Грашовая рэформа ў СССР 1991 года

Грашовая рэформа ў СССР 1991 года (таксама вядомая як паўлаўская рэформа — па прозвішчы прэм’ер-міністра СССР Валянціна Паўлава) — абмен буйных банкнот, праведзены ў СССР у студзені — красавіку 1991 года.

Перадумовы рэформы

Ініцыятарам канфіскацыйнай грашовай рэформы выступіў міністр фінансаў Валянцін Паўлаў. Ён меў намер, выкарыстоўваючы «эфект нечаканасці», правесці рублёвую рэформу і стабілізаваць грашовае абарачэнне ў СССР.

14 студзеня 1991 года, незадоўга да пачатку грашовай рэформы, быў павышаны да пасады прэм’ер-міністра СССР. Такім чынам, было афіцыйна пацверджана імкненне кіраўніцтва краіны да рэфармавання фінансава-палітычнай сістэмы.

Мэты рэформы

Рэформа была накіравана на тое, каб пазбавіцца ад лішку грашовай масы, якая знаходзілася ў абарачэнні, і хаця б часткова ліквідаваць дэфіцыт на таварным рынку СССР. Фармальнай прычынай рэформы стала барацьба з фальшывымі рублямі, нібыта завезенымі ў СССР з-за мяжы. Акрамя таго, рэформа павінна была «замарозіць» непрацоўныя даходы ценявога сектара, спекулянтаў і карупцыянераў.

Вынікі рэформы

Планы ўрада былі рэалізаваны толькі часткова: працэдура канфіскацыі дазволіла вывесці 14 мільярдаў наяўных рублёў. Нечаканы эфект рэформы павінен быў дапамагчы ў барацьбе са спекуляцыямі, незаробленымі даходамі, падробкамі, кантрабандай і карупцыяй, але на практыцы галоўным наступствам рэформы стала страта даверу насельніцтва да дзеянняў урада. Аднак рэформа адцягнула прыбалтыйскае насельніцтва ад барыкад студзеня 1991 года на карысць вырашэння надзённых асабістых праблем.

Непапулярныя «ўдарныя» рэформы, праведзеныя ў СССР пры Паўлаве, працягваліся. З 2 красавіка гэтак жа нечакана ў СССР былі ўстаноўлены новыя цэны, прыкладна ў 2-5 разоў вышэйшыя за папярэднія. У прыватнасці, праезд у метро стаў каштаваць 15 капеек замест пяці, а праезд ва ўсіх відах гарадскога наземнага транспарту вялікай умяшчальнасці стаў каштаваць 10 капеек (да гэтага, у залежнасці ад віду транспарту, вялася дыферэнцыяцыя ад 3 да 5 капеек).

Банкноты ўзору 1991 года

Першымі банкнотамі ўзору 1991 года сталі новыя купюры наміналам 50 і 100 рублёў, якія замянілі знятыя старыя банкноты 50 і 100 рублёў узору 1961 года. Пасля гэтага ў СССР былі ў абарачэнні банкноты 1961 года наміналам ад 1 да 25 рублёў уключна, металічныя манеты, а таксама новыя банкноты наміналам 50 і 100 рублёў узору 1991 года.

Пазней былі ўведзены новыя банкноты ўзору 1991 года вартасцю 1, 3, 5 і 10 рублёў, якія адрозніваліся ад старых адценнем (нязначна), адсутнасцю надпісаў наміналу на мовах саюзных рэспублік і іншым. Таксама былі ўведзены банкноты наміналаў, якія не існавалі ў СССР з 1920-х гадоў: 200, 500 і 1000 рублёў. Старыя банкноты 1, 3, 5, 10 і 25 рублёў узору 1961 года і ўсе савецкія манеты, якія мелі хаджэнне, засталіся ў абарачэнні нароўні з новымі, узору 1991 года.

Банкноты ўзору 1991 года Пярэдні бок Адваротны бок Намінал (рублёў) 1 3 5 10 50 100 200 500 1000

Манеты ўзору 1991 года Рэверс/Аверс Намінал 10 капеек 50 капеек 1 рубель 5 рублёў 10 рублёў