Ішхан (рыба)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Ішхан

Ішхан на армянскай марцы
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Salmo ischchan Kessler, 1877


Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  623498
NCBI  1035833
EOL  211496

Ішхан, або севанская фарэль (лац.: Salmo ischchan; арм.: Իշխան ձուկ) — від сямейства ласасёвых, эндэмік Арменіі.

Падвіды[правіць | правіць зыходнік]

Севан — месца рассялення Ішхана

Ішхан утварае 4 падвіды, (часам да яго хібна прыпісваюць 5-ы — алабалах) якія адрозніваюцца часам і месцам нерасту, а таксама хуткасцю ўзросту: зімовы бахтак і баджак — азёрныя рыбы, летні бахтак і гегаркуні — прахадныя рыбы. Ішхан — самая буйная фарэль, сустраканая ў СССР: зімовы бахтак дасягае 90 см (бывалі выпадкі лоўлі зімовага бахтака даўжынёй да 104 см), важыць да 17 кг. Падвіды, галоўным чынам, харчуюцца насялялымі ў дна рачкамі-бакаплавамі. Ішхан — асноўная прамысловая рыба возера Севан. Ва ўловах пераважаюць рыбы ва ўзросце 4—6 гадоў (даўжынёй 28—33 см, масай 340—560 г)[1].

Зімні бахтак (Salmo danilewskii)[правіць | правіць зыходнік]

Зімовы бахтак — самы вялікі прадстаўнік віда севанскай фарэлі. У бакавой лініі ад 104 да 119 лускавінак, жабравых тычачак 16—20. Ва ўзросце 4—5 гадоў зімовы бахтак спее.

Падчас напасу бахтак срабрыста-белы з цёмнай, сталёвага колеру спінай. Малалікі цёмныя плямы аточаны светлым абадком. Самцы да нерасту цямнеюць, плаўнікі іх робяцца амаль чорнымі, светлы абадок на чорных плямах вылучаецца вельмі рэзка, а на баках цела з'яўляюцца 2—3 чырвоныя плямы. Самкі змяняюцца мала, адкладаюць ікру ў самым возеры (каля 4 тысяч ікрынак).

Пасля падзення ўзроўня Севана амаль усе асноўныя нерасцілішчы зімовага бахтака аказаліся на беразе. Цяпер ён сустракаецца вельмі рэдка, галоўным чынам у раёнах захаваных нерасцілішчаў. Да зніжэння ўзроўня вод Севана прамысловы запас зімовага ішхана складаў каля 1,5 млн асобін.

Гегаркуні (Salmo ischchan gegarkuni)[правіць | правіць зыходнік]

Гегаркуні (Salmo ischchan gegarkuni)

Гегаркуни — прахадная форма фарэлей Севана. На целе малявак цёмныя папярочныя палосы і карычнева-жоўтыя і чырвоныя плямы. Асобіны старэй года нагульваюцца ў возеры. Афарбоўка падобна з афарбоўкай зімовага ишхана, але здаецца трохі цямней з-за буйнейшых і часта размешчаных плям, сустракаюцца асобіны вагой да 16 кг. Гегаркуні харчуецца не толькі бентас, як яго суродзічы, але і заапланктонамі. Размнажаецца гегаркуні вылучна ў рэчках, у іх вытокаў.

Да зніжэння ўзроўня вод Севана прамысловы запас гегаркуні складаў каля 1,6 млн асобін. Некаторая частка маладняку гегаркуни не скочваецца ў возера, і ператвараецца ў жылую форму падобную ручаёвай фарэлі, якую завуць алабалах (аналагічна сітуацыі з азёрнай кумжай і еўрапейскай ручаёвай фарэллю).

Летні бахтак (Salmo ischchan aestivalis)[правіць | правіць зыходнік]

Летні бахтак адкладае ікру вясной і летам у рэчкі, якія ўпадаюць у возера, і ў самым возеры, у прадутокавых пляцоўках. Памер летняга бахтака дасягае да 55 см у даўжыню, маса — 1,9 кг, лік лускавінак у бакавой лініі 105—117.

Рыба спее ва ўзросце ад 2 да 7 гадоў, яна менш пладавітая, чым зімовы бахтак: адкладае ў сярэднім 1200 ікрынак на грунце з жвіру і галькі. На баках цела ў летняга ішхана нярэдка сустракаюцца чырвоныя плямы. Да сярэдзіны 1940-х гадоў прамысловы запас гэтай формы ацэньваўся ў 1,7 млн асобін, да 60-х гадоў — у 0,8 млн асобін, у наш час — яна роўная некалькім тысячам асобнікаў.

Баджак (Salmo ischchan danilewskii)[правіць | правіць зыходнік]

Баджак — самы маленькі па памеры прадстаўнік севанскай фарэлі: даўжыня яго цела не перавышае 33 см, маса 224 г. Сярэдняя даўжыня гэтых рыб — 24—26 см. У самцоў баджака, асабліва ў дробных, на баках нярэдка сустракаюцца чырвоныя плямы. Нерасціцца баджак толькі ў возеры, у 3—4-ох гадовым узросце. У адрозненне ад астатніх падвідаў ішхана, баджак не будуе гнёздаў, а раскідае сваю ікру па дне возера, на глыбінях ад 0,5 да 15 м у кастрычніку — лістападзе пры тэмпературы 10°С[2].

Галоўныя асаблівасці баджака — вялікае вока, кароткае рыла, вузкі лоб, кароткія падставы спіннога і анальнага плаўнікоў, меншае ў параўнанні з іншымі расамі лік жабравых тычачак (15—20). Баджак ніколі не размнажаецца штучным шляхам[3].

Зноскі