Крысціна Піпер

Крысціна Піпер
Род дзейнасці	прадпрымальнік
Дата нараджэння	1 студзеня 1673(1673-01-01)
Месца нараджэння	Стакгольм, лен Стакгольм, Швецыя
Дата смерці	25 сакавіка 1752(1752-03-25) (79 гадоў)
Месца смерці	Krageholm Castle[d], Істад, лен Мальмёхус[d], Швецыя
Грамадзянства	Швецыя
Бацька	Olof Hansson Törnflycht[d]
Маці	Margareta Andersen[d]
Муж	Carl Piper[d]
Дзеці	Carl Fredrik Piper[d], Ulrika Eleonora Piper[d], Sofia Carolina Piper[d], Grevinna Charlotta Christina Piper[d] і Hedvig Maria Piper[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Графіня Крысціна Піпер (шведск.: Christina Piper, народжаная Торне; 1 студзеня 1673, Стакгольм, Швецыя — 25 сакавіка 1752, замак Крагехольм, Сконэ, Швецыя) — шведскі палітык і прадпрымальніца.

Сям’я

Нарадзілася ў 1673 годзе ў Стакгольме і была старэйшым дзіцем Маргарэты Андэрсан (Margareta Andersen) і багатага камерсанта Улафа Хансана Торнфлайхта.

Сам Улаф Хансан Торнфлайхт да 1698 года меў прозвішча Торне, нар. 5 красавіка 1640 года ў Кепінге, Швецыя — пам. 9 красавіка 1713 года ў Стакгольме. Ён быў шведскім бізнесменам.

Яе бабуля належала да сямейства Хісінг і была нашчадкам сямейнага круга арцыбіскупа Петруса Кенісіуса. Маці мела таксама высакародныя шатландскія карані. Браты Крысціны, Улаф і Міхаэль, сталі масонамі ў 1719 і ў 1731 годзе адпаведна.

Крысціне Торне было семнаццаць гадоў, калі яна 13 лютага 1690 года выйшла замуж за графа Карла Піпера, які быў на 26 гадоў старэйшы за яе, стаўшы родапачынальніцай ўсёй наступнай лініі прозвішча Піпер:

У пары было пяцёра дзяцей:

• Шарлота Крысціна Піпер;
• Хедвіг Марыя Піпер;
• Ульрыка Элеанора Піпер;
• Карл Фрэдрык Піпер;
• Сафія Караліна Піпер.

Дзейнасць

Графіня Крысціна Піпер у маладосці. Карціна Дэвіда Клёкера Эрэнштраля.

Крысціна наведвала свайго мужа на вайне два разы. Увесну 1705 года, калі Карл XII меў сваю базу ў Равічы ў Польшчы, яна наведала яго там і, як і іншыя шведскія дваранкі, удзельнічала ў цюках, маскарадзе і прыёме з польскім каралём. Падчас свайго першага візіту яна была прынята польскай каралевай Кацярынай Апалінскай і наведала Рыдзынскі замак. Яна прывезла сваю сястру Інгу, якую змагла выдаць замуж за прадстаўніка шляхты, Арвіда Хорна. Калі Карл Піпер ў гэты час вырашыў вярнуцца ў Швецыю з-за хваробы, яна пераканала яго застацца дзеля сваёй кар’еры. У другі раз яна наведала яго ў каралеўскім лагеры у Альтранштаце у лютым — жніўні 1707 года. Яна таксама прывезла іншую сястру Ганну Марыю, якую таксама змагла выдаць замуж за двараніна Ёхана Аўгуста Мэерфельдта.

У гэты час Карла Піпера абвінавацілі ў тым, яго падкупіў Брытанскі пасланнік Джон Чэрчыль, 1-ы герцаг Мальбара, каб пераканаць Карла XII напасці на Расію. Карлу Піперу прапанавалі хабар, але ён адмовіўся яго прыняць, аднак ён дазволіў перадаць Крысціне, пару каштоўных завушніц. Яна таксама атрымала ў падарунак пару коней ад караля Даніі. Па дарозе дадому яе суправаджаў прынц Вюртэмберг і група з дзесяці чалавек па шляху ў Лейпцыг, Штэцін, Берлін, Грайфсвальд і Штральзунд. У Берліне яна была прынятая прускім каралём Фрэдрыкам I які падарыў ёй бранзалет, і статуэтку, якая дэманстравала перамогу Прусіі над шведамі ў бітве пры Фербелінам у 1675 годзе, але яна адмовілася ад статуэткі . Яе старанна наведвалі не толькі дыпламаты і звычайныя просьбіты, але і члены каралеўскай сям’і.

У тым жа 1707 годзе пасля вяртання з Альтранштата яна ледзь паспявала апрануцца, як у яе спальні ўжо было поўна суіскальнікаў. Тагачасны сведка напісаў: «Ні адна кіруючая каралева ніколі не была больш славутай і запатрабаванай, чым графіня Піпер па вяртанні з штаб-кватэры, у сталіцу Стакгольма. У першыя дні яна думала аб сваіх уласных справах значнай важнасці. Колькасць няспання была настолькі вялікая, што яе дом быў абложаны з самае раніцы да позняга вечара, часам да дваццаці за адзін раз».

Карл Піпер быў захоплены ў палон пасля Палтаўскай бітвы ў 1709 годзе і гэта выклікала паніку ў Стакгольме, дзе Рыксбанк быў спустошаны кліентамі. Карла Піпера абвінавацілі ў тым, што ён угаварыў караля нанесці ўдар па Расіі і па словах паслоў Даніі і Францыі, Крысціна Піпер была атакаваная раз’юшаным натоўпам і вымушана бегчы з Стакгольма. Пасля таго, як яе муж быў узяты ў палон, Крысціна Піпер страціла ўвесь свой уплыў пры двары.

Калі Карл Піпер стаў расійскім ваеннапалонным у 1709 годзе, яна стала займацца рахункамі, якія Карл адпраўляў для аплаты сваіх выдаткаў, і выдаткаў іншых шведскіх ваеннапалонных у Расіі. Яна таксама была адным з найбуйнейшых фінансістаў Вялікай Паўночнай вайны, калі яе неаднаразова прымушалі рабіць ваенныя гранты. У 1710 годзе яна паспрабавала адмовіцца ад гэтага, што прынізіла яе ў вачах каралеўскага двара і арыстакратыі. У 1714 годзе яна пагражала распачаць справу супраць прэста Іаганеса Экендаля, які ў пропаведзі сказаў, што яе муж пераканаў Карла XII напасці на Расію, пасля атрыманага хабару ад герцага Мальбара ў 1707 годзе. Гэта скончылася тым, што Экендаль быў вымушаны забраць свае словы назад.

Падчас знаходжання ў палоне свайго мужа яна дзейнічала як яго агент на перамовах па яго вызваленню і ўдзельнічала ў перамовах і абмене рускіх ваеннапалонных для вызвалення свайго мужа. У 1714 годзе Карла Піпера на абмене, замянілі на цёзку — Густава Абрахама Піпера, які паведаміў Крысціне, што з-за голаду рускія вымагаюць у яе мужа грошы і патрабуюць каб ён адправіў ёй рахунак, які яна павінна была аплаціць Расіі: ён папрасіў яе не плаціць і папрасіў Карла XII, каб ён забараніў ёй плаціць. Кароль зрабіў так, як яго прасілі, і Крысціна адмовілася аплаціць менавіта гэты рахунак. Гэта спарадзіла слых аб тым, што Крысціна адмовілася забраць Карла Піпера з палону і яна не хацела губляць незалежнасць, якой магла б карыстацца ў яго адсутнасць. Пасля гэтага выпадку Карла Піпера перавезлі з Масквы ў крэпасць Шлісельбург, дзе ўмовы былі настолькі дрэннымі, што гэта прывяло да яго смерці 29 мая 1716. У адказ на шантаж Карл XII не адпусціў шведскага ваеннапалоннага генерала Івана Юр’евіча Трубяцкога і яго сям’ю і перавёў яго ў цэнтр зняволення ў Ёнчэпінге (у палон ён трапіў пад Нарвай у 1700 годзе, у рэшце рэшт яго абмянялі ў 1718 на палоннага шведскага фельдмаршала Рэншэльда).

Карл Піпер памёр у 1716 годзе, а затым Крысціна прывезла дадому яго астанкі, якія прыбылі толькі ў 1718 годзе і ў наступным 1719 годзе арганізавала пахаванне.

Піпер назаўсёды пераехала з Стакгольма ў 1712 годзе. Прычынай, па яе словах, была эканомія: яна прадала медалі мужа. Яна пасялілася ў замку Крагехольм ў Сконэ, дзе яна жыла да самай смерці, за выключэннем 1745—49 гадоў, калі яна жыла ў Хасельбіхольме. Тым не менш, яна падарожнічала паміж сваімі замкамі, хоць замак Крагехольм заставаўся яе базай. Пасля палону свайго мужа яна страціла магчымасць удзельнічаць у нацыянальнай палітыцы, але з іншага боку, яна стала лідэрам мясцовай улады. Яна выкарыстала свой уплыў, як уладальнік шырокай уласнасці, на прызначэнне святароў, мясцовых чыноўнікаў і парафіі. Дзве жанчыны Хелена Кіландэр і Ганна Марыя Рыдбек (апошняя яе стрыечная сястра) жылі з ёй да самай смерці. Пасля смерці сваёй дачкі Шарлоты ў 1727 годзе, яна таксама стала прыёмнай маці сваім унучкам Еве Шарлоце, Нільс Адам Більке і Крысціне Сафіі Більке.

У 1725 годзе Крысціна набыла зямлю ў Андраруме і арганізавала тут буйную вытворчасць алюмінія і будаўнічых матэрыялаў на аснове мясцовага гліназёму і сланцавага галыну. Яна пабудавала ў Андраруме для сваіх працоўных школу, дом састарэлых, турму і бальніцу. Выбудавала ў 1740 годзе ў сваім маёнтку новы замак Крысцінехоф і нават выпускала ўласныя манеты з ініцыяламі «CP», якія можна было выкарыстоўваць толькі ў крамах маёнтка.

Памерла Крысціна ў 1752 годзе ў замку Крагехольмс у правінцыі Сконэ.

Літаратура

• Norrhem, Svante. Kvinnor vid maktens sida : 1632—1772. Lund: Nordic Academic Press, 2007. Libris 10428618. ISBN 978-91-89116-91-7.
• Norrhem, Svante. Christina och Carl Piper: en biografi, Historiska media, Lund, 2010.

Спасылкі

• Om Christina Piper (шведск.)
• Piper, släkt Архіўная копія (шведск.)
• Möt Christina Piper i den nya utställningen — en kvinnas makt och skaparkraft Архівавана 28 чэрвеня 2019. Архіўная копія (шведск.)