Хвароба Шагаса
| Хвароба Шагаса | |
|---|---|
 Photomicrograph of Giemsa-stained Trypanosoma cruzi | |
| МКХ-10 | B57. |
| МКБ-10-КМ | B57.3, B57.2, B57.0, B57, B57.1, B57.4 і B57.5 |
| МКХ-9 | 086 |
| МКБ-9-КМ | 086.2[1][2] |
| DiseasesDB | 13415 |
| MedlinePlus | 001372 |
| eMedicine | med/327 |
| MeSH | D014355 |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Хвароба Шагаса /ˈtʃɑːɡəs/ ці амерыканскі трыпанасамоз — трапічная паразітарная хвароба, якая выклікаецца прасцейшымі Trypanosoma cruzi.[3] Найчасцей пераносіцца насякомымі пад назвай трыатамавыя клапы.[3] Сімптомы змяняюцца на працягу хваробы. На першай стадыі хваробы сімптомы не прысутнічаюць ці нязначныя і могуць уключаць: ліхаманку, напуханне лімфатычных вузлоў, галаўны боль ці мясцовыя пухліны ў месцы ўкуса.[3] Праз 8–12 тыдняў хворыя пераходзяць у хранічную фазу захворвання, у 60–70% далейшыя сімптомы не з’яўляюцца.[4][5] У астатніх 30–40% людзей развіваюцца далейшыя сімптомы на працягу 10-30 гадоў пасля першаснага заражэння.[5] Яны ўключаюць павелічэнне жалудачкаў сэрца ад 20 да 30%, што вядзе да сардэчнай недастатковасці.[3] Таксама можа назірацца павелічэнне стрававода ці павелічэнне тоўстай кішкі у 10% хворых.[3]
Крыніцы і дыягностыка[правіць | правіць зыходнік]
T. cruzi звычайна распаўсюджваецца сярод людзей і іншых сысуноў праз крывасосных трыатамавых клапоў падсямейства Triatominae.[6] Гэтыя насякомыя вядомыя пад шэрагам мясцовых назваў, у тым ліку: vinchuca у Аргенціне, Балівіі, Чылі і Парагваі, barbeiro (цырульнік) у Бразіліі, pito у Калумбііi, chinche у Цэнтральнай Амерыцы і chipo у Венесуэле. Хвароба таксама можа распаўсюджвацца праз пераліванне крыві, трансплантацыю органаў, спажыванне забруджанай паразітамі ежы і ад маці да плода.[3] Ранняя дыягностыка хваробы праводзіцца шляхам знаходжання паразіта ў крыві з дапамогай мікраскопа.[5] Хранічная хвароба дыягнастуецца шляхам пошуку антыцелаў для T. cruzi у крыві.[5]
Прафілактыка і лячэнне[правіць | правіць зыходнік]
Прафілактыка ў асноўным уключае знішчэнне трыатамавых клапоў і пазбяганне іх укусаў.[3] Іншыя прафілактычныя меры ўключаюць скрынінг крыві для пераліванняў.[3] Паводле дадзеных за 2013 г., вакцына яшчэ не распрацаваная.[3] Інфекцыя на ранніх стадыях лечыцца з дапамогай прэпаратаў бензнідазол ці ніфуртымокс.[3] Яны амаль заўсёды спрыяюць выздараўленню на ранняй стадыі, але чым больш працяглы час чалавек мае хваробу Шагаса, тым менш эфектыўныя прэпараты.[3] У выпадку ўжывання для лячэння хранічнай хваробы лекі могуць адтэрмінаваць ці папярэдзіць з’яўленне сімптомаў апошняй стадыі.[3] Бензнідазол і ніфуртымокс выклікаюць часовыя пабочныя эфекты максімум у 40% хворых[3],у тым ліку пашкоджанне скуры, нейратаксічнасць і раздражненне стрававальнай сістэмы.[4][7][8]
Эпідэміялогія[правіць | правіць зыходнік]
Па ацэнках, прыблізна ад 7 да 8 мільёнаў чалавек, у асноўным у Мексіцы, Цэнтральнай Амерыцы і Паўднёвай Амерыцы маюць хваробу Шагаса.[3] Яна выклікае прыблізна 12 500 смерцяў у год, згодна з дадзенымі на 2006 г.[4] Большасць хворых бедныя, [4] і не ўсведамляюць, што інфікаваныя.[9] З-за шырокамаштабнага перасялення насельніцтва павялічваюцца тэрыторыі знаходжання хваробы Шагаса, цяпер яны ўключаюць многія краіны Еўропы і ЗША.[3] Гэтыя тэрыторыі таксама павялічваліся да 2014 г.[10] Гэтая хвароба была ўпершыню апісаная ў 1909 г. Карлусам Шагасам, у гонар якога яна названая.[3] Яна ўплывае больш чымсьці на 150 жывёл.[4]
Бібліяграфія[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ Disease Ontology — 2016. Праверана 15 мая 2019.
- ↑ Monarch Disease Ontology release 2018-06-29 — 2018-06-29 — 2018. Праверана 27 ліпеня 2018.
- ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н о п Chagas disease (American trypanosomiasis) Fact sheet N°340. World Health Organization (1 сакавіка 2013). Праверана 23 February 2014.
- ↑ а б в г д Rassi A, Rassi A, Marin-Neto JA (April 2010). "Chagas disease". Lancet. 375 (9723): 1388–402. doi:10.1016/S0140-6736(10)60061-X. PMID 20399979.
{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link) - ↑ а б в г Rassi A, Jr; Rassi, A; Marcondes de Rezende, J (June 2012). "American trypanosomiasis (Chagas disease)". Infectious disease clinics of North America. 26 (2): 275–91. doi:10.1016/j.idc.2012.03.002. PMID 22632639.
- ↑ DPDx – Trypanosomiasis, American. Fact Sheet. Centers for Disease Control (CDC). Праверана 12 May 2010.
- ↑ Bern C, Montgomery SP, Herwaldt BL; et al. (November 2007). "Evaluation and treatment of chagas disease in the United States: a systematic review". JAMA. 298 (18): 2171–81. doi:10.1001/jama.298.18.2171. PMID 18000201.
{{cite journal}}: Непасрэднае ўжыванне et al. у:|author=(даведка)Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link) - ↑ Rassi A, Dias JC, Marin-Neto JA, Rassi A (April 2009). "Challenges and opportunities for primary, secondary, and tertiary prevention of Chagas' disease". Heart. 95 (7): 524–34. doi:10.1136/hrt.2008.159624. PMID 19131444.
{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link) - ↑ Capinera, John L., рэд. (2008). Encyclopedia of entomology (2nd ed. ed.). Dordrecht: Springer. p. 824. ISBN 9781402062421.
{{cite book}}:|edition=мае залішні тэкст (даведка) - ↑ Bonney, KM (2014). "Chagas disease in the 21st Century: a public health success or an emerging threat?". Parasite. 21: 11. doi:10.1051/parasite/2014012. PMC 3952655. PMID 24626257.
