, што не дало апошнім прыняць важнае рашэнне аб прызначэнні рэферэндуму аб суверэнітэце Шатландыі<ref>{{cite web|url=http://www.commissiononscottishdevolution.org.uk/|title=Commission on Scottish Devolution|publisher=Commission on Scottish Devolution|access-date=6 April 2009|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlN8pSRt?url=http://www.commissiononscottishdevolution.org.uk/|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/7371693.stm |title=Scotland &#124; Devolution body members announced |publisher=BBC News |date=28 April 2008 |access-date=6 April 2009}}</ref><ref>[http://www.theherald.co.uk/news/news/display.var.2231446.0.Calman_devolution_commission_revealed.php Calman devolution commission revealed] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080720151006/http://www.theherald.co.uk/news/news/display.var.2231446.0.Calman_devolution_commission_revealed.php |date=20 ліпеня 2008 }}, ''[[The Herald (Glasgow)|The Herald]]'', 28 April 2008.</ref>. Галасаванне прайшло [[25 студзеня]] [[2010]] года, на якім рэферэндум планавалася прызначыць на [[30 лістапада]] (Дзень [[Святы Андрэй|Святога Андрэя]], заступніка Шатландыі). Як першапачаткова чакалася, рашэнне так і не было прынята падчас галасавання. У 2010 годзе было абвешчана пра тое, што прызначэнне рэферэндуму не будзе магчымым да новых выбараў у парламент у 2011 годзе<ref name=ReferendumBill2010>{{cite web
|url=http://www.scotland.gov.uk/About/programme-for-government/2009-10/summary-of-bills/referendum-bill
|title=Referendum Bill
|publisher=[[Scottish Government]]
|work=Official website, About > Programme for Government > 2009-10 > Summaries of Bills > Referendum Bill
|date=2 September 2009
|access-date=10 September 2009
|archive-url=https://www.webcitation.org/5jggEjHoR?url=http://www.scotland.gov.uk/About/programme-for-government/2009-10/summary-of-bills/referendum-bill
|archive-date=10 верасня 2009
|url-status=dead
}}</ref><ref>{{cite news| url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-11196967 | work=BBC News | title=Scottish independence plan 'an election issue' | date=6 September 2010}}</ref>.

На выбары [[2011]] года ШНП ішла з праграмай у якой правядзенне рэферэндуму аб незалежнасці Шатландыі з'яўлялася асноўнай мэтай у выпадку перамогі<ref>{{cite news| url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-13305522 | work=BBC News | title=Scottish election: SNP wins election | date=6 May 2011}}</ref><ref>{{cite news|last=Black|first=Andrew|title=Scotland's 129 MSPs sworn in after SNP win|url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-13351212|work=BBC News|publisher=BBC|access-date=26 June 2011|date=11 May 2011}}</ref>. Шатландская нацыянальная партыя атрымала абсалютную большасць у парламенце, пасля чаго сфармаваў урад Шатландыі пад цалкам сваім кантролем. Адразу пасля перамогі [[Алекс Салманд]] [[Рэферэндум аб незалежнасці Шатландыі (2014)|заявіў пра намер правесці рэферэндум аб незалежнасці]] ў [[2014]] ці [[2015]] годзе<ref>{{cite news|last=Gardham|first=Magnus|title=Holyrood election 2011: Alex Salmond: Referendum on Scottish independence by 2015|url=http://www.dailyrecord.co.uk/news/politics-news/2011/05/02/alex-salmond-referendum-on-scottish-independence-by-2015-86908-23102061/|access-date=3 August 2011|newspaper=The Daily Record|date=2 May 2011}}</ref>.

У студзені [[2012]] года прэм'ер-міністр Вялікабрытаніі [[Дэвід Кэмеран]] і міністр па справах Шатландыі Майкл Мур заявілі, што правядзенне гэтага рэферэндуму магчыма, але яны не згодны з прызначанымі тэрмінамі і складам<ref>{{cite news|last=MacDonnel|first=Hamish|title=Cameron's plan to take charge of Scottish independence vote|url=http://www.dailyrecord.co.uk/news/politics-news/2011/05/02/alex-salmond-referendum-on-scottish-independence-by-2015-86908-23102061/|access-date=12 November 2011|newspaper=The Independent|date=11 November 2011}}</ref>. Аднак, у выніку падпісанага 15 кастрычніка 2012 года «Эдынбургскага пагаднення», абодва бакі прыйшлі да кампрамісу, замацаваўшы дату і парадак правядзення рэферэндуму.<ref>{{Cite news|title = Лондан дазволіў Шатландыі рэферэндум аб незалежнасці|url = http://www.bbc.co.uk/russian/uk/2012/10/121015_scotland_referendum_agrement.shtml|work = Руская Служба Бі-Бі-Сі|date = 15  кастрычніка 2012}}</ref><ref>{{Cite news|title = "Эдынбургскае пагадненне": прызначаны рэферэндум аб незалежнасці Шатландыі ад брытанскай кароны|author = Дзмітрый Сёмушын|url = http://www.regnum.ru/news/polit/1582780.html|work = ІА Regnum|date = 17 кастрычніка 2012}}</ref>

Кампанія па незалежнасці Шатландыі была запушчана [[25 мая]] [[2012]] года. Алекс Салманд заклікаў мільён шатландцаў падпісаць заяву пра падтрымку незалежнасці Шатландыі да правядзення рэферэндуму. Гэта прапанова была падтрымана шэрагам знакамітасцей шатландскага паходжання, у колькасці якіх былі [[Шон Конеры]] і [[Алан Камінг]]<ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-18162832 |title= Scottish independence: 'Yes' campaign to be launched |publisher=BBC News | date=25 May 2012 |access-date=25 May 2012 | location=London | last=Staff}}</ref>. 22 жніўня 2014 года Блэр Джэнкінс, кіраўнік руху «Так, Шатландыя!», афіцыйна пацвердзіў, што па правераных даных, дэкларацыю на карысць суверэнітэту падпісала 1,001,186 выбаршчыкаў.<ref>{{Cite news|title = Scottish independence: 1m voters sign declaration in favour of yes vote|author = Libby Brooks|url = http://www.theguardian.com/politics/2014/aug/22/scottish-independence-1m-voters-sign-declaration|work = The Guardian|date = 22 August 2014}}</ref>

Да раніцы 19 верасня ўсе галасы былі палічаны: 55,3 % выступілі супраць незалежнасці<ref name=bbc-result>{{cite news|title=Scottish referendum: Scotland votes no to independence|url=http://www.bbc.com/news/uk-scotland-29270441|access-date=19 September 2014|agency=BBC News|date=19 September 2014}}</ref>. З прычыны таго, што большасць выбаршчыкаў прагаласавалі супраць незалежнасці Шатландыі, яна засталася ў складзе Вялікабрытаніі.
Па выніках рэферэндуму лідар [[Шатландская нацыянальная партыя|Шатландскай нацыянальнай партыі]] Алекс Салманд прыняў рашэнне пра неадкладную адстаўку<ref>[http://www.bbc.co.uk/russian/uk/2014/09/140919_scotland_salmond_resigns.shtml Першы міністр Шатландыі Салманд сыходзіць у адстаўку.]</ref>.

== Законнасць ==
У адпаведнасці з тэкстам і мемарандумамі «Эдынбургскага пагаднення», падпісанага прадстаўнікамі ўрадаў Вялікабрытаніі і Шатландыі 15 кастрычніка 2012 года ў Эдынбургу, «урады дамаўляюцца, што рэферэндум: будзе мець празрыстую прававую базу» і «з'явіцца фармальным адлюстраваннем бесстаронняга тэста і канчатковага рашэння народа Шатландыі, вынік якога будзе выконвацца ўсімі бакамі».<ref>{{Cite news|title = Text of the 'Edinburgh Agreement'|url = http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/text-of-the-edinburgh-agreement-8212225.html|work = The Independent|date = 15 кастрычніка 2014}}</ref>

Частка брытанскіх юрыстаў лічаць незаконным рашэнне Шатландскага парламента аб правядзенні рэферэндуму, паколькі парламент Злучанага Каралеўства валодае поўным суверэнітэтам на ўсёй тэрыторыі Вялікабрытаніі<ref>[http://www.parliament.uk/commons/lib/research/rp2003/rp03-084.pdf An introduction to devolution in the UK] House of Commons Library, Research Paper 03/84, 17 November 2003.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.parliament.uk/about/how/laws/sovereignty.cfm|title=UK Parliament - Parliamentary sovereignty|publisher=Parliament.uk|date=21 November 2007|access-date=6 April 2009|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlNCylL4?url=http://www.parliament.uk/about/how/sovereignty/|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=live}}</ref><ref>N. Burrows, [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1468-2230.00203/abstract «Unfinished Business: The Scotland Act 1998»], ''The Modern Law Review'', vol. 62, issue 2, (March 1999), p 249:</ref>. Аднак, прынцып суверэнітэту Брытанскага парламента аспрэчваецца шатландскай судовай сістэмай кантынентальнага права. Так, у 1953 годзе, пры разглядзе судовай справы «''Мак-Кормік супраць Генеральнага пракурора Шатландыі''» (які аспрэчваў права Лізаветы II называцца так у Шатландыі), галоўны суддзя-лорд [[Вышэйшы крымінальны суд Шатландыі|Вышэйшага крымінальнага суда Шатландыі]], лорд Купер Кураскі, даў станоўчую ацэнку справы, у якой заявіў, што «прынцып неабмежаванага суверэнітэту Парламента з'яўляецца прынцыпам выключна англійскім і не мае аналага ў канстытуцыйным праве Шатландыі».<ref>''MacCormick v Lord Advocate'' 1953 SC 396 at p 411 (англ.)</ref> У гэтай сувязі шматлікія шатландскія палітыкі і грамадскія дзеячы схільныя спасылацца на прынцып [[Народны суверэнітэт|народнага суверэнітэту]], замацаванага ў [[Арбрацкая дэкларацыя|Арбрацкай дэкларацыі]] 1320 года, пацверджанай у 1989 годзе так званай квазі-юрыдычнай «Спасылкай на наяўнасць права» (''англ''. — [[:en:Claim of Right 1989|Claim of Right]]). У цэлым, шатландскія прававыя эксперты прыходзяць да высновы, што з-за адсутнасці прэцэдэнту ў сістэме агульнага права і няпісанай Брытанскай канстытуцыі, палажэнні гэтага дагавора і дадатковых мемарандумаў з'яўляюцца вельмі нявызначанымі і іх выкананне будзе залежаць ад шматлікіх палітычных і міжнародных фактараў.<ref>{{Cite web|url = http://www.scottishconstitutionalfutures.org/OpinionandAnalysis/ViewBlogPost/tabid/1767/articleType/ArticleView/articleId/431/Christine-Bell-The-Legal-Status-of-the-Edinburgh-Agreement.aspx|title = Christine Bell: The Legal Status of the 'Edinburgh Agreement'|author = Christine Bell|date = 05 November 2012|publisher = Scottish Constitutional Futures Forum}}</ref>

Магчымасць перамогі нацыяналістаў і факт самога правядзення рэферэндуму выклікалі таксама спрэчкі сярод брытанскіх палітыкаў. Спрэчкі таксама вяліся галоўным чынам па пытанні, ці мае права парламент Шатландыі прызначаць рэферэндум. Многія палітыкі лічаць, што галасаванне ў Шатландыі не будзе мець юрыдычнай сілы, паколькі супярэчыць шэрагу пунктаў [[Акт пра Унію, 1707|Акту пра Саюз 1707 года]]<ref>{{cite web|url=http://www.opsi.gov.uk/Acts/acts1998/ukpga_19980046_en_1|title=Scotland Act 1998 (c. 46)|publisher=Opsi.gov.uk|date=19 November 1998|access-date=6 April 2009|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlNBYgZC?url=http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1998/46/contents|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=live}}</ref><ref>[http://www3.interscience.wiley.com/journal/118772717/abstract?CRETRY=1&SRETRY=0 Scotland and parliamentary sovereignty]{{Недаступная спасылка}} Legal Studies, Volume 24, Issue 4, pages 540—567, December 2004.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.scottishpolitics.org/devolution/realparliament.html|title=A Real Scottish Parliament|publisher=Scottishpolitics.org|access-date=6 April 2009|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlNCBYdO?url=http://www.scottishpolitics.org/devolution/realparliament.html|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=live}}</ref>.

== Міжнародная легітымнасць ==
[[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый|Статут Арганізацыі Аб'яднаных Нацый]] замацоўвае [[Права на самавызначэнне|права народаў на самавызначэнне]], [[Усеагульная дэкларацыя правоў чалавека]] таксама гарантуе права народаў на змяненне грамадзянства; Вялікабрытанія з'яўляецца ўдзельнікам абодвух дакументаў. Палітыкі шатландскага і брытанскага парламентаў ухвалілі права шатландскага народа на самавызначэнне<ref>Hazell, Robert. [http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2008/jul/29/snp.scotland Rites of secession], ''[[The Guardian]]'', 29 July 2008.</ref><ref name="JSH">{{cite web|url=http://www.scottishlabour.org.uk/speech-accepting-the-leadership|title=Speech accepting the Scottish Labour leadership|date=18 December 2011|work=Scottish Labour official website|publisher=Colin Smyth, Scottish General Secretary, The Labour Party|access-date=11 January 2012|location=Glasgow|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlNDjPRw?url=http://www.scottishlabour.org.uk/speech-accepting-the-leadership|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=live}}</ref>.

Кіруючыя структуры [[Еўрасаюз]]а абвясцілі (напрыклад, [[Старшыня Еўракамісіі]] [[Жазэ Мануэль Барозу]]), што ў выпадку абвяшчэння незалежнасці Шатландыя не здабудзе ў ім членства аўтаматычна, а будзе абавязана падаваць заяўку, якую дзеючыя члены саюза павінны будуць разгледзець і, або задаволіць, або не, у выпадку, калі некаторыя краіны-члены накладуць сваё вета. Аднак, некаторыя міжнародныя эксперты, напрыклад, дырэктар Інстытута глабальных даследаванняў пры ўніверсітэце Жэневы, Нікалас Леват, выказваюць меркаванне, што выключэнне незалежнай Шатландыі з ЕС будзе супярэчыць усім асноватворным прынцыпам, на якіх грунтуецца Еўрасаюз, і што, «аднойчы ўвайшоўшы, так проста выйсці не атрымаецца»<ref>{{Cite news|title = Indy Scotland cannot be thrown out of EU says leading international authority|author = Newsnet reporter|url = http://newsnetscotland.com/index.php/referendum/9668-indy-scotland-cannot-be-thrown-out-of-eu-says-leading-international-au|work = NewsnetScotland.com|date = 31 August 2014}}</ref>.

== Падтрымка незалежнасці ==
Найбольш актыўна ідэю незалежнасці Шатландыі падтрымлівае Шатландская Нацыянальная партыя, таксама за незалежнасць выступаюць [[Шатландская партыя зялёных]], [[Шатландская сацыялістычная партыя]] і Салідарнасць (Шатландыя) ([http://www.new.solidarityscotland.org/ Solidarity Scotland] {{Архівавана|url=https://archive.today/20120909182543/http://www.new.solidarityscotland.org/ |date=9 верасня 2012 }}). З арганізацыяй і рухам «Так, Шатландыя!» цесна супрацоўнічае аддзяленне «Лейбарысты за незалежнасць» ([http://www.labourforindy.com/ Labour for Independence] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130801002841/http://www.labourforindy.com/ |date=1 жніўня 2013 }}), якое ўяўляе частку традыцыйна лейбарысцкага электарата Шатландыі, якая адкалолася ад яго і выступае за абнаўленне праваленай сацыяльнай палітыкі курсу неа-лейбарыстаў, якая праводзілася ў часы прэм'ерства [[Тоні Блэр]]а і [[Гордан Браўн|Гордана Браўна]]. Сярод іншых буйных грамадскіх арганізацый, якія падтрымліваюць рух з'яўляюцца: «Жанчыны за незалежнасць» ([http://www.womenforindependence.org/ Women for Independence]), «Бізнес за Шатландыю» ([http://www.businessforscotland.co.uk/ Business for Scotland] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141006115452/http://www.businessforscotland.co.uk/ |date=6 кастрычніка 2014 }}), а таксама «Кампанія за радыкальную незалежнасць» ([http://radicalindependence.org/ Radical Independence Campaign, ''RIC''] {{Архівавана|url=https://archive.today/20130415163020/http://radicalindependence.org/ |date=15 красавіка 2013 }}). У культурным асяроддзі таксама вылучаецца актыўнасць шатландскай артыстычна-крэатыўнай арганізацыі «Нацыянальны калектыў» ([http://nationalcollective.com/ National Collective] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140828085911/http://nationalcollective.com/ |date=28 жніўня 2014 }}).<ref>{{Cite news|title = Artists tour Scotland looking for a Yes to independence|author = Mark Hennessy|url = http://www.irishtimes.com/news/world/uk/artists-tour-scotland-looking-for-a-yes-to-independence-1.1890595|work = The Irish Times|date = 8 August 2014}}</ref>

Сярод плюсаў незалежнасці вылучаюць:
* Прынцып самавызначэння — шатландцы самі будуць вырашаць усе пытанні, які тычацца Шатландыі<ref>{{cite web|title=Scotland's future will be in Scotland's hands|url=http://www.heraldscotland.com/politics/political-news/scotlands-future-will-be-in-scotlands-hands.17666615|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlNGgd7n?url=http://www.heraldscotland.com/politics/political-news/scotlands-future-will-be-in-scotlands-hands.17666615|archive-date=18 студзеня 2013|access-date=3 кастрычніка 2014|url-status=live}}</ref>.
* Кантроль за абаронай і знешняй палітыкі — азначае, што Шатландыя надалей сама будзе выбіраць уступаць, або не ўступаць у якія-небудзь міжнародныя арганізацыі. Магчымы выхад з [[Арганізацыя Паўночнаатлантычнага дагавора|НАТА]] і не ўступленне ў [[Еўрапейскі саюз|ЕС]]<ref>{{cite book |title=The future of the UK's strategic nuclear deterrent |url=http://books.google.com/books?id=XKMfYAUzOWgC&pg=PA167&dq=scotland+independence+nuclear+weapons&hl=gd&sa=X&ei=Fbe8T_igJ-ev0QXV9PQx&ved=0CFQQ6AEwBw#v=onepage&q=scotland%20independence%20nuclear%20weapons&f=false |page=167}}</ref>.
* Бяз'ядзерны статус.
* Кантроль над здабычай нафты ў [[Паўночнае мора|Паўночным моры]] у межах Шатландыі, большая частка грошай будзе заставацца ў Шатландыі, а не пераходзіць у бюджэт Вялікабрытаніі<ref>{{cite book |title=Negotiating Self-Determination |last1=Hannum|first1=Hurst|last2=Babbitt|first2=Eileen|url=http://books.google.com/books?id=gf78chlTvU4C&pg=PA40&dq=scotland+oil+independence&hl=gd&sa=X&ei=csq8T76CE4bE0QXL7t01&ved=0CEoQ6AEwBg#v=onepage&q=scotland%20oil%20independence&f=false |page=40 |publisher=Lexington Books |year=2006}}</ref>.
* Форма кіравання — шатландцы самі могуць выбраць, заставацца ім манархіяй або выбраць рэспубліканскую форму кіравання<ref>{{cite news|url=http://observer.guardian.co.uk/politics/story/0,,1323939,00.html |title= Holyrood survives birth pains |work=The Guardian | date=10 October 2004|access-date=21 June 2007 | location=London | first=Lorna | last=Martin}}</ref>.

== Праціўнікі незалежнасці ==
Супраць шатландскай незалежнасці выступаюць усе тры буйныя партыі Вялікабрытаніі. Таксама ў Шатландскім парламенце ў нацыяналістаў маецца сур'ёзная апазіцыя ў твары Шатландскай Лейбарысцкай партыі, Шатландскай Кансерватыўнай партыі і шатландскіх ліберал-дэмакратаў. Супраць незалежнасці выступаюць таксама вядомыя палітыкі-шатландцы, напрыклад [[Джордж Галаўэй]].<ref>{{Cite web|url = https://www.opendemocracy.net/ourkingdom/gerry-hassan/journey-into-world-of-george-galloway-indyref-and-limits-of-left-populism|title = A journey into the world of George Galloway: the indyref and the limits of left populism|author = Gerry Hassan|date = 28 August 2014|publisher = OpenDemocracy.net|access-date = 3 кастрычніка 2014|archive-url = https://web.archive.org/web/20140828200459/https://www.opendemocracy.net/ourkingdom/gerry-hassan/journey-into-world-of-george-galloway-indyref-and-limits-of-left-populism|archive-date = 28 жніўня 2014|url-status = dead}}</ref> Асноўным апанентам ШНП і руху «Так, Шатландыя!» з'яўляецца заснаваны ў 2012-м годзе шатландскі рух [[Лепш разам|«Лепш разам»]] (''англ''. — [[:en:Better Together (campaign)|Better Together]]), лозунгам якога з чэрвеня 2014 года стаў выраз «Не, дзякуй!» (''англ''. — No thanks!).<ref>{{Cite news|title = Scottish independence: Better Together campaign adopts 'No Thanks' slogan|url = http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-27779131|work = BBC|date = 10 чэрвеня 2014}}</ref>

Праціўнікі незалежнасці паказваюць галоўным чынам на эканамічныя мінусы незалежнасці. Магчыма будуць парушаны важныя эканамічныя сувязі з астатнімі часткамі Вялікабрытаніі, таксама яны лічаць, што ва ўмовах сур'ёзнай канкурэнцыі ў глабальнай эканоміцы Шатландыі будзе выгодна заставацца часткай такой моцнай у эканамічным і палітычным сэнсе дзяржавы як Вялікабрытанія. Па-юніянісцку настроеныя палітыкі таксама асцерагаюцца, што, у выпадку поспеху Шатландскай незалежнасці, падобнае пытанне можа паўстаць у [[Паўночная Ірландыя|Паўночнай Ірландыі]] і [[Уэльс]]е<ref name="Maddox">{{cite news |url=http://news.scotsman.com/latestnews/Oil-price-fuels-fresh-row.4209389.jp |title= Oil price fuels fresh row on Scots 'deficit'|work=The Scotsman|date= 21 June 2008|access-date=25 June 2008|location=Edinburgh|first=David|last=Maddox}}</ref><ref>{{cite news |url=http://news.scotsman.com/topics.cfm?tid=447&id=134592007 |title=Study finds no benefit in fiscal autonomy as McCrone calls time on Barnett |work=The Scotsman |date=26 January 2007 |access-date=18 August 2007 |location=Edinburgh |archive-url=https://web.archive.org/web/20070204060251/http://news.scotsman.com/topics.cfm?tid=447&id=134592007 |archive-date=4 лютага 2007 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/4803758.stm|title= 'Billions needed' to boost growth |publisher=BBC News |date= 14 March 2006|access-date=18 August 2007}}</ref><ref>{{cite news |url=http://news.scotsman.com/opinion.cfm?id=385272006|title= Public/private sectors in economy need to be rebalanced |work=The Scotsman |date= 15 March 2006|access-date=18 August 2007 |location=Edinburgh}}</ref>.

== Грамадская думка ==
З нагоды незалежнасці ў Шатландыі было праведзена мноства апытанняў грамадскай думкі<ref>{{cite news| url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1535193/Britain-wants-UK-break-up-poll-shows.html | location=London | work=The Daily Telegraph | first1=Patrick | last1=Hennessy | first2=Melissa | last2=Kite | title=Britain wants UK break up, poll shows | date=26 November 2006}}</ref><ref>{{cite news| url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/scotland/9015374/Britain-divided-over-Scottish-independence.html | location=London | work=The Daily Telegraph | title=Britain divided over Scottish Independence |date=15 January 2012 | first=Patrick | last=Hennessy}}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/scotland/article5908726.ece | title=Voters ditch SNP over referendum | work=The Times | date=15 March 2009 | access-date=16 March 2009 | location=London | first=Jason | last=Allardyce | archive-date=13 верасня 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110913202706/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/scotland/article5908726.ece | url-status=dead }}</ref><ref>[http://ukpollingreport.co.uk/blog/scottish-independence Scottish Independence] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20101221190054/http://ukpollingreport.co.uk/blog/scottish-independence |date=21 снежня 2010 }} UK Polling Report.</ref><ref>[http://www.tns-bmrb.co.uk/assets-uploaded/documents/tns-voting-intentions-poll-december-2010_1294676878.pdf Independence Poll] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120425141434/http://www.tns-bmrb.co.uk/assets-uploaded/documents/tns-voting-intentions-poll-december-2010_1294676878.pdf |date=25 красавіка 2012 }} TNS-BMRB, 13 December 2010.</ref><ref>[http://www.heraldscotland.com/news/politics/support-for-independence-growing-1.1105921?localLinksEnable=false Support for independence growing] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220522172712/https://www.heraldscotland.com/news/12565457.Support_for_independence_growing/ |date=22 мая 2022 }} Herald Scotland, 9 June 2011.</ref><ref name="Dinwoodie">{{cite news|url=http://www.heraldscotland.com/news/politics/yes-voters-take-lead-in-new-independence-poll-1.1121712|title=Yes voters take lead in new independence poll|last=Dinwoodie|first=Robbie|date=5 September 2011|work=The Herald|access-date=5 September 2011|location=Glasgow|archive-url=https://web.archive.org/web/20220522172708/https://www.heraldscotland.com/news/12556282.Yes_voters_take_lead_in_new_independence_poll/ |archive-date=22 мая 2022 |url-status=dead }}</ref>. У сярэднім за поўны суверэнітэт выступаюць ад 32 % да 38 % насельніцтва Шатландыі<ref name = "poll research">{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-16473265|title=Q&A: Scottish independence row|work=BBC News|publisher=BBC|date=17 January 2012|access-date=19 January 2012}}</ref>, а электарат, які яшчэ нявызначыўся, складае 11-12 %<ref>{{Cite news|title = Scottish independence: undecided voters Yes boost|author = Scott Macnab|url = http://www.scotsman.com/news/politics/top-stories/scottish-independence-undecided-voters-yes-boost-1-3510786|work = The Scotsman|date = 15 жніўня 2014}}</ref>. Пасля прыходу да ўлады Шатландскай Нацыянальнай партыі колькасць прыхільнікаў незалежнасці трохі паменшылася<ref name = "poll research"/> У той жа час колькасць тых, хто жадае правядзення рэферэндуму вагаецца ад 70 % да 75 %.<ref>{{cite web|url=http://www.independence1st.com/content/polls.shtml|title=Polls on support for independence and for a referendum on independence|publisher=Independence First|access-date=11 June 2007|archive-url=https://www.webcitation.org/6DlNJCynY?url=http://www.independence1st.com/|archive-date=18 студзеня 2013|url-status=live}}</ref>.

== Гл. таксама ==
* [[Незалежнасць Каталоніі]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{сепаратызм}}
{{Шатландыя ў тэмах}}

[[Катэгорыя:Сепаратызм паводле краін]]
[[Катэгорыя:Нацыяналізм паводле краін]]
[[Катэгорыя:Права Шатландыі]]
[[Катэгорыя:Палітыка Шатландыі]]