Прагляд зыходнага тэксту старонкі Вада

{{Рэчыва
 | карцінка = Splash 2 color.jpg
 | карцінка3D = [[Выява:Water molecule dimensions.svg|200px]]
 | карцінка малая = Water molecule 3D.svg
 | хім. імя = Аксід вадароду <br /> Вода<ref>{{lang-en|International Union of Pure and Applied Chemistry. Nomenclature of Inorganic Chemistry. IUPAC RECOMMENDATIONS 2005. RSC Publishing, 2005. — p. 306.}}</ref>
 | хім. формула = [[вадарод|Н]]<sub>2</sub>[[кісларод|O]]
 | адн. малек. маса = 
 | малярная маса = 18,01528
 | традыцыйныя назвы = вада
 | тэмп. плаўлення = 0
 | тэмп. кіпення = 99,974
 | патройны пункт = 0,01 °C, 611,73 Па
 | крытычны пункт =  374 °C, 22,064 МПа
 | шчыльнасць = 0,9982
 | CAS =
 | SMILES =
 | стан = вадкасць
 | цеплаёмістасць = 75,37
 | цеплаправоднасць = 0,56
 | цеплыня параўтварэння = 2,26 МДж/кг   
 | дынамічная вязкасць = 0,00101
 | кінематычная вязкасць = 0,01012
}}
[[Выява:The Earth seen from Apollo 17.jpg|thumb|71 % паверхні Землі — вада]]
'''Вада́''', або '''монааксід вадароду''' (H<sub>2</sub>O) — найпрасцейшае ўстойлівае [[Хімічнае злучэнне|злучэнне]] [[вадарод]]у з [[кісларод]]ам.

Старажытныя філосафы лічылі ваду адным з [[Чатыры элементы|чатырох першасных элементаў]]. Такія ўяўленні існавалі і ў Сярэднявеччы. Утварэнне вады пры згаранні вадароду было даведзена [[Генры Кавендыш|Г. Кавендышам]] (1781). Хімічная формула была канчаткова ўстаноўленая [[Станіслаў Каніцара|С. Каніцара]] (1860).

== Фізіка ==
Фізічна пры нармальных умовах: празрыстая бясколерная (у тоўстым слоі блакітная) [[вадкасць]], без паху і смаку. [[Тэмпература плаўлення|Тэмпература замярзання]] 0&nbsp;°C, [[Тэмпература кіпення|кіпення]] 100&nbsp;°C. Найбольшая [[шчыльнасць]] 1000 кг/м³ (пры 4&nbsp;°C). Распад малекул адбываецца пры 1000&nbsp;°C.

Пры павелічэнні або памяншэнні тэмпературы ў вадкім стане шчыльнасць памяншаецца. Пры наяўнасці ў вадзе раствораных нелятучых злучэнняў (як [[соль]] ці [[цукар]]) ціск пары і тэмпература замярзання паніжаюцца, а тэмпература кіпення павышаецца.

Чыстая вада слаба праводзіць электрычны ток, але робіцца добрым правадніком пры растварэнні ў ёй нават невялікіх колькасцей іонных рэчываў.

== Хімія ==
Вада мае [[амфатэрныя якасці]] (можа выступаць і як кіслата, і як аснова).

Вада з’яўляецца добрым растваральнікам, асабліва для іонных сувязяў, і для многіх кавалентных злучэнняў, неметалаў, соляў, вокісаў).

Актыўна рэагуе з металамі. Акісляе металы, вышэйшыя за [[волава]] ў [[Электрахімічны рад напружанняў|электрахімічным радзе напружанняў]], удзельнічае такім чынам у працэсах [[Карозія|карозіі]].

Дзейнічае як аднаўляльнік у шэрагу біяхімічных працэсаў, у т.л. пры [[фотасінтэз]]е.

Удзельнічае таксама ў рэакцыях кіслотна-асноўных, [[Гідратацыя|гідратацыі]], [[гідроліз]]у.

== У прыродзе ==
Найбольш распаўсюджанае хімічнае злучэнне на [[зямля (планета)|Зямлі]]. Агульная маса вады на планеце дасягае 10<sup>18</sup> т, і ёю пакрытыя каля 4/5 зямной паверхні. Неабходнае рэчыва для існавання [[жыццё|жыцця]]. [[Чалавечае цела]] на 2/3 складаецца з вады, пераважна з вады складаюцца шмат якія [[харчовыя прадукты]]. [[Прэсная вада]] складае каля 3 % зямных запасаў, з гэтага каля 80 % недаступныя для выкарыстання, бо знаходзяцца ў [[Палярныя шапкі|палярных шапках]].

== Адметнасці ==
Адзінае хімічнае злучэнне, якое ў прыродных умовах існуе ў трох агрэгатных станах: вадкасці, цвёрдага рэчыва (лёд) і газу (вадзянай пары).

Вада мае шэраг досыць незвычайных для хімічных рэчываў асаблівасцей, напрыклад, досыць высокія тэмпературы замярзання і кіпення, высокі каэфіцыент паверхневага нацягнення, найбольшую шчыльнасць у вадкім агрэгатным стане, большую за шчыльнасць у цвёрдым. Гэта тлумачыцца існаваннем у вадзе вадародных сувязяў, якія звязваюць малекулы між сабой як у вадкім так і ў цвёрдым станах. Вада з’яўляецца [[Кавалентнае злучэнне|кавалентным малекулярным злучэннем]].

== Гл. таксама ==
* [[Паверхневая вада]]
* [[Прэсная вада]]
* [[Лёд]]
* [[Пара]]

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* {{крыніцы/Фрымантл|2}} С.51—54.

== Спасылкі ==
{{commons|Category:Water}}
* [http://www.lsbu.ac.uk/water/phase.html Дыяграма фазавых станаў]{{ref-en}}

{{Снег і лёд}}
{{Злучэнні вадароду}}
{{Растваральнасць кіслот, асноў і солей у вадзе}}

{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Вада| ]]
[[Катэгорыя:Растваральнікі]]
[[Катэгорыя:Гідралогія|*]]
[[Катэгорыя:Вадкасць]]
[[Катэгорыя:Кіслоты]]
[[Катэгорыя:Асновы]]
[[Катэгорыя:Злучэнні вадароду]]
[[Катэгорыя:Аксіды]]
[[Катэгорыя:Злучэнні кіслароду]]
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]