Генадзь Міхайлавіч Даброў

Генадзь Міхайлавіч Даброў
Генадзь Міхайлавіч Даброў
Дата нараджэння	9 сакавіка 1929
Месца нараджэння	Арцёмаўск, Арцёмаўская акруга[d], УССР, СССР;
Дата смерці	4 студзеня 1989 (59 гадоў)
Месца смерці	Кіеў, УССР, СССР;
Грамадзянства	УССР;
Род дзейнасці	эканаміст
Навуковая сфера	навуказнаўства і гісторыя навукі і тэхнікі
Месца працы	Нацыянальная акадэмія навук Украіны;
Навуковая ступень	доктар эканамічных навук
Навуковае званне	прафесар[d] (1970);
Альма-матар	Кіеўскі політэхнічны інстытут;
Вядомыя вучні	Malitsky, Boris Antonovich[d] і Yuri Alekseevich Chramov[d]
Член у	Нацыянальная акадэмія навук Украіны;
Узнагароды
Сайт	nbuv.gov.ua/institutions…

Генадзь Міхайлавіч Даброў (9 сакавіка 1929, Арцёмаўск, Данецкая вобласць — 4 студзеня 1989, Кіеў) — адзін з заснавальнікаў навуказнаўства ў СССР, заснавальнік Кіеўскай школы навуказнаўства і Цэнтра даследаванняў навукова-тэхнічнага патэнцыялу і гісторыі навукі імя Г. М. Даброва НАН Украіны.

Член-карэспандэнт АН УССР (1988). Член-карэспандэнт Міжнароднай акадэміі гісторыі навукі (Парыж, 1965). Член Міжнароднай акадэміі гуманітарных і прыродазнаўчых навук (1972). Доктар эканамічных навук (1968), кандыдат тэхнічных навук (1953), прафесар (1970).

Аўтар каля 600 навуковых прац, у тым ліку 10 індывідуальных манаграфій, з якіх «Навука аб навуцы» («Наука о науке») перавыдадзеная ў 17 краінах. У 1999 годзе апублікаваны таксама яго рукапіс «Капуталогія, або прыкладной сістэмны аналіз няўдач» — глыбокае даследаванне па менеджменце, напісанае ў жартаўлівай форме.

Развіў тэорыю навукова-тэхнічнага патэнцыялу і метадаў яго вымярэння, тэорыю і практыку навукова-тэхнічнага прагназавання, адзін з першых у СССР пачаў работы па навукаметрыі.

Біяграфія

Генадзь Міхайлавіч нарадзіўся 9 сакавіка 1929 г. у г. Арцёмаўск Данецкай вобласці. У 1950 г. скончыў механіка-машынабудаўнічы факультэт Кіеўскага політэхнічнага інстытута, у 1953 г. — аспірантуру па спецыяльнасці «гісторыя навукі і тэхнікі» Інстытута цеплаэнергетыкі АН УССР (цяпер — Інстытут тэхнічнай цеплафізікі НАН Украіны). Пасля заканчэння аспірантуры застаўся працаваць у гэтым жа Інстытуце на пасадзе малодшага навуковага супрацоўніка.

Студэнтам Г. М. Даброў актыўна ўвайшоў у грамадскае жыццё, стаў камсамольскім лідарам Кіеўскага політэхнічнага інстытута, а затым — Акадэміі навук УССР. У 1955 г. яго перавялі на прафесійную працу з моладдзю. У 1955—1958 гадах. Г. М. Даброў — другі, а ў 1958—1961 гадах — першы сакратар Кіеўскага абласнога камітэта камсамола. У гэтай дзейнасці ён дамогся поспехаў і быў узнагароджаны ордэнам «Знак Пашаны» і некалькімі медалямі. Адначасова ён працягваў навуковыя даследаванні і апублікаваў шэраг прац, у тым ліку сваю першую манаграфію «Гісторыя савецкіх вуглездабыўнай камбайнаў» (1958), падрыхтаваную на аснове кандыдацкай дысертацыі (1953). З гэтым даследаванняў звязана капітальная манаграфія «Гісторыя тэхнічнага развіцця вугальнай прамысловасці Данбаса» (1969), адным з аўтараў і кіраўнікоў аўтарскага калектыву якой быў Г. М. Даброў.

У 1961 г. Г. М. Даброў вярнуўся ў Акадэмію навук на пасаду старшага навуковага супрацоўніка Інстытута цеплаэнергетыкі (1961—1963). У гэты час яго інтарэсы перамясціліся ў сферу кібернетыкі і тэорыі кіравання ва ўжыванні да праблем развіцця навукі. У 1964 г. апублікаваны шэраг яго даследаванняў у гэтым напрамку, у тым ліку кніга «Стагоддзе вялікіх надзей: лёсы навукова-тэхнічнага прагрэсу XX стагоддзя» (у супрацоўніцтве з А. Ю. Голян-Нікольскі).

У 1963—1964 гг. Г. М. Даброў — старшы навуковы супрацоўнік Інстытута гісторыі АН УССР, у 1964—1968 гг. — загадчык аддзела гісторыі тэхнікі гэтага Інстытута. Акрамя ўласна гісторыка-навуковых і гісторыка-тэхнічных даследаванняў Г. М. Даброў і яго супрацоўнікі вялі даследаванні ў галіне арганізацыі і кіравання навуковай дзейнасцю і прагназавання развіцця навукі і тэхнікі.

Г. М. Даброў стаў адным з ініцыятараў прымянення да аналізу развіцця навукі і тэхнікі матэматычных і машынных метадаў апрацоўкі інфармацыі. Гэты цыкл даследаванняў Г. М. Доброва і яго першых вучняў і супрацоўнікаў Л. П. Смірнова, В. М. Кліменюка, Я. І. Левіна абагульнены ў некалькіх манаграфіях. Фундаментальная манаграфія Г. М. Даброва «Навука аб навуцы. Увядзенне ў агульнае навуказнаўства» (1966) фактычна паклала пачатак гэтаму навуковаму напрамку ва Украіне. Паднятыя ў ёй пытанні ў далейшым былі развітыя ў манаграфіях: «Актуальныя праблемы навуказнаўства» (1968), «Патэнцыял навукі» (1969), «Арганізацыя навукі» (1970), «Кіраванне навукай» (1971) і інш.

У 1968—1986 Г. М. Даброў узначальваў навуказнаўчыя падраздзяленні ў Інстытуце матэматыкі АН УССР, Інстытуце кібернетыкі АН УССР, Савеце па вывучэнні вытворчых сіл УССР АН УССР. У 1971—1976 і 1979—1984 гадах ён быў намеснікам дырэктара Інстытута кібернетыкі АН УССР, у 1969—1971 і 1984—1986 гг. — намеснікам старшыні Савета па вывучэнні вытворчых сіл УССР АН УССР. У 1981 г. Г. М. Даброў стаў таксама прафесарам і загадчыкам кафедры Кіеўскага інстытута народнай гаспадаркі. У 1986—1989 гадах ён — намеснік дырэктара Інстытута звышцвёрдых матэрыялаў і кіраўнік створанага ім Цэнтра даследаванняў навукова-тэхнічнага патэнцыялу і гісторыі навукі НАН Украіны.

У гэтыя гады Г. М. Даброў паглыбіў раней пачатыя даследаванні (прагназаванне навукі і тэхнікі, кіравання навуковай дзейнасцю і навукова-тэхнічным прагрэсам і інш.) і вёў новыя даследаванні (пытанні навуковай палітыкі, прынцыпы і тэхналогіі праграмна-мэтавага кіравання навукай, арганізацыя і планаванне даследаванняў і распрацовак, ацэнка тэхналогій, пытанне прыярытэтаў і інавацый і інш.). Праблемы кіравання навукай разгледжаны ў манаграфіях «Навуказнаўства як навука аб эфектыўным кіраванні навуковай дзейнасцю: вопыт, праблемы, перспектывы», «Арганізацыя і эфектыўнасць навукі» і ў напісанай у сааўтарстве з В. М. Глушковым і В. І. Цярэшчанкам манаграфіі «Гутаркі аб кіраванні».

У 1969 г. Г. М. Даброў заснаваў перыядычны міжведамасны навуковы зборнік «Навуказнаўства і інфарматыка» і быў яго адказным рэдактарам. У 1993 г. гэты зборнік быў ператвораны ў міжнародны часопіс «Навука і навуказнаўства». Г. М. Даброў быў членам рэдакцыйных калегій шэрагу іншых навуковых часопісаў, у тым ліку адказным рэдактарам серыйнага зборніка навуковых прац «Матэрыялы па науковедению», выдаваўся з 1969 г., і галоўным рэдактарам міжнароднага часопіса «Scientometrics» (Будапешт).

Г. М. Даброў прыкладваў вялікія намаганні да ўмацавання аўтарытэту айчыннай навукі за мяжой і ў развіццё міжнароднага супрацоўніцтва. Ён супрацоўнічаў з шэрагам міжнародных арганізацый як эксперт ЮНЕСКА і Савета Эканамічнай Узаемадапамогі па пытаннях навуковай палітыкі, удзельнічаў у шматлікіх міжнародных навуковых форумах; быў навуковым кіраўніком рабочай групы Украіны ў праектах ЮНЕСКА «Эфектыўнасць навуковых груп» і «Сацыяльныя ацэнкі новых тэхналогій у краінах, якія развіваюцца». У 1971 г. за ўклад у развіццё народнай гаспадаркі Германскай Дэмакратычнай Рэспублікі быў узнагароджаны нямецкім ордэнам «Чырвоны Сцяг Працы» I ступені. У 1976—1979 ён — галоўны даследчык Міжнароднага інстытута прыкладнога сістэмнага аналізу ў Аўстрыі.

Г. М. Даброў настойліва развіваў ідэю аб арганічным адзінстве гісторыка-навуковых і навуказнаўчых даследаванняў, якая заключана ў крылатай фразе: «З мінулага — праз цяперашні — у будучыню», рабіў практычныя крокі да аб’яднання гэтых навуковых напрамкаў. Вынікам стала стварэнне ў 1986 г. Цэнтра даследаванняў навукова-тэхнічнага патэнцыялу і гісторыі навукі НАН Украіны, які Г. М. Даброў узначальваў да канца жыцця.

У Цэнтры Г. М. Даброў ініцыяваў, у прыватнасці, даследаванне гісторыі заснавання Акадэміі навук Украіны. Пад яго кіраўніцтвам была распрацавана новая канцэпцыя ранняй акадэмічнай гісторыі, адноўлена гістарычная праўда і справядлівасць у дачыненні да многіх дзеячаў украінскай навукі.

Да навуказнаўчай школы Г. М. Даброва належыць больш за 10 дактароў і 50кандыдатаў навук. Арганізаваны ім Цэнтр паспяхова выконвае функцыі галаўной арганізацыі па праблемах навуказнаўства і гісторыі навукі і тэхнікі ва Украіне і карыстаецца міжнародным аўтарытэтам. У 1989 годзе Цэнтру прысвоена імя гэтага выдатнага вучонага і арганізатара навукі.

Выбраныя працы

Наука о науке. Введение в общее науковедение. — М.: Наука, 1966. — 271 с.
Наука о науке. Введение в общее науковедение. — Киев: Наук. думка, 1970. — 320 с.
Наука о науке. Введение в общее науковедение. — Киев: Наук. думка, 1989. — 301 с.
Прогнозирование науки и техники. — М.: Наука, 1977. — 209 с.
Беседы об управлении [Соавторы: В. М. Глушков, В. И. Терещенко]. — М.: Наука. — 224 с.
Наука: информация и управление. (Информационные проблемы управления наукой). [Соавтор: с А. А. Коренной]. — М.: Сов. радио, 1977. — 256 с.
Научно-технический потенциал: Структура, динамика, эффективность. [Соавторы: В. Е. Тонкаль, А. А. Савельев, Б. А. Малицкий]. — Киев: Наук. думка, 1987. — 346 с.
Прогнозирование и оценки научно-технических нововведений. [Соавтор: А. А. Коренной]. — Киев: Наук. думка, 1989. — 276 с.
Капутология, или прикладной системный анализ неудач //Добров Геннадій Михайлович (1929—1989). — Збірник. Друге видання, перероблене і доповнене. К.: Фенікс, 2004. C. 81-127.
История советских угледобывающих комбайнов. — М: Углетехиздат, 1958. — 280 с.
История технического развития угольной промышленности Донбасса. [Соавторы: А. Н. Щербань, С. В. Шухардин и др.]. — Киев: Наук. думка, 1969.
Век великих надежд: судьбы научно-технического прогресса XX столетия [Савтор: А. Ю. Голян-Никольский]. — К.: Наук. думка, 1964. — 180 с.
Использование математических методов и ЭВМ в исследованиях по истории техники. — Киев: КДНТП, 1965. — 57 с.
Машинные методы переработки историко-научной информации. [Соавторы: Л. П. Смирнов, В. Н. Клименюк]. — М.: Наука, 1969. — 270 с.
Машинные методы анализа информации об опыте научно-технического развития. [Соавторы: Л. П. Смирнов, В. Н. Клименюк, Е. И. Левин). — М.: Наука, 1972. — 311 с.
Актуальные проблемы науковедения. — М.: Знание, 1968. 46 с.
Потенциал науки. [Соавторы: В. Н. Клименюк, Л. П. Смирнов, А. А. Савельевым]. — Киев: Наук. думка, 1969. — 152 с.
Организация науки. [Соавторы: В. Н. Клименюк, В. М. Одрин, А. А. Савельев]. — Киев: Наук. думка, 1970. — 204 с.
Управління наукою. [Співавтори: В. М. Клименюк, Г. О. Самойлов та ін.]. — Київ: Наук. думка, 1971. — 268 с. Прогнозирование науки и техники. — М.: Наука, 1969. — 208 с.
Методика программного прогнозирования науки и техники. [Соавторы: В. М. Глушков, Ю. В. Ершов]. — М.: ГКНТ СССР, 1971. — 138 с.
Экспертные оценки в научно-техническом прогнозировании Соавторы: Ю. В. Ершов, Е. И. Левин, Л. П. Смирнов. — Киев: Наук. думка, 1974. — 160 с.
Управление эффективностью научной деятельности. [Соавторы: Э. М. Задорожный, Т. И. Щедрина]. — Киев: Наук. думка, 1978. — 240 с.
Управление исследованиями, разработками, нововведениями. [Соавтор: Р. Рэндольф] // IIASA 1NFAC Workshop. — London, 1979.
Проблеми наукової політики в Українській РСР. [Співавтори: В. М. Клименюк, О. О. Богаєв] // Вісн. АН УРСР. — 1970. — No1. — С. 85—95.
Основы научной политики // Управляющие системы и машины. — 1973. — Вып. 8. — С. 3—19.
Организация и эффективность науки. — Berlin: Akad. Verlag, 1971. — 276 с.
Новий погляд на історію заснування Академії наук України. [Співавтори: В. І. Онопрієнко, Л. В. Матвєєва] // Вісн. АН УРСР. — 1989. — N 4. — С. 58—73.

Зноскі

Спасылкі

Добров Геннадій Михайлович (1929—1989). — Збірник. Друге видання, перероблене і доповнене. Київ: Фенікс, 2004. — 128 с.
Маліцький Б. А., Храмов Ю. О. Г. М. Добров — учений та учитель (до 80-річчя від дня народження) // Наука та наукознавство, 2009, № 1. С. 3—8.
Добров Геннадій Михайлович // Сайт Національної бібліотеки України ім. В. І. Вернадського, http://www.nbuv.gov.ua/
Добров Геннадий Михайлович // Сайт Библиотеки Науки и Техники, http://www.wobi.ru/
Сайт Цэнтра даследаванняў навукова-тэхнічнага патэнцыялу і гісторыі навукі ім. Г. М. Доброва НАН Украіны, http://stepscenter.at.ua