Прагляд зыходнага тэксту старонкі Вена

{{НП
|статус                = Горад 
|беларуская назва      = Вена
|арыгінальная назва    = {{lang-de|Wien}}
|падначаленне =
|краіна = Аўстрыя
|герб = Wien 3 Wappen.svg
|сцяг = Flag of Wien.svg
|шырыня герба =
|шырыня сцяга =
|выява = Collage_von_Wien.jpg
|подпіс = <!-- выявы -->
 |lat_deg= 48|lat_min= 13|lat_sec=
 |lon_deg= 16|lon_min= 22|lon_sec=24
 |CoordAddon              = type:city(1631000)_region:AT
 |CoordScale           = 
|памер карты краіны =
|памер карты рэгіёна =
|памер карты раёна =
|рэгіён =
|карта краіны = <!-- альтэрнатыўная -->
|карта рэгіёна = <!-- альтэрнатыўная -->
|карта раёна = <!-- альтэрнатыўная -->
|унутранае дзяленне = 23 акругі
|від главы = бургамістр
|глава = Міхаэль Хойпль<ref>[http://www.wienerzeitung.at/default.aspx?tabID=3858&alias=wzo&cob=469087 Probleme statt Kuscheldecke]{{ref-de}}</ref>
|першае згадванне =
|ранейшыя імёны =
|статус з = 881
|плошча = 414,75
|від вышыні = Вышыня НУМ
|вышыня цэнтра НП = 151—542
|афіцыйная мова =
|афіцыйная мова-ref =
|насельніцтва = 1 821 582
|год перапісу = 2018
|шчыльнасць = 4503
|нацыянальны склад =
|канфесійны склад =
|часавы пояс = +1
|DST = ёсць
|тэлефонны код = 01
|паштовыя індэксы = 1010—1239, 1400, 1450
|аўтамабільны код = W
|від ідэнтыфікатара = ISO
|лічбавы ідэнтыфікатар = AT-9
|катэгорыя ў Commons = Vienna
|сайт = http://www.wien.gv.at/
|мова сайта = de
|мова сайта 2 = en
|мова сайта 3 = tr
|мова сайта 4 = hr
}}
{{Значэнні|Вена (значэнні)}}
'''Ве́на''' ({{lang-de|Wien}}), таксама сустракаецца '''Відэнь'''{{Удакладніць|камент=Дзе яно сустракаецца ў беларускай мове? Трэба аўтарытэтная крыніца.}} — [[сталіца]] і самы буйны горад [[Аўстрыя|Аўстрыі]], адна з дзевяці федэральных зямель Аўстрыі, з усіх бакоў аточаная тэрыторыяй іншай зямлі — [[Ніжняя Аўстрыя|Ніжняй Аўстрыі]]. Размешчаная ва ўсходняй частцы краіны. Горад месціцца на абодвух берагах [[Дунай|Дуная]]. Вена з’яўляецца культурным, эканамічным і палітычным цэнтрам Аўстрыі.

Вена з’яўляецца трэцім горадам-рэзідэнцыяй [[ААН]] пасля [[Нью-Ёрк]]а і [[Жэнева|Жэневы]]. Венскі міжнародны цэнтр (так званы UNO-City) уключае ў сябе [[Міжнароднае агенцтва па атамнай энергіі]], Упраўленне ААН па наркотыках і злачыннасці, Арганізацыі ААН па прамысловым развіцці і іншыя. У Вене знаходзяцца штаб-кватэры такіх міжнародных арганізацый, як, напрыклад, [[АПЕК]] і [[АБСЕ]].

На працягу многіх стагоддзяў Вена з’яўлялася горадам-рэзідэнцыяй [[Габсбургі|Габсбургаў]] і адпаведна сталіцай [[Святая Рымская імперыя|Святой Рымскай імперыі германскай нацыі]], ператварыўшыся ў культурны і палітычны цэнтр Еўропы. У [[1910]] годзе ў Вене пражывала два мільёны чалавек, горад займаў чацвёртае месца сярод найбуйнейшых гарадоў свету, саступаючы толькі [[Лондан]]у, [[Нью-Ёрк]]у і [[Парыж]]у. Пасля [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] насельніцтва Вены скарацілася амаль на чвэрць. Стары горад Вены і [[палац Шонбрун]] у снежні [[2001]] года былі ўнесеныя ў спіс [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчыны]] [[ЮНЕСКА]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Rathaus Vienna June 2006 165.jpg|міні|200пкс|злева|Будынак гарадской [[ратуша|ратушы]]]]
Самыя раннія сведчанні бесперапыннага пражывання ў мясцовасці вакол горада датуюцца [[500 да н. э.|500 годам да н. э.]], калі тэрыторыя [[Дунай|Дуная]] была заселеная [[кельты|кельтамі]]. У [[15 да н. э.|15 годзе да н. э.]] рымляне пабудавалі ўмацаваны памежны горад, які атрымаў назоў ''Віндабона'', каб ахоўваць межы імперыі супраць [[германскія плямёны|германскіх плямёнаў]] на поўначы. Цесныя сувязі з іншымі народамі кельцкага паходжання працягваліся некалькі стагоддзяў з такімі фігурамі, як ірландскі манах [[IX стагоддзе|IX стагоддзя]] [[Каламан, мучанік|Каламан]], які быў пахаваны ў абацтве Мельк, і [[Святы Віргілій]], які быў біскупам [[Зальцбург]]а на працягу сарака гадоў у [[XII стагоддзе|XII стагоддзі]]. Адгалоскі таго часу ўсё яшчэ відавочны ў вялікім манастыры [[Шатэнштыфт]], які месціцца ў горадзе і быў раней домам для многіх ірландскіх манахаў.

У [[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] Вена апынулася пад пагрозай захопу з боку [[Мангольская імперыя|Мангольскай імперыі]], якая распасціралася на большую частку сучаснай [[Расія|Расіі]] і [[Кітай|Кітая]], але з-за смерці свайго лідара [[Угедэй|Угедэя-хана]] мангольскія войскі адступілі ад еўрапейскіх меж і больш не вярталіся. У сярэднявеччы Вена была домам для бабенбергскай дынастыі, а ў [[1440]] годзе горад стаў рэзідэнцыяй дынастыі [[Габсбургі|Габсбургаў]]. Вена стала дэ-факта сталіцай [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] і культурным цэнтрам мастацтва і навукі, музыкі і [[венская кухня|вытанчанай кухні]]. Паміж [[1485]]—[[1490]] гадамі горад знаходзіўся пад венгерскай акупацыяй. У [[XVI стагоддзе|XVI]] і [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзях]] [[Асманская імперыя|асманскае]] войска два разы было спынена каля сцен Вены. У [[1679]] годзе эпідэмія [[чума|чумы]] знішчыла амаль траціну насельніцтва горада<ref>Spielman, John Philip (1993). «The city & the crown: Vienna and the imperial court, 1600—1740». West Lafayette, Indiana: Purdue University Press. p. 141. ISBN 1-55753-021-1.</ref>.

=== Аўстра-Венгрыя ===
[[Файл:Wien Burgtheater um 1900.jpg|міні|250пкс|Вена ў 1900 годзе]]
У [[1804]] годзе, падчас [[напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх войнаў]], Вена стала сталіцай [[Аўстрыйская імперыя|Аўстрыйскай імперыі]] і працягвала адыгрываць важную ролю ў еўрапейскай і сусветнай палітыцы, у тым ліку прымаючы ў сябе ў [[1814]] годзе [[Венскі кангрэс]]. Пасля аўстра-венгерскага ўз’яднання [[1867]] года Вена засталася сталіцай тагачаснай [[Аўстра-Венгерская імперыя|Аўстра-Венгерскай імперыі]]. Горад быў цэнтрам [[класічная музыка|класічнай музыкі]], для якой таксама ўжываецца, часам, назва Першая Венская школа.

У другой палове [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]], горад развіваўся і паступова выйшаў за [[бастыён]]ы і [[гласіс]]ы [[Рынгштрасэ]]. Былыя прыгарады былі ўключаны ў склад горада, і Вена рэзка павялічылася. У [[1918]] годзе, пасля [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]], Вена стала сталіцай [[Аўстрыя|Першай аўстрыйскай рэспублікі]]. З канца [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]] да [[1938]] года горад заставаўся цэнтрам высокай культуры і мадэрнізму. З’яўляючыся сусветнай сталіцай музыкі, горад прымаў такіх кампазітараў, як [[Іаганес Брамс|Брамс]], [[Антон Брукнер|Брукнер]], [[Густаў Малер|Малер]] і [[Рыхард Штраўс]]. Культурны ўнёсак горада ў першай палове [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] ўключае, сярод многіх, рух [[Венскі сецэсіён]], развіццё [[псіхааналіз]]у, Другую венскую школу, архітэктуру [[Адольф Лоас|Адольфа Лоаса]] і філасофію [[Людвіг Вітгенштэйн|Людвіга Вітгенштэйна]].

=== Аншлюс і міжнародная акупацыя ===
У [[1938]] годзе, пасля [[Аншлюс|трыумфальнага ўезду ў Аўстрыю]], [[Адольф Гітлер]] выступаў перад аўстрыйскім народам з балкона на [[Гельдэнплац]]ы. У перыяд з [[1938]] года і да сканчэння [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] Вена страціла свой статус сталіцы, калі Аўстрыя знаходзілася ў складзе [[Трэці Рэйх|Германіі]].

[[2 красавіка]] [[1945]] года савецкія войскі пачалі наступ на Вену супраць нямецкіх абаронцаў, аблажыўшы горад. Брытанскія і амерыканскія паветраныя налёты і артылерыйскія залпы з абодвух бакоў паміж сіламі [[вермахт]]а і [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай арміяй]] значна пашкодзілі інфраструктуру горада, у тым ліку [[трамвай]]ныя лініі, а таксама сістэму водазабеспячэння і размеркавання [[электраэнергія|электраэнергіі]]. Акрамя таго, былі разбураны альбо пашкоджаны тысячы грамадскіх і прыватных будынкаў. Штурм горада працягваўся два тыдні. Аўстрыя была аддзеленая ад Германіі, а Вена была адноўлена ў якасці сталіцы рэспублікі.

[[Файл:Wien Besatzungszonen.png|міні|280пкс|злева|Акупацыйныя зоны ў Вене]]
Пасля вайны Вена была акружаная савецкай акупацыйнай зонай. Як і ў [[Берлін]]е, Вена была падзелена па сектарах на чатыры дзяржавы і знаходзілася пад наглядам камісіі саюзнікаў. Але акупацыя Вены адрознівалася ад акупацыі Берліна: цэнтральны раён горада, вядомы як «''першы раён''», уяўляў сабой міжнародную зону, у якой чатыры дзяржавы чаргавалі кантроль на штомесячнай аснове. Блакада Берліна ў [[1948]] годзе ўзняла саюзніцкія асцярогі на той конт, што [[Савецкі Саюз]] можа паўтарыць блакаду ў Вене.

У той час не было аэрадромаў у заходніх сектарах, але ўлады ўсё ж такі былі падрыхтаваны да дзеянняў для барацьбы з такімі блакадамі. Планы прадугледжвалі ўсталяванне металічных насцілаў дзеля здзяйснення пасадкі ў [[Шонбрун]]е. Але савецкі бок так і не распачаў блакаду. Некаторыя гісторыкі сцвярджаюць, што [[Патсдамскае пагадненнне]] ўключала пункт пра доступ да заходніх сектароў, у той час як не існавала такіх пісьмовых гарантый на заходнія сектары Берліна. За дзесяць год акупацыі Вена стала рассаднікам міжнароднага [[шпіянаж]]у паміж Заходнім і Усходнім блокамі. Услед за блакадай Берліна, [[халодная вайна]] ў Вене прыняла іншую дынаміку. Прызнаючы, што Германія і Берлін будуць падзеленыя, савецкі ўрад вырашыў не дазваляць такога ж становішча ў Аўстрыі і Вене.

[[Файл:Gorny Belweder.jpg|thumb|200px|left|[[Бельведэр]] у Вене]]
У [[1953]] годзе перыметры Заходняга Берліна былі агорнуты калючым дротам, але Вена заставалася не падзеленай. У [[1955]] годзе савецкі ўрад пагадзіўся на адмову ад сваіх акупацыйных зон ва Усходняй Аўстрыі і Усходняй Вене, а таксама сектараў у чацвёртым i дзясятым раёне Паўднёвай Вены. У абмен яны патрабавалі сталага пункта [[нейтралітэт]]у ў новым дзяржаўным дагаворы. У [[1955]] годзе савецкія войскі канчаткова выйшлі з Аўстрыі.

=== Сучаснасць ===
Чатырохдзяржаўны кантроль у Вене працягваўся да падпісання [[Аўстрыйскі дзяржаўны дагавор|аўстрыйскага дзяржаўнага дагавору]], якое было здзейснена ў [[1955]] годзе. У тым жа годзе пасля некалькіх гадоў рэканструкцыі і рэстаўрацыі былі адчынены будынкі [[Дзяржаўны тэатр оперы, Вена|Дзяржаўнага тэатра оперы]] і [[Бургтэатр]]а, якія знаходзяцца на вуліцы [[Рынгштрасэ]]. Дзяржаўны дагавор зацвердзіў, што сучасная Аўстрыя не будзе ўваходзіць ані ў блок [[НАТА]], ані ў [[АВД]], гэта лічыцца адной з прычын позняга ўступу Аўстрыі ў [[Еўрапейскі Саюз]].

[[Файл:Wienerrathaus.jpg|thumb|200px|left|[[Венская ратуша]]]]
У [[1970-я|1970-х]] гадах канцлер Аўстрыі [[Бруна Крайскі]] адчыніў [[Венскі міжнародны цэнтр]], пабудаваны ў новым раёне горада для размяшчэння міжнародных інстытутаў. Вена вярнула сабе частку мінулага міжнароднага статусу шляхам размяшчэння ў сваіх межах міжнародных арганізацый, як то [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый]], падрыхтоўчая камісія Арганізацыі па ўсёабдымнай забароне ядзерных выпрабаванняў, [[Міжнароднае агенцтва па атамнай энергіі]], [[АПЕК]], а таксама [[АБСЕ]] і Аб’яднаная еўрапейская гастраэнтэралагічная федэрацыя.

== Геаграфія ==
[[Файл:Josephinische Landaufnahme Vienna.jpg|міні|250пкс|Карта Вены]]
Горад размешчаны ва ўсходняй частцы Аўстрыі ля падножжа [[Альпы|Альпаў]], на беразе [[Дунай|Дуная]], у 60 км ад мяжы з [[Славакія]]й. Праз Вену працякае [[Дунай]] са сваім рукавом [[Дунайскі канал|Дунайскім каналам]] і ракой [[Рака Вена|Вена]]. Гістарычна горад месціўся на поўдзень ад Дуная, аднак у апошнія два стагоддзі Вена расла па абодва бакі ракі. Найбольшая вышыня горада над узроўнем мора адзначаецца ў раёне [[Германскогель|Германскогеля]] (542 м), а найменшая — у [[Эслінг]]у (155 м). Горад аблямоўвае [[Венскі Лес]].<ref>Все столицы мира / Сост. О. В. Зыкина, Л. А. Бурлацкая, Г. А. Гальперина, Н. В. Иванова. — М.: Вече, 2005. — С. 72.</ref>

Геаграфічна карыснае становішча робіць Вену вельмі зручным месцам для развіцця рознабаковых адносінаў з усходнімі краінамі. Гэта стала асабліва адчувальна пасля 1989 года, калі «ўпала» гэтак званая жалезная заслона. Напрыклад ад сталіцы [[Славакія|Славакіі]] [[Браціслава|Браціславы]] Вену аддзяляюць усяго 60 км — гэта самая кароткая адлегласць паміж дзвюма сталіцамі ва ўсёй [[Еўропа|Еўропе]], калі не лічыць [[Ватыкан]] і [[Рым]].

Па форме Вена нагадвае кола, перасечанае хордай ракі [[Дунай]]. З часоў [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]] горад пашыраўся канцэнтрычнымі коламі. Яго цэнтральная частка, гэтак званы ўнутраны горад ({{lang-de|Innere Stadt|скарочана}}), амаль супадае з адміністрацыйнымі межамі першай акругі. [[Рынгштрасэ]] з’яўляецца ланцужком бульвараў, якія ўтвараюць колца. Гісторыя Рынгаштрасэ пачалася ў [[1857]] годзе, калі імператар прыняў рашэнне разбурыць больш не патрэбныя фартыфікацыйныя збудаванні. [[Гюртэль]], пояс, які ўтварае канцэнтрычную акружыну вакол Рынгштрасэ, узнік у [[1890]] годзе. Ён паглынуў атачаўшыя Вену вёскі і цэрквы, пабудаваныя на месцы парафіяльных цэркваў, якія атачалі ў мінулым сталіцу імперыі. За Гюртэлем размешчана гэтак званая «[[Чырвоная Вена]]», працоўныя кварталы, пабудаваныя сацыялістамі ў [[1923]]—[[1934]] гадах<ref>Путеводитель «Ле Пти Фюте» — Австрия. Изд. 5-е. — М.: Авангард, 2005. — С. 67.</ref>.

=== Клімат ===
Вена знаходзіцца ў межах пераходу [[марскі клімат|марскога клімату]] і [[умеранакантынентальны клімат|вільготнага кантынентальнага клімату]] ў адпаведнасці з [[кліматычная класіфікацыя Кёпена|класіфікацыяй Кёпена]]. У горадзе назіраецца цёплае лета з сярэдняй высокай тэмпэратурай ад 22 да 26&nbsp;°C, з максімумамі вышэй за 30&nbsp;°C і мінімумамі каля 15&nbsp;°C. Зіма параўнальна халодная, з сярэдняй [[тэмпэратура]]й каля нуля, са [[снегапад]]амі, якія адбываюцца галоўным чынам са снежня па сакавік. Вясна і восень мяккая халодная. Ападкі, як правіла, умераныя на працягу ўсяго года і ў сярэднім складаюць 620 мм у год.

{{Клімат мясцовасці
| Горад_род = Вены
| Крыніца = [http://www.worldweather.org/006/c00017.htm worldweather.org], [http://pogoda.ru.net/monitor.php?id=11035&month=9&year=2009 Надвор’е і клімат]

<!-- максімумы і мінімумы тэмпэратур -->

| Сту_а_макс = 19.0      | Сту_сяр_макс = 2.9      | Сту_сяр_мін = -2.0  | Сту_а_мін = -22.6
| Лют_а_макс = 19.0          | Лют_сяр_макс = 5.1          | Лют_сяр_мін = -0.9       | Лют_а_мін = -21.1 
| Сак_а_макс = 24.0       | Сак_сяр_макс = 10.3       | Сак_сяр_мін = 2.4    | Сак_а_мін = -19.2
| Кра_а_макс = 28.9      | Кра_сяр_макс = 15.2      | Кра_сяр_мін = 5.8   | Кра_а_мін = -5.0
| Май_а_макс = 32.3       | Май_сяр_макс = 20.5       | Май_сяр_мін = 10.5    | Май_а_мін = -2.0
| Чэр_а_макс = 35.9       | Чэр_сяр_макс = 23.4       | Чэр_сяр_мін = 13.5    | Чэр_а_мін = 3.0
| Ліп_а_макс = 38.5        | Ліп_сяр_макс = 25.6        | Ліп_сяр_мін = 15.4     | Ліп_а_мін = 5.0
| Жні_а_макс = 38.1       | Жні_сяр_макс = 25.4       | Жні_сяр_мін = 15.3    | Жні_а_мін = 5.0
| Вер_а_макс = 32.7      | Вер_сяр_макс = 20.3      | Вер_сяр_мін = 11.7   | Вер_а_мін = 1.0
| Кас_а_макс = 28.0    | Кас_сяр_макс = 14.2    | Кас_сяр_мін = 7.0 | Кас_а_мін = -9.0
| Ліс_а_макс = 22.2      | Ліс_сяр_макс = 7.5      | Ліс_сяр_мін = 2.4   | Ліс_а_мін = -13.0
| Сне_а_макс = 18.6      | Сне_сяр_макс = 4.0      | Сне_сяр_мін = -0.5   | Сне_а_мін = -21.1
| Год_а_макс = 38.5           | Год_сяр_макс = 14.5           | Год_сяр_мін = 6.7        | Год_а_мін = -22.6

<!-- сярэдняя тэмпэратура -->

| Сту_сяр   = -0.2
| Лют_сяр       = 1.2
| Сак_сяр    = 5.5
| Кра_сяр   = 9.8
| Май_сяр    = 14.8
| Чэр_сяр    = 17.9
| Ліп_сяр     = 19.9
| Жні_сяр    = 19.8
| Вер_сяр   = 15.7
| Кас_сяр = 10.2
| Ліс_сяр   = 4.3
| Сне_сяр   = 1.1
| Год_сяр        = 10.0

<!-- тэмпэратура вады -->

| Студзень_вады = 
| Люты_вады = 
| Сакавік_вады = 
| Красавік_вады = 
| Май_вады = 
| Чэрвень_вады = 
| Ліпень_вады = 
| Жнівень_вады = 
| Верасень_вады = 
| Кастрычнік_вады = 
| Лістапад_вады = 
| Снежань_вады = 
| Год_вада =

<!-- колькасць ападкаў -->

| Студзень_ападкі = 37
| Люты_ападкі = 39
| Сакавік_ападкі = 46
| Красавік_ападкі = 52
| Май_ападкі = 62
| Чэрвень_ападкі = 70
| Ліпень_ападкі = 68
| Жнівень_ападкі = 58
| Верасень_ападкі = 54
| Кастрычнік_ападкі = 40
| Лістапад_ападкі = 55
| Снежань_ападкі = 44
| Год_ападкі = 620

<!-- вільготнасць -->

| Студзень_вільготнасць = 
| Люты_вільготнасць = 
| Сакавік_вільготнасць = 
| Красавік_вільготнасць = 
| Май_вільготнасць = 
| Чэрвень_вільготнасць = 
| Ліпень_вільготнасць = 
| Жнівень_вільготнасць = 
| Верасень_вільготнасць = 
| Кастрычнік_вільготнасць = 
| Лістапад_вільготнасць = 
| Снежань_вільготнасць = 
| Год_вільготнасць =
}}

== Транспарт ==
[[Файл:Stephansdom 1905.jpg|міні|200пкс|[[Сабор Святога Стэфана]], фота 1905 года]]
У Вене добра развіты грамадскі транспарт. Яго аснову складаюць [[Венскі метрапалітэн]] ({{lang-de|U-bahn|скарочана}}) і Венскі S-Bahn, якія дапаўняюцца сеткай маршрутаў трамваяў і аўтобусаў. Маецца асобная трамвайная лінія Вена-Бадэн. Сетка аўтабанаў і чыгункі злучае Вену з іншымі гарадамі Аўстрыі і [[Еўропа|Еўропы]]. Адзіны галоўны вакзал знаходзіцца ў будаўніцтве, дальнія рэйсы абслугоўваюць асноўныя вакзалы Паўднёвы, Паўночны, Заходні і [[Вакзал Франца-Іосіфа|вакзал імя Франца Іосіфа]]. Венскі міжнародны аэрапорт «[[Аэрапорт Вена-Швехат|Швехат]]» мае наўпроставыя паветраныя зносіны з большасцю краін-чальцоў [[ЕС]] і з’яўляецца найбуйнешым па абслугоўванні пасажыраў у Цэнтральнай і Усходняй Еўропе. У «Швехаце» зарэгістравана больш за 60 авіякампаній з усяго свету. У [[2005]] годзе венскі аэрапорт абслугоўваў звыш 14 млн пасажыраў.

Венскі рачны порт з’яўляецца цэнтральным транспартным вузлом на рацэ [[Дунай]] і валодае самым буйным у Еўропе тэрміналам па прыёме кантэйнэраў з агульнай плошчай 60 тыс. м². У цэнтры [[лагістыка|лагістыкі]] венскага парта зарэгістравана 120 аўстрыйскіх і замежных кампаній, у якіх працуюць больш за 5 тыс. чалавек. У [[2005]] годзе праз гэты цэнтр было праведзена звыш 9 млн тон розных тавараў.

== Эканоміка ==
[[Файл:Simmering (Wien) - Gasometer (1).JPG|thumb|[[Венскія газаметры]]]]
У [[2007]] годзе ''Mercer Human Resource Consulting'' апублікаваў штогадовае даследаванне якасці жыцця ў свеце. Па ўзроўні якасці жыцця Вена ўжо не першы раз заняла першае месца ў Еўрапейскім саюзе. Гэты горад атрымаў найлепшыя адзнакі ў сферах: [[інфраструктура]], [[грамадскі транспарт]], [[банк]]і і [[фінансы]], бяспека, [[культура]] і вольнае баўленне часу. Гэты паказчык паслужыў штуршком для міжнародных кампаній, якія ахвотна працуюць у гэтым горадзе.

Паводле звестак статыстычнага ведамства ЕС «[[Еўрастат]]», Вена з’яўляецца горадам і рэгіёнам з высокім узроўнем дабрабыту. Яна здолела захаваць вядучыя пазіцыі і атрымаць пятае месца ў рэйтынгу самых багатых рэгіёнаў ЕС. Пра гэта сведчыць справаздача ЕС па рэгіёнах (паводле звестак Еўрастата). Паводле справаздачы, рэгіянальны [[ВУП]] у Вене складае 178 % ад сярэдняга ў Еўропе. Апярэджваюць Вену па ўзроўні дабрабыту толькі [[Лондан]], [[Люксембург]], [[Брусель]] і [[Гамбург]]. У рэйтынгу Вена размешчаная вышэй за [[Дублін]], [[Мюнхен]], [[Амстэрдам]] і значна вышэй за [[Берлін]]. Таксама паводле дадзеных Еўрастата, у раздзеле справаздачы «Даследванне і развіццё», Вена падзяляе з [[Верхняя Баварыя|Верхняй Баварыяй]] вышэйшы пункт рэйтынга.

== Палітыка ==
Заканадаўчы орган — Венскі абшчынны савет (Wiener Gemeinderat), выканаўчы орган — Венскі гарадскі сенат (Wiener Stadtsenat), які складаецца з бургамістра Вены (Bürgermeister von Wien) і гарадскіх дарадцаў (Stadtrat).

Да 1918 года палітыку Вены фармавала Хрысціянска-сацыяльная партыя (папярэдніца сучаснай Аўстрыйскай народнай партыі, АНП), яе лідар Карл Лугер доўгі час быў мэрам горада. У нашы дні Вена з’яўляецца апорай аўстрыйскіх сацыял-дэмакратаў. Яны прыйшлі да ўлады яшчэ ў перыяд Першай рэспублікі (1918—1934) і правялі мноства наспелых сацыяльных рэформаў, палепшыўшы якасць жыцця сотняў тысяч працоўных. Палітыку мэрыі горада тых часоў паважалі сацыялісты па ўсёй Еўропе, якія называлі горад «Чырвонай Венай» (Rotes Wien). Адзіным перапынкам у праўленні сацыял-дэмакратаў у горадзе былі 1934—1945 гады, калі ў краіне зацараваў аўстрафашызм, а затым і нацызм пасля аншлюсу Аўстрыі Германіяй.

У 1994 годзе замест папулярнага мэра Хельмута Цылько кіраўніком горада быў абраны іншы сацыял-дэмакрат — Міхаэль Хойпль. У 1996—2001 гадах сацыял-дэмакраты кіравалі горадам сумесна з Аўстрыйскай народнай партыяй. У 2005 годзе падчас муніцыпальных выбараў сацыял-дэмакраты атрымалі 49 % галасоў выбаршчыкаў. Іх асноўным супернікам у гарадскім парламенце была АНП, за якую прагаласавалі 18 % выбаршчыкаў.

Муніцыпальныя выбары, якія прайшлі 10 кастрычніка 2010 года, рэзка змянілі суадносіны сіл<ref>[http://www.spiegel.de/politik/ausland/0,1518,722333,00.html FPÖ triumphiert mit Anti-Islam-Wahlkampf]{{ref-de}}</ref>. Сацыял-дэмакраты не змаглі дамагчыся абсалютнай большасці, атрымаўшы 44 % галасоў. АНП атрымала толькі 13 працэнтаў, а праварадыкальная Аўстрыйская партыя свабоды амаль падвоіла свой мінулы вынік, атрымаўшы 27 % галасоў і стаўшы, такім чынам, другой партыяй па колькасці дэпутатаў у гарадскім парламенце (які, згодна з законам, абірае мэра)<ref>[http://www.wienerzeitung.at/DesktopDefault.aspx?tabID=5330&alias=wahlen&cob=521492 SPÖ verliert die Absolute]{{Недаступная спасылка}}{{ref-de}}{{Недаступная спасылка|url=http://www.wienerzeitung.at/DesktopDefault.aspx?tabID=5330&alias=wahlen&cob=521492}}</ref>.

== Гарады-сябры ==
{| cellpadding="11"
|- valign="top"
|
* {{Сцяг Славакіі}} [[Браціслава]], [[Славакія]]
* {{Сцяг Чэхіі}} [[Брно]], [[Чэхія]]
* {{Сцяг Венгрыі}} [[Будапешт]], [[Венгрыя]]
* {{Сцяг Сербіі}} [[Бялград]], [[Сербія]]
* {{Сцяг Польшчы}} [[Варшава]], [[Польшча]]
||
||
* {{Сцяг Харватыі}} [[Заграб]], [[Харватыя]]
* {{Сцяг Украіны}} [[Кіеў]], [[Украіна]]
* {{Сцяг Славеніі}} [[Любляна]], [[Славенія]]
* {{Сцяг Расіі}} [[Масква]], [[Расія]]
||
||
* {{Сцяг Турцыі}} [[Стамбул]], [[Турцыя]]
* {{Сцяг Ірана}} [[Тэбрыз]], [[Іран]]
* {{Сцяг Туніса}} [[Туніс (горад)|Туніс]], [[Туніс]]
* {{Сцяг Ізраіля}} [[Тэль-Авіў]], [[Ізраіль]]
|}

== Адукацыя ==
* [[Венская медыка-хірургічная акадэмія]]
* [[Венскі тэхнічны ўніверсітэт]]

== Музеі ==
* [[Аўстрыйскі сацыяльна-эканамічны музей]]
* [[Музей прыкладнога мастацтва (Вена)|Музей прыкладнога мастацтва]]

== Рэлігійныя збудаванні ==
* [[Францысканеркірхэ (Вена)|Францысканеркірхэ (''Franziskanerkirche'')]]

== Вядомыя ўраджэнцы і жыхары ==
* [[Марцін Бубер]]
* [[Антон Іозеф Груша]], аўстра-венгерскі кардынал
* [[Ота Вейнінгер]]
* [[Фрыц Крэйслер]]
* [[Ёган Кундрат]]
* [[Хедзі Ламар]]
* [[Фрыц Ланг]]
* [[Нікі Лаўда]]
* [[Лізэ Майтнер]]
* [[Карл Маркавіц]]
* [[Роберт Менасэ]], аўстрыйскі пісьменнік, перакладчык
* [[Казімір Твардоўскі]]
* [[Клаўс Эбнер]]
* [[Фані Эльслер]]
* [[Эрнст Яндль]], аўстрыйскі [[пісьменнік]], філолаг, англіцыст і германіст

== Гл. таксама ==
* [[Wienerberger]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://viennaexpert.com/foto.html Фота Вены (www.viennaexpert.com)]{{Недаступная спасылка}} {{ref-en}}
* [http://very-bored.com/index.php?option=com_content&task=view&id=102&Itemid=1 Фота Вены ўначы (very-bored.com)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100101195832/http://very-bored.com/index.php?option=com_content&task=view&id=102&Itemid=1 |date=1 студзеня 2010 }} {{ref-en}}
* [http://www.zoomvienna.com/thumbnails.php Фота Вены (zoomvienna.com)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131025105825/http://www.zoomvienna.com/thumbnails.php |date=25 кастрычніка 2013 }} {{ref-en}}
* [http://www.photoglobe.info/hl_vienna/ PhotoGlobe Vienna PhotoGlobe Vienna — яшчэ фота Вены] {{ref-en}}
* [http://willypuchner.com/en/wien/wien/wien_index1englisch.htm Вена. Любата і Меланхолія A collection of photos of Vienna (willypuchner.com)] {{ref-en}}
* [http://www.wienkultur.info/ Панарамныя фотаздымкі Вены (wienkultur.info)] {{ref-en}}
* [http://vrvienna.com/iview_quicktime/index.html 360º Віртуальная вандроўка па Вене, сталіцы Аўстрыі (VRVienna.com)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120328035719/http://www.vrvienna.com/iview_quicktime/index.html |date=28 сакавіка 2012 }} {{ref-en}}
* [http://www.butkaj.com/visit/thumbnails.php?album=55 Фота знакамітыз месцаў Вены (butkaj.com)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100219193329/http://www.butkaj.com/visit/thumbnails.php?album=55 |date=19 лютага 2010 }} {{ref-en}}
* [http://www.wien.gv.at/english/ Сайт Вены]{{ref-en}}
* [http://www.your-friend.info/vienna/map.html Вена]{{ref-en}}

{{Славутасці Вены}}
{{Землі Аўстрыі}}
{{Сталіцы Еўропы}}

{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Гарады Аўстрыі]]
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]
[[Катэгорыя:Сталіцы дзяржаў]]
[[Катэгорыя:Вена| ]]