Палеміка

Палеміка (грэч. πολεμικά ад πολεμιον, "варожасць") — стан спрэчкі пры абмеркаванні або вырашэнні праблем. Разам з гэтым паняццем выкарыстоўваюцца: дэбаты і дыскусіія.

Паходжанне тэрміна «палеміка»

Тэрмін «палеміка» паходзіць ад старажытнагрэчаскага «polemikos» - ваяўнічы, варожы. Больш дакладнае азначэнне палемікі можна знайсці ў энцыклапедычным слоўніку, дзе гаворыцца, што палеміка — вострая дыскусія па любым спрэчным пытанні. Гэта не звычайная спрэчка, а публічная дыскусія, у якой адбываецца супрацьстаянне, супрацьстаянне бакоў, ідэй і поглядаў. Такім чынам, спрэчка — барацьба прынцыпова супрацьлеглых меркаванняў па тым ці іншым пытанні; публічная спрэчка з мэтай абароны, адстойвання сваіх поглядаў, а таксама абвяржэння меркавання апанента.

Адрозненне і падабенства паміж палемікай і дыскусіяй

Палеміка адрозніваецца ад дыскусіі сваёй мэтанакіраванасцю. Удзельнікі дыскусіі, супастаўляючы супярэчлівыя меркаванні, імкнуцца прыйсці да адзінага меркавання, знайсці агульнае рашэнне, устанавіць ісціну. Такім чынам, мэтай дыскусіі з'яўляецца перш за ўсё пошук агульнай згоды, таго, што аб'ядноўвае розныя погляды, затым галоўная задача палемікі — зацвярджэнне адной з супрацьлеглых пазіцый. І мэта палемікі — атрымаць перамогу над апанентам, пацвердзіць уласную пазіцыю. У палеміцы ёсць пэўны дух спаборніцтва, таму і палеміка — навука і мастацтва пераканання. Гэта значыць, што гэта разнавіднасць спрэчкі, якая адрозніваецца тым, што асноўныя намаганні спрачаюцца бакоў накіраваны на пацвярджэнне свайго меркавання па абмяркоўваецца пытанні. Разам з дыскусіяй палеміка з'яўляецца адной з найбольш распаўсюджаных форм спрэчкі. Яе набліжаюць да дыскусіі наяўнасць дастаткова пэўнага тэзіса, які з'яўляецца прадметам рознагалоссяў, вядомая змястоўная звязнасць, якая прадугледжвае ўвагу да аргументаў супрацьлеглага боку, парадак спрэчных выступленняў, пэўная абмежаванасць прыняцця, з дапамогай якіх абвяргаецца супрацьлеглы бок і абгрунтоўваюцца ўласныя погляды.

Асноўныя прынцыпы палемікі

Як трэба весці палеміку, каб яна была карыснай і прадуктыўнай? Для гэтага неабходна асвоіць асноўныя прынцыпы яго кіравання. Першы прынцып — сумленнасць і прынцыповасць. Ні ў якім разе нельга скажаць пазіцыю апанента. Гэтым вы падрываеце ўпэўненасць слухачоў ва ўласнай пазіцыі. Неабходна ўмець вызначаць сапраўдныя і слушныя пазіцыі апанента і ўмець іх крытыкаваць. Другі прынцып - выкарыстанне эмоцый. Без чалавечых эмоцый не было і не можа быць пошуку праўды. Але нельга быць у палоне эмоцый, гэта значыць аддаваць перавагу пачуццям над розумам. Прынцып трэці — выяўленне неадпаведнасці і супярэчлівасці ў поглядах апанента, аднабаковасці яго пазіцый. Калі аратар глыбока і поўнасцю перакананы ў праўдзівасці сваёй пазіцыі, ён павінен выявіць памылковасць пазіцыі апанента: прадэманстраваць слухачам, чаму яна памылкова здаецца ім правільнай; паказаць, наколькі апанент змог зрабіць сваю пазіцыю звонку пераканаўчай і лагічнай. Чацвёрты прынцып таксама заключаецца ў выкарыстанні гумару, іроніі, сарказму, сатыры. Высмейванне суперніка — дапушчальная мера падчас палемічнай размовы. Аднак яго выкарыстанне патрабуе захавання некаторых патрабаванняў.

Патрабаванні да выкарыстання гумару, іроніі, сарказму, сатыры

Па-першае, ні гумар, ні іронія, ні сарказм не заменяць лагічнай крытыкі і раскрыцця пазіцый апанента. У палеміцы сарказм, гумар, жарт над апанентам павінны выкарыстоўвацца ў спалучэнні з усімі іншымі сродкамі выяўлення і крытыкі пазіцыі апанента. Па-другое, як у ходзе палемікі наогул, так і ў выкарыстанні гумару неабходны такт. Гумар трэба рабіць тактоўна, не закранаючы годнасці асобы. Пералічаныя прынцыпы з’яўляюцца абавязковымі пры вядзенні любой палемікі, але гэта зусім не азначае, што імі вычэрпваюцца ўсе парады і сцвярджэнні. Кожны раз палеміка патрабуе, як само сабой зразумела, сваіх адмысловых сродкаў, сваёй метадалогіі.

Літаратура

• Полеміка // Словник української мови : в 11 т. — Київ : Наукова думка, 1970—1980.
• Полеміка // Літературознавча енциклопедія : у 2 т. / авт.-уклад. Ю. І. Ковалів. — К. : ВЦ «Академія», 2007. — Т. 2 : М — Я. — С. 239.
• Ораторське мистецтво: Навчальний посібник для студентів вищ. навч. закл. юрид. спец. Видання друге /Н. П. Осипова, В. Д. Воднік, Г. П. Клімова та ін. За ред. професора Н. П. Осипової. — Х.: Одіссей, 2006. — 122 - 134 с